■ تأویل الحدیث
اصطلاحی در علوم حدیث . مراد از این اصطلاح روی گرداندن از ظاهر حدیث به معنایی غیرظاهر، و نیز به معنای حل تعارض احادیثی است که از نظر لفظی با یکدیگر اختلاف دارند. در قرآن کریم سه بار عبارت «تأویل الاحادیث » به کار رفته است (یوسف : 6 ، 21، 1
■ تابوت (1)
واژه ای در قرآن کریم و تورات و انجیل به معنای صندوق عهد. این واژه دوبار در قرآن ، در اشاره به دو صندوق مختلف به کار رفته است : یک بار در اشاره به سبد یا صندوقچه ای که مادر موسی ، موسای نوزاد را در آن نهاد و به آب افکند (طه :20؛ قس سفر خروج ، 2:2ـ6)؛
■ تابوت (2)
صندوقی برای حمل و نگهداری و دفن مردگان . بنابر شواهدی ، انسانها از قدیمترین زمانها تابوت را از چوب و سنگ و فلز و سفال و پوست حیوانات می ساخته اند که شکل و اندازة آن در میان اقوام گوناگون ، فرق داشته است (رجوع کنید به توحیدی و خلیلیان ، ص 250ـ260).
■ تبرّی
اصطلاحی کلامی و از آموزه های اعتقادی و رفتاریِ دینی ، بویژه نزد شیعیان و برخی فرقه های اسلامی به معنای دوری جستن از دشمنان خدا. تبرّی مصدر عربی ، بر وزن تفعّل و از ریشة بَرَءَ و اصل آن تَبَرُّؤ است ، در زبان فارسی بیشتر به صورت تبرّا به کار می
■ تبشیر
تبلیغ و ترویج انجیل و مسیحیت . تبشیر در لغت به معنای «بشارت دادن » و «مژده آوردن » است و خود واژة انجیل نیز به معنای بشارت و نوید است (لوقا، 2:1؛ متی ، 26:13؛ مرقس ، 1:1؛ رجوع کنید به هاکس ، ص 111). اصطلاح تبشیر در قرون
■ تبعیت
اصطلاحی فقهی به معنای تبعیت چیزی از حکم یا عنوان شرعی چیز دیگر. تبعیت در لغت به معنای پیروی کردن و تابع بودن است (فراهیدی ؛ ابن منظور؛ فیّومی ؛ فیروزآبادی ، ذیل «تبع ») و در منابع فقهی ، بویژه فقه امامی ، به اصطلاحی خاص تبدیل شده است . در
■ تبلیغ
آیه ، شصت وهفتمین آیه از سورة مائده . این آیه که در آخرین روزهای حیات پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله و سلم نازل شده ، حضرت را مأمورِ ابلاغ پیامی مهم کرده و حاکی از آن است که اگر پیامبر این پیام را ابلاغ نکند، رسالت خدا را به انجام نرسانده است . مفس
■ تثلیث
از آموزه های بنیادین الاهیات مسیحی با تفاسیر گوناگون عمدتاً راجع به تعارض یا عدم تعارض آن با اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند. در میان مسلمانان در حوزه های قرآنی و کلامی به این بحث پرداخته شده است . این واژه در قرآن به کار نرفته اما مفهوم اصطلاحی آن ذ
■ تجریدالاعتقاد
کتابی در علم کلام به عربی از خواجه نصیرالدین طوسی (متوفی 672). این کتاب از کتابهای مهمی است که در تبیین عقاید امامیه نگاشته شده و به گفتة برخی ، اولین آنها به حساب می آید (مدرس رضوی ، ص 423). به عقیدة آقابزرگ طهرانی (ج 3، ص 353)، خواجه نصیر در
■ تجسم اعمال
اصطلاحی در کلام و فلسفة اسلامی ، به معنای مجسم شدن اعمال آدمیان در برابر آنها در روز قیامت . این اصطلاح را گاه به صورتهای تجسیم یا تجسم یا تصور یا تمثلِ عقاید یا اعتقادات یا احوال یا نیات یا افکار هم به کار برده اند ( رجوع کنید بهشیخ بهائی ، ص
■ تجسم اعمال 1
اصطلاحی در کلام و فلسفة اسلامی ، به معنای مجسم شدن اعمال آدمیان در برابر آنها در روز قیامت . این اصطلاح را گاه به صورتهای تجسیم یا تجسم یا تصور یا تمثلِ عقاید یا اعتقادات یا احوال یا نیات یا افکار هم به کار برده اند ( رجوع کنید بهشیخ بهائی ، ص 402؛ ص
■ تجسّس
اصطلاحی اخلاقی و فقهی و مبحثی مهم در باب حکومت . واژة عربی تجسس ، در اصل به معنای «با دست لمس کردن » و مجازاً به معنای «نگاه کردن از سر کنجکاوی برای شناسایی دیگران » است ( رجوع کنید به ازهری ؛ ابن منظور؛ مرتضی زبیدی ، ذی
■ تجلّی
اصطلاحی مهم در تصوف و عرفان . تجلی در لغت به معنای آشکار شدن و جلوه کردن و تابش و نمایش است (زوزنی ، ص 833؛ ابن منظور؛ طریحی ، ذیل «جلا»؛ برای بحث لغوی منحصر به فردی در بارة این واژه رجوع کنید به مستملی ، ج 4، ص 1547ـ 1548). در گفتار عارف
■ تجمّل
مبحثی در فقه و حدیث . تجمل در لغت به معنای خود را زینت دادن و آراستن است ، و به صورت اسمی به معنای وسایل آرایش و آنچه موجب نشان دادن شأن و شکوه باشد (دهخدا، ذیل «تجمل »، «تجملات »).
این واژه در قرآن کریم نیامده ،
■ تجوید
علم قرائت فصیح قرآن و فن تلفظ صحیح حروف آن . این علم مجموعه قواعد و ضوابطی را برای صحیح خواندن حروف و کلمات قرآن و نیز دیگر مباحث آواشناسی در برمی گیرد. در مرحلة عملی ، این مهارت بر اساس اداء و استماع به افراد آموزش داده می شود. تجوید در لغت به