اسرارسجود 3

سجود

سرّ سجده بر زمين

در سجده، گرامی­ترین اندام‌ها به پست­ترین موجود، يعني خاک، ساییده می‌شود تا انسان نهایت خضوع و فروتنى را تنها براى خداى تقديم نمايد. هشام بن حكم به امام صادق(ع)گفت: "سجده بر چه چيز جايز و بر چه چيز جایز نيست؟" امام فرمود: "سجده فقط بر زمين يا آن چه از زمين مى‏رويد، جايز است، به شرط آن كه خوردني يا پوشيدني نباشد. " گفت: "فدايت شوم! علّت آن چيست؟" فرمود: "زيرا سجود و خضوع و فروتنى تنها براى خدا است. پس سزاوار نيست كه آن را بر خوردني و پوشيدني انجام دهند؛ زيرا دنیا­پرستان بندگان خوردنی و پوشیدنی هستند. اما سجده ‏كننده در سجودش، مشغول عبادت حضرت حق است. از اين رو، شايسته نيست كه پيشانى خود را در حال سجود بر معبود فرزندان دنيا كه فريفته او هستند، بگذارد. سجده بر زمين برتر است؛ زيرا تواضع و خضوع در برابر حق را بيشتر نشان مي‌دهد. "[1]

به حضرت صادق(ع) گفتند: "چرا خداوند ابراهيم را خليل خود گردانيد؟" فرمود: "زيرا بسيار بر زمين سجده مي‌کرد. "[2]

ارتباط رکوع و سجده

نکته اول: رکوع و سجده، دو رکن ظاهري و باطنی نماز هستند که انجام ندادن آنها به صورت عمدي، نماز را باطل می­کند و دیگر سرّی برای آن نمی‌گذارد. تشریع اعمال ظاهری نماز گویای این ارتباط معنایی و رازآميز آنها است. از اين رو، حضرت رضا(ع) در پاسخ اين که چرا در هر رکعت نماز، رکوع یک بار و سجده دو بار انجام مي‌پذيرد، فرمود: "ركوع از کارهاي حال قيام است و سجده از کارهاي حال قعود. نماز نشسته، نيمِ نماز ايستاده است. پس سجده دو بار واجب شده تا با ركوع برابر گردد و ميان آن دو تفاوت نماند؛ چرا كه نماز، ركوع است و سجود. "[3]

نکته دوم: ادب در رکوع، زمينه‌ساز تقرب در سجده است. این نکته از آیات پایانی سوره فجر برداشت می­شود؛ زیرا در این آیات، علت و مقدمه رسیدن به قرب الهی که از آن به مقام "فنا" تعبير می­شود، مقام رضا يعني کمال ادب در برابر خداوند است.[4]

نکته سوم: راز مشترك ركوع و سجود، تسليم و فروتنی در آستان معبود است. البته در سجده، خضوع و فروتنیِ افزون­تری نهفته است. از اين رو، سجده را نماد تقرب و نزدیکی به خداوند مي‌شمرند.

قيام پس از دو سجده

اشاره شد که برخاستن از سجده، به نشستن و برخاستن روز قيامت اشاره دارد. پيش از قيامت، همه مردم در خاك آرميده‌اند. هنگامي که به صور اسرافيل دميده شود، مردم سر از خاك برمي‌دارند. اين نشست و برخاست در نماز، مانند همان است. لحظه‌اي که انسان از سجده سر برمي‌دارد و قيام مي‌كند، مي‌گويد: "خدايا! به نيروي تو بر مي‌خيزم و مي‌نشينم. " اين کار از آن رو است تا در روز قيامت، هنگام برخاستن از خاك بگويد: "خداوندا! به نيروي تو برخاستم و قيام كردم. "

نمازگزار در اين ذكر، به نيرو و توان خداوند اعتماد دارد و مي‌داند كه مبدأ او خدا است و بازگشتش نيز به سوي او است. حاصل اين اعتماد آن است كه توان و نيرو را ويژه خدا مي‌داند و خود و ديگران را نيازمند خدا مي‌شمارد.^[5]

وقتی نمازگزار پس از دو سجده و تواضع در برابر خداوند، سر برمی­دارد، خداوند به فرشتگان ندا می­دهد: "ای فرشتگان! بدانید که این بنده را به سبب تواضعش در سجده، همچون سر از سجده بلند ­کردنش، بلندی و رفعت می‌بخشم. "[6]

این مطلب را به اشتراک بگذارید :