■ تبرّی
اصطلاحی کلامی و از آموزه های اعتقادی و رفتاریِ دینی ، بویژه نزد شیعیان و برخی فرقه های اسلامی به معنای دوری جستن از دشمنان خدا. تبرّی مصدر عربی ، بر وزن تفعّل و از ریشة بَرَءَ و اصل آن تَبَرُّؤ است ، در زبان فارسی بیشتر به صورت تبرّا به کار می
■ تثلیث
از آموزه های بنیادین الاهیات مسیحی با تفاسیر گوناگون عمدتاً راجع به تعارض یا عدم تعارض آن با اعتقاد به توحید و یگانگی خداوند. در میان مسلمانان در حوزه های قرآنی و کلامی به این بحث پرداخته شده است . این واژه در قرآن به کار نرفته اما مفهوم اصطلاحی آن ذ
■ تجریدالاعتقاد
کتابی در علم کلام به عربی از خواجه نصیرالدین طوسی (متوفی 672). این کتاب از کتابهای مهمی است که در تبیین عقاید امامیه نگاشته شده و به گفتة برخی ، اولین آنها به حساب می آید (مدرس رضوی ، ص 423). به عقیدة آقابزرگ طهرانی (ج 3، ص 353)، خواجه نصیر در
■ تجسم اعمال
اصطلاحی در کلام و فلسفة اسلامی ، به معنای مجسم شدن اعمال آدمیان در برابر آنها در روز قیامت . این اصطلاح را گاه به صورتهای تجسیم یا تجسم یا تصور یا تمثلِ عقاید یا اعتقادات یا احوال یا نیات یا افکار هم به کار برده اند ( رجوع کنید بهشیخ بهائی ، ص
■ تجسم اعمال 1
اصطلاحی در کلام و فلسفة اسلامی ، به معنای مجسم شدن اعمال آدمیان در برابر آنها در روز قیامت . این اصطلاح را گاه به صورتهای تجسیم یا تجسم یا تصور یا تمثلِ عقاید یا اعتقادات یا احوال یا نیات یا افکار هم به کار برده اند ( رجوع کنید بهشیخ بهائی ، ص 402؛ ص
■ تجلّی
اصطلاحی مهم در تصوف و عرفان . تجلی در لغت به معنای آشکار شدن و جلوه کردن و تابش و نمایش است (زوزنی ، ص 833؛ ابن منظور؛ طریحی ، ذیل «جلا»؛ برای بحث لغوی منحصر به فردی در بارة این واژه رجوع کنید به مستملی ، ج 4، ص 1547ـ 1548). در گفتار عارف
■ تحریف
از مباحث مهم کلامی در بارة تغییر یا عدم تغییر کتب آسمانی . تحریف در لغت به معنای «گردانیدن سخن » (زوزنی ، ص 574؛ غیاث الدین رامپوری ، ذیل واژه ) و «تغییر دادن سخن » است (ابن منظور؛ شرتونی ، ذیل «حرف ») و خصوص
■ تصوف (2)
3) تصوف در ایران بعد از قرن ششم
الف) تا دوره صفویه. قرن ششم (اواخر دوره سلجوقیان) یكی از مهمترین ادوار تاریخ تصوف در ایران و در دیگر سرزمینها
■ تصوف
عنوان قسم عمدهای از سلوك باطنی دینی در عالم اسلام.
این مقاله شامل بخشهای زیر است:
1) واژگان
2) تصوف از ابتدا تا پای
■ تصویب
اصطلاحی در کلام و اصول فقه . تصویب در لغت به معنای «بدرستی رساندن چیزی به هدف » و «درست دانستن گفتار یا کردار یک شخص » ( رجوع کنید به جوهری ؛ زمخشری ؛ ابن منظور؛ فیروزآبادی ؛ طُرَیحی ، ذیل «صوب ») و در اصطلاح
■ تعیّن
اصطلاحی در فلسفه وکلام و عرفان اسلامی . تعین در لغت به معنای مخصوص شدن چیزی از میان چیزها، به یقین دیدن کسی یا چیزی ، حصه و بهره و هر چیز مخصوص به کسی است (صفی پوری ،ذیل «عین »؛ غیاث الدین رامپوری ؛ نفیسی ،ذیل واژه ).
1) در ف
■ تلمود
دومین کتاب مهم دینی و مقدّس یهودیان پس از عهد قدیم .
مرور کلی . این اثرِ مفصّل چند جلدی که طی چندین سده و به دست نسلهایی متعدد از عالمان و محققان دینی یهود (ربّن ها و ربّی ها و احبار) گردآوری و تدوین شده است ، دایرة المعارف گونه ای است د
■ تناسخ
اصطلاحی در کلام و فلسفه و عرفان به معنای انتقال روح از جسمی به جسم دیگر. در لغت از ریشة نَسَخَ به معنای برداشتن چیزی و گذاشتن چیزی دیگر به جای آن یا تغییر دادن چیزی به چیز دیگر است ، مثل «نَسَخت الشمسُ الظلَّ» (خورشید جای سایه را گر
■ تناقض
اصطلاحی در فلسفه و منطق ، و از اقسام تقابل * . ارسطو تناقض را هم در جملات و هم در مفاهیم جاری دانسته است . وی در متافیزیک (کتاب چهارم ، ص 97) و کتاب مقولات ( منطق ، ج 1، ص 65ـ 68)، در بارة تناقض در مفردات و در کتاب عبارت ( منطق ، ج 1، ص 106ـ107
■ توحيد
بنياديترين آموزه اعتقادی در اسلام كه دارای جنبههای متعدد نظری و عملی است.
مطابق مفهوم توحيد، خداوند، يكتا، دارای همه صفات كمالی، بیمانند، بری از تغيير، و نيز خالق يگانه&zw