■ در قرآن مى فرمايد: «نماز جز بر خاشعان سنگين است» 1، چه كنيم خاشع باشيم تا نماز بر ما سنگين نباشد؟
پاسخ: آيت الله جوادى آملى در تفسير تسنيم در ذيل آيات 45 و 46 از سوره بقره مىنويسد:
«قرآن كريم در آيه 46 به منشأ خشوع خاشعان اشاره كرده، مىفرمايد: ياد مرگ و قيامت، همه توان انسان را گرفته، قلب او را مىلرزاند و وى را خاشع مىسازد; زيرا همه غرورها و "من و ما" گفتنها از اين روست كه مرگ و عذاب قيامت از يادها رفته است وگرنه آنان كه به حساب و ميزان و بهشت و جهنم يقين دارند، يا دست كم گمانش را مىبرند و از حال احتضار و احوال قبر غافل نيستند، خاكسار و خاشع و دل شكسته شده، به نماز و استعانت از دعا و بكاء رو مىآورند.» 2
علامه طباطبايى ـ قدس سره ـ در تفسير آيه 45 و 46 سوره بقره مىنويسد:
«تعبير به ظن در آيه 46 به جاى يقين، اشاره به اين است كه براى حصول خشوع در انسان كافى است كه متوجه شود خدايى دارد كه ممكن است به سوى او بازگردد و او را ملاقات كند.»
در استفتائات عرفانى از حضرت آيتالله العظمى بهجت ـ حفظه اللّه ـ سؤال شده: «براى اين كه در انجام دادن فرمان الهى خصوصاً نماز، با خشوع باشيم، چه كنيم؟» ايشان پاسخ فرمودهاند: «در اول نماز، توسل حقيقى به امام زمان (عج) كردن كه عمل را با تماميت مطلقه انجام بدهيد» . 3
در قرآن كريم راه حصول خشوع در اعراض و ترك اعمال لغو و بيهوده معرفى شده; آنجا كه مىفرمايد: ( قد أفلح المؤمنون الذين هم فى صلاتهم خاشعون الذين هم عن اللغو معرضون ) .4
چنان كه برخى از بزرگان عرفا از جمله حضرت آيتالله بهجت ـ حفظه الله ـ نيز در برخى از نصايحشان به اين مطلب تصريح كردهاند كه راه به دست آوردن خشوع، كنار گذاشتن كارهاى لغو و بى فايده است; يعنى ترك آن كارهايى كه نه فايده دنيوى دارد و نه فايده اخروى.
در روايتى به ويژگيهاى انسان خاشع و راههاى به دست آوردن خشوع به خوبى اشاره شده است. رسول خدا ـ صلىالله عليه وآله وسلم ـ در روايتى فرموده اند:
«نشانه خاشع در چهار چيز است:
1ـ مراقبت نفس و حساب بردن از خدا در نهان و آشكار;
2ـ انجام دادن كارهاى نيك;
3ـ انديشيدن به روز قيامت;
4ـ مناجات و راز و نياز با خداوند.»5
پاورقی ها
1 - ( و استعينوا بِالصَّبر و الصلاة ... ).
2- تفسير تسنيم ، ج 4، ص 173.
3- فريادگر توحيد ، ص 233.
4- سوره مؤمنون (23) آيه 1 و 2 و 3.
5 - ميزان الحكمة ، ج 3، ص 1407.
■ برای تمرکز افکار و حضور قلب بیشتر هنگام نماز چه توصیه های کاربردی داریم
با سلام و احترام و تشکر از شما کاربرمحنرم
مهمترین نکته در این موضوع آن است که در ایجاد تمرکز و حضور قلب در نماز باید آهسته و گام به گام حرکت کنید تا با هر قدم پیشرفت احساس شوق و امید در شما تقویت شود.
بزرگان اهل دل می فرمایند:
كسي كه در ابتداي راه ...
■ اگر رفتن به نماز جمعه که اجباري نيست پس چرا حديثي را ديده ام که اگر كسي بيش از سه هفته بي دليل به نماز جمعه نرود مهر نفاق و... بر دلش مي خورد؟
از امام باقر(ع) روايت شده است که:« صَلَاةُ الْجُمُعَةِ فَرِيضَةٌ وَ الِاجْتِمَاعُ إِلَيْهَا فَرِيضَةٌ مَعَ الْإِمَامِ فَإِنْ تَرَكَ رَجُلٌ مِنْ غَيْرِ عِلَّةٍ ثَلَاثَ جُمَعٍ فَقَدْ تَرَكَ ثَلَاثَ فَرَائِضَ وَ لَا يَدَعُ ثَلَاثَ فَرَائِضَ مِنْ غَيْرِ ...
■ در خصوص اقتدا به پیش نماز خانم توضیح دهید؟
امام خامنه ای امامت زن در نماز جماعت فقط براى زنان جايز است.
آیت الله مکارم شیرازی: پیشنماز بودن زن برای زنان اشکالی ندارد.
آيت الله سيستاني: اقتدای زنان به امامی كه زن است اشكال ندارد. امّا زن جایز نیست امام جماعت برای مردان باشد هرچند آن مردان از ...