■ نماز اوّابین چه نمازی است؟
پاسخ: در ارتباط با معنای «اوّابین» و «اوّاب» که بارها در قرآن تکرار شده است،[1] راغب اصفهانی میگوید: «الأوَّاب کالتوّاب، و هو الراجع إلى الله تعالى بترک المعاصی و فعل الطاعات»؛[2] «اوّاب» مانند «تواب»، بازگشت به سوی خدا است، با ترک نمودن گناهان. بر اساس این معنا، «اوّابین» جمع «اوّاب» است، به معنای بازگشت کنندگان به حق تعالی.
آنچه در ارتباط با «نماز اوابین» میتوان گفت این است که نماز خاصی در بین نمازها به نام نماز اوابین وجود ندارد، بلکه اوابین صفت برای نمازگزار است و نه خود نماز؛ نظیر خاشعین(صلاة الخاشعین)، توابین(صلاة التوابین)، ذاکرین(صلاة الذاکرین). بنابر این، اوابین کسانی هستند که ملتزم به پنجاه رکعت نماز واجب و مستحب روزانه هستند. البته، در منابع حدیثی مصادیقی برای نماز اوابین(افراد اوّاب) بیان شده است؛ مانند:
1. «ثَمَانُ رَکَعَاتٍ قَبْلَ زَوَالِ الشَّمْسِ وَ هِیَ صَلَاةُ الْأَوَّابِینَ»؛[3] هشت رکعت نماز قبل از زوال خورشید نماز اوابین است.
2. «عن أبی عبد الله(ع) قال کانت صلاة الأوابین خمسین صلاة کلها بقل هو الله أحد»؛[4] از امام صادق(ع) نقل شده است؛ نماز اوابین پنجاه رکعت است که تماماً با سوره توحید(قل هو الله احد) خوانده میشود.
3. «و اعلم أن الصلاة بین المغرب و العشاء لها فضل عظیم و هی صلاة الأوابین»؛[5] نماز بین مغرب و عشاء فضیلت بسیار دارد و آن نماز اوابین است.
4. « مَنْ صَلَّى أَرْبَعَ رَکَعَاتٍ فَقَرَأَ فِی کُلِّ رَکْعَةٍ بِخَمْسِینَ مَرَّةً قُلْ هُوَ اللهُ أَحَدٌ کَانَتْ صَلَاةَ فَاطِمَةَ وَ هِیَ صَلَاةُ الْأَوَّابِینَ»؛[6] هر کس چهار رکعت نماز بخواند و در هر رکعت پنجاه مرتبه سوره توحید را بخواند، این نماز حضرت فاطمه(س) است و آن نمازی است که افراد اوّاب آنرا بجا میآورند.
بنابر این، هر یک از این نمازهای یادشده به نوعی نماز اوابین نیز میباشند.
در نهایت باید به نکتهای اشاره کرد که هر فرد «توّاب»، فردی «أوّاب» نیز به شمار خواهد آمد؛ زیرا آنکه توبه میکند در حقیقت به سمت خدا بازمیگردد، اما هر فرد «اوّاب» لازم نیست که حتماً در صدد توبه باشد، بلکه به عنوان نمونه؛ پیامبری که گناه نکرده نیز میتواند از راهی غیر از توبه، مصداقی از مصادیق «اوابین» شود.
[1]. اسراء، 25؛ ص، 17؛ ص، 19؛ ص، 30؛ ص 44؛ ق، 32.
[2]. راغب اصفهانی، المفردات فی غریب القرآن، تحقیق، داودی، صفوان، عدنان، ص 97، دمشق، بیروت، دار العلم، دار الشامیة، چاپ اول، 1312ق.
[3]. علی بن موسی (امام هشتم)، الفقه المنسوب للإمام الرضا(ع)، ص 99، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1406ق.
[4]. عیاشی، محمد بن مسعود، التفسیر، محقق، رسولی محلاتی، سید هاشم، ج 2، ص 287، تهران، المطبعة العلمیة، چاپ اول، 1380ق.
[5]. دیلمی، حسن بن محمد، ارشاد القلوب إلی الصواب، ج 1، ص 91، قم، الشریف الرضی، چاپ اول، 1412ق.
[6]. شیخ صدوق، من لا یحضره الفقیه، محقق، غفاری، علی اکبر، ج 1، ص 564، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم، 1413ق.
■ چگونه می توانیم تشخیص دهیم نمازی که می خوانیم از روی ریا می باشد؟
در احادیث پیامبر و اهل بیت علیهم السلام برای شخص ریاکار نشانه های ذکر گردیده که فهرست وار به آنها اشاره می نمائیم:
- هنگامى كه كسى نزد اوست تلاش مى كند اعمال الهى انجام دهد
- هنگامى كه تنها شد در انجام عمل كسل است!
- در تمام كارهايش اصرار دارد مر ...
■ آیا ادای برخی از اذکار و ادعیه در نماز ، با حالت گریه و ... دلیل خاصی دارد؟
در مورد نماز آنچه تاکید شده است خشوع و خضوع در پیشگاه معبود است که ممکن است همراه با تضرع یا گریه باشد. این حالت ها مربوط به قلب بوده و بطور طبیعی و از سر اخلاص واقع می شوند و گاه ممکن است در ظاهر هم آثار خود را آشکار کنند و این مربوط به خصوصیت شخصی ...