■ نماز و سلامت جنسي در محيط اداري
حجت الاسلام غلام حید کوشا، مرکز تخصصی نماز
يکي از چالش‌هاي کار در محيط سازماني و اداري خصوصا ادارات غير دولتي آسيب‌هاي جنسي است. سلامت و امنيت جنسي علاوه بر اينکه آرامش شاغلان در محيط اداري را سبب مي‌شود بازدهي فعاليت‌ها را نيز ارتقاء مي‌بخشد. رابطه سلامت جنسي در محيط اداري و موفقيت در زندگي خانوادگي و اجتماعي دو سويه است. از يکطرف کساني به زندگي خانوادگي و زناشويي موفق دست مي‌يابند که در محيط کاري و بيرون از خانواده بهداشت جنسي را رعايت کرده باشد و از سوي ديگر کساني در بيرون از خانواده سلامت جنسي را سرلوحه خود قرار مي‌دهند که از زندگي خانوادگي رضايت بخش برخوردار باشند.
نماز و ساير مناسک مذهبي از اموري هستندکه با سلامت جنسي در محيط کاري رابطه تنگاتنگ دارد. بنا بر روايات، افراد با نماز از آسيب‌هاي جنسي و غريزي محفوظ مي‌گردند. حضرت امير المومنين نماز و ساير عبادات را در رفع آسيب‌ها موثر مي‌داند و تاکيد مي‌کند که نماز و امثال آن آرامش درون ، کنترل چشم و ذلت خواري هواهاي نفساني به دنبال مي‌آورد. ايشان در اين موضوع مي‌فرمايند:
« خداوند بندگانش را، با نماز و زكات و تلاش در روزهدارى، حفظ كرده است، تا اعضا و جوارحشان آرام، و ديدگانشان خاشع، و جان و روانشان فروتن، و دلهايشان متواضع باشد، كبر و خودپسندى از آنان رخت بربندد.»[1]
بنا بر صراحت آيات قرآن نماز افراد را از گناه (منکر)و آلودگي جنسي(فحشا) باز مي‌دارد.[2] در مجموع، مطالعات جامعه‌شناختي و روان‌شناختي نيز اين مدعا را که مناسک ديني از جمله نماز و عبادات مذهبي بازدارنده و کنترل کننده است تاييد مي‌کند. بر اساس مطالعه ايوانز تي ديويد جامعه شناس و دين پژوه در تحقيقي تحت عنوان «رابطه مجدد دين و جرم»، حضور در مراسم مذهبي و انجام مناسک ديني کنترل کننده است.[3] در اين تحقيق و نيز تحقيق ديگري که توسط رادني استارک و سيمز بن بريج با عنوان «دين کجروي و کنترل اجتماعي» به انجام رسيده است، اين اصل بدست آمده است که انجام اعمال ديني و مناسک و آيين‌هاي مذهبي بازدارنده، کنترل کننده و همنواساز است.[4] روان‌شناسان نيز در مطالعات تجربي تاثير باروهاي و اعمال مذهبي در زندگي اذعان کرده اند که مردم هرچه مذهبي‌تر باشند، کمتر احتمال دارد که بيرون از چارچوب خانواده به سراغ رابطه‌ي جنسي بروند و يا دست‌کم آن را بپذيرند.[5]
پژوهش‌هاي روان‌شناختي عموما نشان داده اند که عقايد و دل‌مشغولي‌هاي مذهبي شديدتر بنابرگزارش خود افراد در حد وسيعي با کاهش فعاليت جنسي غير زناشويي بويژه ارتباط جنسي قبل از ازدواج در پيوندند.[6]
برگزاري نماز جماعت در محيط اداري سبب مي‌شود که کارمندان با همديگر شناخت ايماني و مذهبي پيداکنند و اين امر به نوبه‌اي خود سبب فعال شدن حياء در و در نتيجه باعث خودکنترلي افراد نسبت به رفتارهاي کجروانه و ناسالم در محيط اداري گردد. به همين خاطر حضرت امام علي عليه السلام يکي از مزاياي رفتن به مسجد را ترک گناه از روي خشيت و حياء ذکر فرموده اند[7] و امام صادق عليه السلام فلسفه نماز جماعت را مراقبت،کنترل و دوري از گناهان و معاصي بيان نموده اند.[8] چنانکه مطابق احاديث معصومين «حياء از انجام رفتار قبيح بازمي‌دارد»[9]، «کسي‌که از حياء کمتري برخوردار است از ورع [دوي از محرمات] کمتري برخوردار خواهد بود»[10]، « ثمره‌ي حياء پاکدامني است»[11] و « اگر حيا نداري هر كار خواستي بكن. [يعني ديگر مهم نيست چه كار مي كني و كارهاي نيك تو، تو را ارزشمند نمي كند.]»[12]
نقش برگزاري نماز در محيط اداري بر سلامت جنسي کارکنان و مديران از زاويه‌اي ديگري نيز قابل بررسي است و آن اينکه تقويت گرايش‌هاي مذهبي در محيط اداري به شکوفايي روحيه معنوي و ديني کارمندان کمک مي‌کند و در نتيجه معنويت از محيط اداري به محيط زندگي خانوادگي افراد نيز تسري مي‌يابد و طبق تحقيقات روان‌شناسان ميان برخورداري خانواده‌ها از گرايش‌هاي معنوي و مذهبي و ميان رضايت جنسي در محيط خانواده ارتباط وثيقي وجود دارد.[13] بدين معنا که رضايت جنسي در محيط خانواده زمينه‌هاي بروز رفتارهاي جنسي در بيرون از خانواده را به شدت کاهش مي‌دهد.
[1] عن امير المومنين (ع)
« عَنْ ذَلِكَ مَا حَرَسَ اللَّهُ عِبَادَهُ الْمُؤْمِنِينَ بِالصَّلَوَاتِ وَ الزَّكَوَاتِ وَ مُجَاهَدَةِ الصِّيَامِ فِي الْأَيَّامِ الْمَفْرُوضَاتِ تَسْكِيناً لِأَطْرَافِهِمْ وَ تَخْشِيعاً لِأَبْصَارِهِمْ وَ تَذْلِيلًا لِنُفُوسِهِمْ وَ تَخْفِيضاً لِقُلُوبِهِمْ وَ إِذْهَاباً لِلْخُيَلَاءِ »
سيد رضي، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، 1جلد، هجرت - قم، چاپ: اول، 1414 ق.ص294.
[2] در ايات قرآن يکي از کارويژه‌هاي نماز بازدارندگي از فحشا و منکرات ذکر شده است. در آيه 45 سوره مبارکه عنکبوت آمده است
«اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ»
يعني؛
«کتابي که از سوي خداوند به تو وحي شده است تلاوت کن و نماز به پا دار بدرستي‌که نماز از فحشا و منکر باز مي‌دارد.»
در آيه 45سوره مبارکه هود نيز آمده است
«أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى لِلذَّاكِرينَ»
يعني؛
«در دوطرف روز و اوايل شب نماز را برپاداريد. بدرستي‌که حسنات، سيئات و بدرفتاري‌ها را از بين مي‌برد و اين پندي است براي پندگيرندگان »
[3] ايوانز تي ديويد، بررسي مجدد رابطه دين و جرم، ترجمه علي سليمي، مجله حوزه و دانشگاه، شماره 23، تابستان 1379، ص142-178.
[4] رادني استارک، ويليام سيمز بن بريج، دين کجروي و کنترل اجتماعي، ترجمه و تلخيص علي سليمي، مجله حوزه و دانشگاه، شماره 22، ص173.
[5] برنارد اسپيلکا، رالف دبليوهود، بروس هونسبرگر و ريجارگرساچ، روان‌شناسي دين براساس رويکرد تجربي، ص256.
[6] همان، ص593.
[7] حضرت امام علي عليه السلام در اين مورد مي‌فرمايند:
«منِ اخْتَلَفَ إِلَى الْمَسْجِدِ أَصَابَ إِحْدَى الثَّمَانِ.... أَوْ يَتْرُكَ ذَنْباً خَشْيَةً أَوْ حَيَاء »
يعني؛
«کسي‌که به مسجد برود يکي از امور هشت‌گانه را نصيب مي‌شود؛ ...يا گناهي را از روي خشيت و حياء ترک مي‌کند.»
شيخ صدوق، أمالي الصدوق، بيروت، اعلمي، پنجم 1400ق، ص389.
[8] محمد باقر بن محمد تقىمجلسى، بحار الأنوار، بيروت، دار إحياء التراث العربي، دوم، 1403ق، جلد6، ص71.
[9] « الْحَيَاءُ يَصُدُّ عَنْ فِعْلِ الْقَبِيحِ» (امير المومنين)، ر.ک. غررالحکم ص257.
[10] «مَنْ قَلَّ حَيَاؤُهُ قَلَّ وَرَعُه»(امير المومنين) ر.ک. تحف العقول، ص99. «ورع» در تاج العروس به معناي دوري از محرمات ذکرشده است.
[11] «ثَمَرَةُ الْحَيَاءِ الْعِفَّه»(اميرالمومنين) ، غررالحکم،ص257.
[12] « إِذَا لَمْ تَسْتَحِ فَافْعَلْ مَا شِئْتَ »(پيامبر اسلام)، ز.ک. بحارالانوار، جلد68ص336.
[13] ر.ک. روان‌شناسي دين براساس رويکرد تجربي،ص257-259.
