اسرار وضو1

طهارت

نمازگزار بايد براى عبادت، خود را طاهر كند. اين کار با وضو يا غسل و يا تيمّم انجام مي‌شود. برای دستيابي به نماز حقیقی، بايد هم طهارت ظاهری داشت و هم طهارت باطنی. به بيان امام باقر(ع) نماز بدون طهارت، اعتبار ندارد: لا صَلاة اِلاّ بِطَهُورٍ.

در شست‌وشوي اعضای ظاهری باید به تطهیر دل نیز توجه داشت. دل جايی است که خداوند بر آن می­نگرد. دل سرپرست و پیشوای همه اندام­ها است. مقصود از طهارت اعضا، روی آوردن به خدا، دوری جستن از دنیا با دل و حواس، و رسیدن به نیکبختی است. دنیا و آخرت دو رقیبند که نزدیک شدن به یکی، دور شدن از دیگری است. از اين رو، دستور پاک شدن از دنیا و روی آوردن به آخرت به هنگام عبادت داده شده است.[1]

وضو

وضو طهارتی است که زمينه خلوت با دوست را فراهم مي‌آورد. يكباره برخاستن از ماديّت و كوچ کردن به معنويت مشكل است؛ ولى وضو گرفتن، انسان را براي اين کوچ به تدريج آماده مى­سازد.

امام رضا(ع) در بيانی زیبا ابعاد وضو و راز وجوب آن را این گونه بیان می‌کند: "وضو ادب در برابر خدا است تا بنده هنگام نماز، آن‌گاه که در برابر خداوند مى‌ايستد، پاك و از آلودگى و پليدى، پاكيزه باشد. نيز وضو مايه زدودن كسالت و خواب‌آلودگى [و ايجاد نشاط] است و دل و روح را آماده ايستادن در برابر خداوند مى­سازد. اگر گفته شود: چرا شستن صورت و مسح سر و دو پا لازم است؟ مي‌گوييم: آن‌گاه که بنده در پیشگاه خدا می‌ایستد، این عضوها در برابر او ظاهرند. صورتی که رو به خدا کرده است، دست‌هایی که یا به ادب در پیشگاه او افتاده و یا به نیاز در برابرش دراز شده‌اند، و پاهایی که نمازگزار بر آنها ایستاده و در پیشگاه خدا قيام کرده است، باید شسته شوند. "[2] سپس فرمود: "واجب است صورت در وضو شسته شود؛ زيرا انسان با صورت در پیشگاه خدا سجده و ابراز خضوع و فروتنی می‌کند. او با دست‌ها از خدا درخواست می‌‌نمايد و به سوی خدا شوق مي‌ورزد و همه وجودش را ترس فرامی‌گیرد و از غیر خدا جدا می‌شود. پس این دست‌ها را هم باید شست. نيز هنگامی که به رکوع و سجده می‌رود، سر او به جلو مايل مي‌شود و از محبوبش استقبال می‌کند. از اين رو، سر هم باید تطهیر شود. همچنين با پاهايش در نماز برمی­خیزد و می‌نشیند. پس پاها را نيز باید تطهیر نمود. "

آن امام در جاي ديگر می­فرماید: "شستن صورت و دست و مسح به سبب ايستادن بنده در برابر خدا و روي نمودن به او و ديدار با وي با همه اعضا و جوارح ظاهري است. پس شستن صورت براي سجده و خضوع در آن است. نيز شستن دو دست بدان جهت است كه آنها را به درگاه خداوند بالا مي‌برد. مسح سر و روي دو پا بدين جهت است که ظاهر و برهنه است و نمازگزار مي‌خواهد در سراسر نمازش با اين سه رو به حق بايستد. "[3]

وضو در معراج:

در حديثِ سدير صيرفي از امام صادق (ع)آمده است: "آن گاه که پيامبر به آسمان­هاي هفت‌گانه معراج نمود، به او گفتند: ‹اي محمد! سرت را بلند كن! " هنگامي که سرش را بلند كرد، پرده‌ها بالا رفتند. سپس به وي گفتند: ‹براي هر صورتي، مثالي است. " آن‌گاه به او وحي شد كه به صاد[4] نزديك گردد و اعضاي سجده خويش را بشويد و آنها را پاك گرداند و براي خداوندش نماز بگزارد. رسول خدا(ص) به صاد نزديك شد و با دست راستش آب را برگرفت. بدين سبب، وضو نخست با دست راست انجام مي‌گيرد. سپس خداوند به او وحي كرد که صورت خود را بشويد تا عظمت او را ببيند. آن‌گاه دو ذراع راست و چپ را بشويد تا با دستش كلام خدا را دريافت کند. سپس با باقي مانده همان آب دست، سر و پا را تا برآمدگي مسح كند تا او را برکت بخشد و گام­هايش را به جايي ‌رساند كه جز او هيچ كس در آن جا گام ننهاده باشد. اين است علت وضو. "[5]

آن چه انسان را به اين جايگاه مي‌رساند، باطن و سرّ وضو است كه تكويني و غير اعتباري است. روشن است که وضوي اعتباري از هر نمازگزاري ساخته است؛ ولي همگان به باطن وضو دست نمی­یابند.

توضیح حديث:

1. وضو و نيز آب، وجودي كامل در عرش دارد. آب همان است كه از نهر صاد جاري است و يكي از سوره‌هاي قرآن به نام آن خوانده ‌شده است.

2. چهره خرّم و زيباي كسي كه قصد نگريستن به عظمت خداوند را دارد، بايد با آبي شسته شود كه از ساق عرش جاري است.

3. دستي كه كلام و كتاب خدا را دريافت مي‌كند، بايد با همان آب شسته شود.

4. سَري كه از بركت خدا بهره يافته و نيز پاهايي كه بر آن جاي مبارك گام مي‌گذارند، بايد با رطوبت همان وضويي كه از عرش فراهم آمده، مسح شوند.

بايد دانست که ميان سرّ، حکمت و ادب فرق است. اکنون اين سه را توضيح مي‌دهيم:

 سرّ وضو: همان وجود غیبی وضو است که در عرش جاي دارد و نمازگزار را به باطن نماز هدایت می­کند؛ چنان که ظاهر وضو، مجوّز ورود به ظاهر نماز است.

حکمت وضو: فایده‌ای است که وضو در بر دارد؛ همان سان که در حدیث معراج به پاره‌ای از آنها اشاره شد.

ادب وضو: وظیفه کسی است که برای نماز، وضو می­گیرد؛ همانند رعايت اخلاص؛ زيرا هر چه غير خالص باشد، پاك و طاهر نيست.[6]

پی نوشت ها

این مطلب را به اشتراک بگذارید :