■ بُخل
واژه ای که در قرآن دوازده بار و در هفت آیه (آل عمران : 180، نساء : 37، توبه : 76، محمّد : 37-38، حدید : 24، لیل : 8) به صورت مصدر، فعل ماضی و فعل مضارع به کار رفته است . کلمة شُحّ و أشِحَّة (جمع شحیح ) نیز پنج بار در چهار آیه آمده است (نساء : 1
■ جهادِ نفس
اصطلاحی در اخلاق اسلامی به معنای تهذیب نفس و هر نوع مبارزه و مخالفت با خواستهای مذموم نفسانی. در قرآن كریم، هر یك از كلمات «جهاد»
■ حسد
از رذایل اخلاقى، به معناى آرزوىِ زوال نعمتها و داشته‌هاى دیگران. اما برخى از مفسران واژه حسد را در اصل به معنى چیزى را بر چیزى ساییدن چندان كه خراشیده شود، دانسته‌اند (رجوع کنید به ثعلبى؛ ابوالفتوح رازى، ذیل بقره: 109). برخى از فرهنگ&
■ حق فرزندان
از آموزه‌هاى اخلاقى و دینى در سنّت اسلامى. در آیات قرآن به رعایت حقوق فرزندان توصیه شده است. نخستین و مهم‌ترین حقى كه در این باره به آن توجه شده، حق حیات است كه خود مبناى سایر حقوق قرار می‌گیرد. مخالفت شدید قرآن با كشتن فرزندان (
■ حق والدین
از آموزه‌هاى اخلاقى و دینى در سنّت اسلامى. در آیات قرآن چندین بار به نیكوكارى به والدین سفارش شده است (وَصَّینَا الاْنسانَ بِوالِدَیهِ حُسناً/ إحساناً رجوع کنید به عنكبوت: 8؛ اَحقاف: 15). ذكر این سفارش در قالب مكرر «وباالوالدین إحسان
■ حُبّ و بُغض
دو مفهوم در قرآن و حدیث و اخلاق، به معناى دوستى و دشمنى. حُب در لغت، مصدر فعل «حَبَّ یحِبُّ» است كه از جمله به معناى لزوم و ثبات و نیز دوستى و كشش نفس به سوى چیزى خواستنى است و این معنا از همان لزوم و ثبات اخذ شده است (جوهرى؛ ابن‌فار
■ حُسن خُلق
از فضائل اخلاقى مورد تأكيد در قرآن و حديث. مفهوم حسن خُلق در سنّت اسلامى، در دو دلالت خاص و عام به كار میرود. در معناى خاص، حسن خلق بر فضائل اخلاقىِ ناظر بر مدارا و حسن معاشرت با مردم دلالت دارد و در معناى عام، مراد از آن، مجموعه تمامى رفتارهاى
■ حِلْم
فضيلتى اخلاقى در قرآن و حديث و متون اخلاقى. اين واژه مصدرى عربى، از ريشه ح ل م، و معادل بردبارى در زبان فارسى است (ابن‌فارس، ذيل واژه؛ بيهقى، ج 1، ص340). صفت مشبهه آن حليم است. منابع لغت، حلم را علاوه بر بردبارى، به درنگ و تأمل، تأخير در كيفر خط
■ شُکر
اصطلاحی دینی و اخلاقی، به معنای قدردانی کردن از خدا.
شکر در لغت به معنای شناخت نعمت و سپاسگزاری از منعم است ( فراهیدی،ج5،ص292؛ ابن منظور،ص170) . جوهری(ص 557) شکر و ثنای الهی را انجام دادن اعمال نیک در برابر منعِم دانسته است. نیز آن را با است
■ چشم‌زخم
آسیبى كه گمان میرود بر اثر نگریستن برخى افراد یا جانوران به انسانها و جانوران دیگر و نیز اشیا وارد می‌شود.
چشم‌زخم از قدیم‌ترین باورهاى بشر و احتمالا فراگیرترین و رایج‌ترین باور فراعلمى در سراسر جهان و از جمله د
