■ باب (1)
(یا باب اللّه ) ، عنوان و صفتی برای حضرت رسول و ائمة اثنا عشر صلوات اللّه علیهم اجمعین در برخی از احادیث . کلمات «صراط » و «سبب » و «طریق » و «سبیل » نیز که همه تعبیراتی دیگر از «باب اللّه »
-
امام صادق عليهالسلام :
صَلاةُ اللَّيْلِ تُحَسِّنُ الْوَجْهَ وَ تُحَسِّنُ الْخُلْقَ وَ تُطَيِّبُ الرِّيحَ وَ تَدُرُّ الرِّزْقَ وَ تَقْضِى الدَّيْنَ وَ تَذْهَبُ بِالْهَمِّ وَ تَجْلُو الْبَصَرَ؛ نماز شب، انسان را خوشسيما، خوشاخلاق و خوشبو مىكند و روزى را زياد و قرض را ادا مىنمايد و غم و اندوه را از بين مىبرد و چشم را نورانى مىكند. ثواب الأعمال، ص 42
-
رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
لا تَزالُ اُمَّتى بِخَيرٍ ما تَحابّوا وَاَقامُوا الصَّلاةَ وَآتَوُا الزَكاةَ وَقَروا الضَّيفَ... ؛ امّتم همواره در خير و خوبى اند تا وقتى كه يكديگر را دوست بدارند، نماز را برپا دارند، زكات بدهند و ميهمان را گرامى بدارند... امالى طوسى، ص 647، ح 1340
-
امام على عليه السلام :
لَو يَعلَمُ المُصَلّى ما يَغشاهُ مِنَ الرَّحمَةِ لَما رَفَعَ رَأسَهُ مِنَ السُّجودِ؛ اگر نمازگزار بداند تا چه حد مشمول رحمت الهى است هرگز سر خود را از سجده بر نخواهد داشت. غررالحكم، ج 5، ص 116، ح 7592
-
پیامبراکرم صلي الله عليه و اله و سلم :
موضع الصلوه من الدین کموضع الرأس من الجسد جایگاه نماز در دین ، مانند جایگاه سر در بدن است. کنز العمال ، ج ۷، حدیث ۱۸۹۷۲
-
پیامبراکرم صلي الله عليه و اله و سلم :
الصلوه نور المؤمن نماز نور مؤمن است. شهاب الاخبار، ص .۵۰ نهج الفصاحه ، ص ۳۹۶
-
امام صادق عليه السلام :
فَضلُ الوَقتِ الاوّلِ عَلَی الأخیر کَفَضل الاخرةِ عَلَی الدُّنیا. فضیلت خواندن نماز در اول وقت نسبت به تأ خیر انداختن آن، مثل فضیلت آخرت بر دنیاست. بحارالأنوار، ج 82، ص 359
-
پيامبر صلى الله عليه وآله :
صَلاةُ اللّيلِ مَرضاةٌ لِلرَّبِّ وَ حُبُّ المَلائِكَةِ وَ سُنَّةُ النبياءِ وَ نورُ المَعرفَةِ وَ اَصلُ اليمانِ وَ راحَةُ البدانِ وَ كَراهيَةٌ لِلشَّيطانِ وَ سِلاحٌ عَلَى العداءِ وَ اِجابَةٌ لِلدُّعاءِ وَ قَبولُ العمالِ وَ بَرَكَةٌ فِى الرِّزقِ؛ نماز شب، موجب رضايت پروردگار، دوستى فرشتگان، سنت پيامبران، نور معرفت، ريشه ايمان، آسايش بدنها، مايه ناراحتى شيطان، سلاحى بر ضدّ دشمنان، مايه اجابت دعا، قبولى اعمال و بركت در روزى است. ارشاد القلوب، ج 1، ص 191
-
رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
اَوَّلُ الوَقتِ رِضوانُ اللّه وَوَسَطُ الوَقتِ رَحمَةُ اللّه وَآخِرُ الوَقتِ عَفوُ اللّه ؛ نماز در اول وقت خشنودى خداوند، ميان وقت رحمت خداوند و پايان وقت عفو خداوند است. سنن الدار قطنى، ج 1، ص 201، ح 974
-
رسول اكرم صلى الله عليه و آله :
اَلصَّلاةُ مِفتاحُ كُلِّ خَيرٍ؛ نماز كليد همه خوبی هاست. الفردوس، ج 2، ص 404، ح 3796
-
پیامبراکرم صلي الله عليه و اله و سلم :
الصلوه ، معراج المؤمن نماز، معراج مؤمن است. کشف الاسرار، ج ۲، ص .۶۷۶ سرالصلوه ، ص ۷، اعتقادات مجلسی ، ص ۲۹
■ باب (3)
عنوان برخی از مشایخ صوفیان آسیای مرکزی . این کلمه ظاهراً تلفظ محلّی «بابا * »ست که عنوان شایعتری برای پیران صوفیه بوده است . هجویری (ص 301) در ضمن ذکر یکی از پیران فرغانه به نام باب عم (در نسخه بدل : عمرو)، که به احتمال قوی همان باب فرغان
■ باب ، سیّد علی محمّد شیرازی
از مدّعیان بابیّت امام دوازدهم شیعیان که بعدها مدّعی مهدویت و نبوّت شد. در 1235 در شیراز به دنیا آمد. در کودکی به مکتب شیخ عابد رفت و در آنجا خواندن و نوشتن و سیاه مشق آموخت . شیخ عابد، از شاگردان شیخ احمد احسائی و سیّد کاظم رشتی بود (اشراق خاوری ، ص
■ باطن (1)
مقابل «ظاهر» در قرآن کریم (حدید: 3) «الظاهر و الباطن » درباره خداوند آمده است . ولی اغلب اوقات «ظاهر» یا «باطن » را در بارة مفهوم «علم » به کار می برند. علم به دو صورت جنبة باطنی می یابد: 1)
■ باطِنِیّه
نامی که در عالم اسلام بر اسماعیلیّه اطلاق می شد، بدین دلیل که برای آیات قرآن و احکام دین به ظاهر و باطن قایل بودند و باطن را از ظاهر برتر می شمردند و مراد اصلیِ آیات و احکام را همان باطن می دانستند. این نام توسعاً، و بخصوص در نوشته های جدلی و کلامی ،
■ بت
بُت در لغت . تندیس ساخته از سنگ ، چوب ، عاج یا فلز، به شکل انسان یا حیوان یا ترکیبی از این دو (مانند سر فیل یا خوک با تنة انسان ) و بندرت چیزهای دیگر ( رجوع کنید به بت سومنات ، دمشقی ، ص 170) که مشرکان آن را به جای خدا پرستش کنند. در وندیدادِ ا
■ بدعت
در لغت به معنای چیزی است که نمونة پیشین نداشته باشد (رجوع کنید به ابن فارس ؛ ابن منظور؛ مرتضی زَبیدی ؛ صفی پوری ؛ معلوف ، ذیل «ب د ع »). در قرآن ، «بدیع » (بقره : 117؛ انعام : 101) به معنای مُبدِع برای خدا و «بِدْع
■ برابری
نظریه ای بر پایة اعتقاد به همانند بودن انسانها از جنبة وجودی و در نتیجه ، لزوم رفتار یکسان با آنها. تأکید بر برابری انسانها با یکدیگر پیشینه ای طولانی دارد، ولی در چند قرن گذشته ، بویژه بعد از انقلاب فرانسه و دورة روشنگری ، این اندیشه به نیرویی
■ برزخ
در لغت به معنای حاجز و جداکنندة دو چیز از یکدیگر، و در قرآن و احادیث و متنهای فلسفی و عرفانی به همین معنا، بسیار به کار رفته است ؛ مثلاً وسوسه به «برازخ الایمان » (حد واسط کفر و ایمان یا شکّ و یقین) تعبیر شده (ابن اثیر، ج 1، ص 118)
■ برزخ (2)
در لغت به معنای حاجز و جداکنندة دو چیز از یکدیگر، و در قرآن و احادیث و متنهای فلسفی و عرفانی به همین معنا، بسیار به کار رفته است ؛ مثلاً وسوسه به «برازخ الایمان » (حد واسط کفر و ایمان یا شکّ و یقین) تعبیر شده (ابن اثیر، ج 1، ص 118) ، یا ف
■ بَداء
از اعتقادات مشهور شیعة امامیّه که گاه جزو آرای اختصاصی آنها نام برده می شود و غالباً مخالفان شیعه به انکار و انتقاد آن پرداخته اند. این مقاله توضیح نظریّة بداء بر پایة منابع شیعی و نقل و نقد آرای مخالفان است .
1) نظریة بداء. این نظ
■ بُراق
مرکب پیامبر اسلام در سفر شبانة آن حضرت از مسجد الحرام به مسجدالاقصی (= دورترین مسجد) که در سورة اسراء (آیه : 1)، به آن اشاره شده است . مفسّران مسجدالاقصی را در بیت المقدس می دانند (رجوع کنید به زمخشری ، ج 2، ص 648؛ طباطبائی ، ج 13، ص 31). روایا
■ بیت الاحزان (بیت الحزن )
به معنای ماتمسرا، خانة یعقوب پیامبر به هنگام دوری از فرزندش یوسف ، در کتابهای تاریخ انبیا. در ادب غنایی فارسی ، بویژه در اشعار حافظ ، این واژه و تعابیر مترادف آن (مانند کلبة احزان ، کلبة غم ) تکرار شده و نزد صوفیه نیز کنایه از دل محزون از دوری
■ تبرّی
اصطلاحی کلامی و از آموزه های اعتقادی و رفتاریِ دینی ، بویژه نزد شیعیان و برخی فرقه های اسلامی به معنای دوری جستن از دشمنان خدا. تبرّی مصدر عربی ، بر وزن تفعّل و از ریشة بَرَءَ و اصل آن تَبَرُّؤ است ، در زبان فارسی بیشتر به صورت تبرّا به کار می
