به بهانه روز جوان
لطفا به سوالات نمازی جوان پاسخ ندهید!
آشنایی با اصول پاسخگویی به سوالات جوانان
هادی عجمی
چرا خدا پيامبري در استراليا يا آفريقا يا آمريكا نفرستاد؟ جهنمي كه در آن افراد بي‌خدايي مثل اديسون و انيشتين باشند، ارزشش بيشتر از بهشتي است كه در آن فقط بخور و بخواب است! 1400سال است كه هركس در حكومت اسلامي آمد، خود را اسلام واقعي ناميد؛ از همان اول تا بن‌لادن و حالا ابوبکر بغدادی! اسلام واقعي كجاست؟! این چه دین كاملی است که بالاي 70 فرقه دارد!
پاسخ این سؤال‌ها چندان سخت نیست. گردشی در اینترنت شما را به جواب می‌رساند؛ اما اگر جوانی از شما یکی از اینها را پرسید، لطفا به او پاسخ ندهید؛ هر چند جواب آن را می‌دانید! مگر اینکه به مثلثِ پاسخگویی توجه داشته باشید و بعد پاسخ دهید.
مثلت پاسخگویی، دسته بندی سه‌گانه اصول پاسخگویی است که اضلاع آن عبارتند از:
پرسشگر پرسش
پاسخگویی
در این یادداشت، نگاهی داریم به اصول پاسخگویی در ارتباط با پرسشگر. بیان اصول مرتبط با پرسش و پاسخگویی را در شماره های بعدی بررسی خواهیم کرد.
اصول پاسخگویی در ارتباط با پرسشگر
1. مهربانی
جوانانِ امروز، همان‌هایی هستند که روایات آنها را یتیم‌هایی می‌دانند، از امام و پدر حقیقی خود جدا شده. یتیم‌هایی که دشمنان فراوان آنها را احاطه کرده‌اند. اگر نگاه مربی به جوان پرسشگر این باشد، برایش برادر یا خواهر بزرگتری می‌شود که با دلسوزی، کمکی می‌شود برای غلبه او بر شبهات دشمنانش. او خوشحال است که در این وانفسا، جوانی در پی دانستن است و از او سوالی پرسیده است. با این نگاه حتما پاسخگویی او بهتر به دل می‌نشیند.
فردی در نامه‌ای، از امام صادق (ع) در مورد توحید پرسید. حضرت پیش از هر پاسخی با مهربانی نگاشتند: «سَأَلْتَ رَحِمَكَ اللَّهُ عَنِ التَّوْحِيد؛ از توحید پرسیده بودی؛ خدا رحمتت کند».
2. احترام
جوان است و تجربه و علمِ کمتر از شما. ممکن است بسیاری از پرسش‌های او برای شما و اطرافیان خنده‌دار باشد؛ اما برای او پرسشی که ذهنش را آرام نمی‌گذارد. از سویی، این موارد از بزنگاه‌های امتحان مربی است. امتحانی که در راهنمایی دیگران، مبتلای به آن است. امتحانِ نگاه داشتن احترام بندگان خداوند.
پیامبر در مسجد و میان اصحاب نشسته بودند که عربی پرسید: لباس‌های بهشتی را با دست خود درست می‌کنیم یا از نعمت‌های بهشتی است؟ از این پرسش، اصحاب خندیدند. مرد عرب گفتجوان: نادانی هستم که نزد دانا آمدم [برای چه می‌خندید؟] پیامبر(ص) فرمود: مرد عرب، راست می‌گویی. لباس‌های ما از نعمت‌های بهشت مهیا می‌شود.
3. تفرد
تفرد، از اصول مهم تربتی است که در پاسخگویی جایگاه ویژه‌ای دارد. تفرد یعنی:
يكي از سنتهاي الهي در جهان هستي اين است كه موجودات زنده هر چند از يك نوع باشند و ويژگيهاي مشتركي با يكديگر داشته باشند، كاملاً شبيه يكديگر نيستند و هر يك از آنها تفاوتهاي خاصي با يكديگر دارند كه آنها را از ديگر موجودات آن نوع متمايز مي‌كند. انسان هم از اين قاعده استثنا نيست و افراد در كنار شباهتها و اشتراكات فراوان، تفاوتهايي نيز با يكديگر دارند. حتي دو برادر يا خواهر نيز كاملاً شبيه يكديگر نيستند و در خصوصيات بدني و روحي تفاوتهايي با يكديگر دارند. اين همان اصل تفرد است.
برخی تصورشان این است که برای هر یک از پرسش‌هایی ابتدای این متن، یک یا دو پاسخ وجود دارد؛ در حالی که تعداد پاسخ‌‌های آنها به اندازه تعداد پرسشگران است!
هر پرسشگری نیازمند پاسخی ویژه خودش هست، بر اساس سن، علاقه، نیازها، زمینه‌های ذهنی و تربیتی در مورد سوال، میزان توان درک و شناخت، مطالعه و ... . آنچنان که گاهی پاسخ او در پاسخ ندادن است! مثلا جوانی پاک از آلودگی برخی فضاها، شبهه‌ای را از دوستان خود شنیده و بدون اینکه فهمی درست از آن داشته باشد یا برای او مسئله باشد، از شما می‌پرسد. در حالی که پاسخ دادن به او ممکن است دریچه‌ای از شبهات یا سیاهی‌های دیگر را برایش باز کند. مربی در اثر ارتباط مستمر با متربی، بهتر می‌تواند این حالات را رمز گشایی کند. از سویی ممکن است برخی شبهات جوانی، ریشه در فضای ناپاک زندگی حقیقی یا مجازی او داشته باشد که لازم است مربی قدم‌هایی را در توان خود برای اصلاح آن فضا بردارد. بهتر است این نکته در مورد پرسش‌های اعتقادی و توحیدی بیشتر مورد توجه مربیان باشد و از پاسخ‌هایی که متربی توان درک آن را ندارد اجتناب شود.
محمد بن عبید می‌گوید نزد امام رضا(ع) بودم. حضرت به من فرمود: «به عباسی بگو با مردم به اندازۀ فهم آنان دربارۀ توحید سخن بگوید و خودداری کند از گفتن چیزهایی که آنان (به سبب کمی توانایی درک) انکار می‌کنند».
3. گوش کردن
امیر مؤمنان (ع) فرمودند: مَنْ أَسْرَعَ فِي الْجَوَابِ لَمْ يُدْرِكِ الصَّوَابَ؛ آنکه در پاسخ گفتن عجله کند، به پاسخ درست نخواهد رسید.
ممکن است مربی بارها برخی سؤالات را شنیده باشد و با آنها کاملا آشنا باشد؛ اما نباید سبب شود که تا دانش‌آموز شروع به سؤال کرد، بر اثر آشنایی ما با آن سؤال، شروع به پاسخگویی کنیم. این کار علاوه بر اینکه ممکن است ما را به اشتباه برد و پرسش دانش آموز چیز دیگری بوده باشد، از اخلاق پاسخگویی نیست. امام صادق (ع) فرمودند: مِنْ أَخْلَاقِ الْجَاهِلِ الْإِجَابَة؛ پاسخ گفتن قبل از شنیدن، از اخلاق نادان‌هاست!
4. همراهی
برخی سؤالات جوانان، ریشه در مشکلات روحی و جسمی آنها دارد. مانند پرسش‌های آنها درباره فلسفه مرگ، فقر، نماز و عبادت‌های سخت که ممکن است ریشه داشته باشد در از دست دادن نزدیکان، سختی زندگی فقیرانه و سختی برخی عبادات برای جوانان. با توجه به تحمل پایین جوانان به ویژه در ابعاد عاطفی، گاهی لازم است، در ابتدا یا همراه پاسخگویی، با حالات عاطفی او همراهی کنیم. چه بسا گاهی این همراهی بهترین پاسخ ما باشد.
لطفا به سوالات نمازی جوان پاسخ ندهید!
آشنایی با اصول پاسخگویی به سوالات جوانان
هادی عجمی
چرا خدا پيامبري در استراليا يا آفريقا يا آمريكا نفرستاد؟ جهنمي كه در آن افراد بي‌خدايي مثل اديسون و انيشتين باشند، ارزشش بيشتر از بهشتي است كه در آن فقط بخور و بخواب است! 1400سال است كه هركس در حكومت اسلامي آمد، خود را اسلام واقعي ناميد؛ از همان اول تا بن‌لادن و حالا ابوبکر بغدادی! اسلام واقعي كجاست؟! این چه دین كاملی است که بالاي 70 فرقه دارد!
پاسخ این سؤال‌ها چندان سخت نیست. گردشی در اینترنت شما را به جواب می‌رساند؛ اما اگر جوانی از شما یکی از اینها را پرسید، لطفا به او پاسخ ندهید؛ هر چند جواب آن را می‌دانید! مگر اینکه به مثلثِ پاسخگویی توجه داشته باشید و بعد پاسخ دهید.
مثلت پاسخگویی، دسته بندی سه‌گانه اصول پاسخگویی است که اضلاع آن عبارتند از:
پرسشگر پرسش
پاسخگویی
در این یادداشت، نگاهی داریم به اصول پاسخگویی در ارتباط با پرسشگر. بیان اصول مرتبط با پرسش و پاسخگویی را در شماره های بعدی بررسی خواهیم کرد.
اصول پاسخگویی در ارتباط با پرسشگر
1. مهربانی
جوانانِ امروز، همان‌هایی هستند که روایات آنها را یتیم‌هایی می‌دانند، از امام و پدر حقیقی خود جدا شده. یتیم‌هایی که دشمنان فراوان آنها را احاطه کرده‌اند. اگر نگاه مربی به جوان پرسشگر این باشد، برایش برادر یا خواهر بزرگتری می‌شود که با دلسوزی، کمکی می‌شود برای غلبه او بر شبهات دشمنانش. او خوشحال است که در این وانفسا، جوانی در پی دانستن است و از او سوالی پرسیده است. با این نگاه حتما پاسخگویی او بهتر به دل می‌نشیند.
فردی در نامه‌ای، از امام صادق (ع) در مورد توحید پرسید. حضرت پیش از هر پاسخی با مهربانی نگاشتند: «سَأَلْتَ رَحِمَكَ اللَّهُ عَنِ التَّوْحِيد؛ از توحید پرسیده بودی؛ خدا رحمتت کند».
2. احترام
جوان است و تجربه و علمِ کمتر از شما. ممکن است بسیاری از پرسش‌های او برای شما و اطرافیان خنده‌دار باشد؛ اما برای او پرسشی که ذهنش را آرام نمی‌گذارد. از سویی، این موارد از بزنگاه‌های امتحان مربی است. امتحانی که در راهنمایی دیگران، مبتلای به آن است. امتحانِ نگاه داشتن احترام بندگان خداوند.
پیامبر در مسجد و میان اصحاب نشسته بودند که عربی پرسید: لباس‌های بهشتی را با دست خود درست می‌کنیم یا از نعمت‌های بهشتی است؟ از این پرسش، اصحاب خندیدند. مرد عرب گفتجوان: نادانی هستم که نزد دانا آمدم [برای چه می‌خندید؟] پیامبر(ص) فرمود: مرد عرب، راست می‌گویی. لباس‌های ما از نعمت‌های بهشت مهیا می‌شود.
3. تفرد
تفرد، از اصول مهم تربتی است که در پاسخگویی جایگاه ویژه‌ای دارد. تفرد یعنی:
يكي از سنتهاي الهي در جهان هستي اين است كه موجودات زنده هر چند از يك نوع باشند و ويژگيهاي مشتركي با يكديگر داشته باشند، كاملاً شبيه يكديگر نيستند و هر يك از آنها تفاوتهاي خاصي با يكديگر دارند كه آنها را از ديگر موجودات آن نوع متمايز مي‌كند. انسان هم از اين قاعده استثنا نيست و افراد در كنار شباهتها و اشتراكات فراوان، تفاوتهايي نيز با يكديگر دارند. حتي دو برادر يا خواهر نيز كاملاً شبيه يكديگر نيستند و در خصوصيات بدني و روحي تفاوتهايي با يكديگر دارند. اين همان اصل تفرد است.
برخی تصورشان این است که برای هر یک از پرسش‌هایی ابتدای این متن، یک یا دو پاسخ وجود دارد؛ در حالی که تعداد پاسخ‌‌های آنها به اندازه تعداد پرسشگران است!
هر پرسشگری نیازمند پاسخی ویژه خودش هست، بر اساس سن، علاقه، نیازها، زمینه‌های ذهنی و تربیتی در مورد سوال، میزان توان درک و شناخت، مطالعه و ... . آنچنان که گاهی پاسخ او در پاسخ ندادن است! مثلا جوانی پاک از آلودگی برخی فضاها، شبهه‌ای را از دوستان خود شنیده و بدون اینکه فهمی درست از آن داشته باشد یا برای او مسئله باشد، از شما می‌پرسد. در حالی که پاسخ دادن به او ممکن است دریچه‌ای از شبهات یا سیاهی‌های دیگر را برایش باز کند. مربی در اثر ارتباط مستمر با متربی، بهتر می‌تواند این حالات را رمز گشایی کند. از سویی ممکن است برخی شبهات جوانی، ریشه در فضای ناپاک زندگی حقیقی یا مجازی او داشته باشد که لازم است مربی قدم‌هایی را در توان خود برای اصلاح آن فضا بردارد. بهتر است این نکته در مورد پرسش‌های اعتقادی و توحیدی بیشتر مورد توجه مربیان باشد و از پاسخ‌هایی که متربی توان درک آن را ندارد اجتناب شود.
محمد بن عبید می‌گوید نزد امام رضا(ع) بودم. حضرت به من فرمود: «به عباسی بگو با مردم به اندازۀ فهم آنان دربارۀ توحید سخن بگوید و خودداری کند از گفتن چیزهایی که آنان (به سبب کمی توانایی درک) انکار می‌کنند».
3. گوش کردن
امیر مؤمنان (ع) فرمودند: مَنْ أَسْرَعَ فِي الْجَوَابِ لَمْ يُدْرِكِ الصَّوَابَ؛ آنکه در پاسخ گفتن عجله کند، به پاسخ درست نخواهد رسید.
ممکن است مربی بارها برخی سؤالات را شنیده باشد و با آنها کاملا آشنا باشد؛ اما نباید سبب شود که تا دانش‌آموز شروع به سؤال کرد، بر اثر آشنایی ما با آن سؤال، شروع به پاسخگویی کنیم. این کار علاوه بر اینکه ممکن است ما را به اشتباه برد و پرسش دانش آموز چیز دیگری بوده باشد، از اخلاق پاسخگویی نیست. امام صادق (ع) فرمودند: مِنْ أَخْلَاقِ الْجَاهِلِ الْإِجَابَة؛ پاسخ گفتن قبل از شنیدن، از اخلاق نادان‌هاست!
4. همراهی
برخی سؤالات جوانان، ریشه در مشکلات روحی و جسمی آنها دارد. مانند پرسش‌های آنها درباره فلسفه مرگ، فقر، نماز و عبادت‌های سخت که ممکن است ریشه داشته باشد در از دست دادن نزدیکان، سختی زندگی فقیرانه و سختی برخی عبادات برای جوانان. با توجه به تحمل پایین جوانان به ویژه در ابعاد عاطفی، گاهی لازم است، در ابتدا یا همراه پاسخگویی، با حالات عاطفی او همراهی کنیم. چه بسا گاهی این همراهی بهترین پاسخ ما باشد.
