پاسخ: با نگاهي به تمامي جوانب روايات و احكام صادره از معصومين عليهم السلام در دخصوص وضو مي توان به دو فايده روشن دست يافت.
الف: فوائد بهداشتي
علاوه بر احاديثي كه بر فوائد بهداشتي وضو تاكيد نموده و آن را از عوامل طولاني شدن عمر برشمرده اند برخي متخصيص علوم پزشكي با دقت نظر در دستورات و احكام وضو براي اين عمل عبادي فوائدي را ذكر نموده اند كه به برخي از آنها از قرار ذيل مي باشد:
1- سلامت گوارشي
دانش پزشكي، امروزه عامل انتقال بسياري از عوامل عفوني را اصطلاحا Fecal - Oral ( مدفوعي ـ دهاني ) شناسايي كرده است كه يك گروه عمده از اين عوامل عفوني داراي اين ويژگي هستند كه پس از اجابت مزاج بر روي دست باقي مي مانند و بعدا در موقع غذا خوردن و از طريق دهان وارد بدن مي شوند و ايجاد بيماري مي نمايند.
از اين جهت امروزه در همه ممالك پيشرفته اولين اصل بهداشتي كه براي مقابله با عفونتهايي گوارشي به همگان ( به خصوص اطفال ) آموزش داده مي شود، شستشوي دستها قبل از غذا خوردن و پس از اجابت مزاج است و به اين ترتيب تاثير نظافت دستها در پيشگيري از گروه زيادي از بيمارهاي عفوني باور نكردني است.
اما فرمان وضو كه در آيه شريفه 9 از سوره مباركه مائده در قرآن مجيد، صادر شده است، به سادگي و صراحت امر به شستشوي دستان ( تا آرنج ) مي كند و 14 قرن پيش با بيان دستوري پيرامون نماز، پيام آور نكته اي مي شود كه علم بشري در آستانه قرن بيست و يكم به اهميت بيش از پيش آن، دست يافته است.
مقارنت اوقات نماز با سه وعده معمول غذايي ( صبحانه و نهار و شام ) يا حتي وعده هاي غذا هنگام روزه داري ( سحر و افطار ) سبب مي شود كه شخص نمازگزار، موقع انجام وضو ( كه معمولا متعاقب اجابت مزاج نيز هست ) خود به خود به شستشوي دستها بپردازد و هر گونه عامل بيماريزاي عفوني را از دستهاي خويش بزدايد و در نتيجه موقع صرف غذا، هيچ عامل عفوني ناشي از دست آلوده موفق به ايجاد بيماري در بدن او نشود.
2- سلامتي مجاري تنفسي
به علت پراكنده بودن عوامل عفوني متعدد در محيط اطراف و هواي تنفسي انسان، و با توجه به اين كه استنشاق ميكروب از طريق بيني روش عمده انتقال اين عفونتهاست، بيماريهاي عفوني تنفس، بوفور بوقوع مي پيوندد. اين مشكلات بويژه در فصل سرما كه تجمع افراد در محيطهاي بسته افزايش مي يابد و ويروس ها و باكتري ها امكان رشد و بيماريزايي زيادتري پيدا مي كنند بيشتر مي شود و به همين علت است كه در فصل سرما شايعترين علت مراجعه اطفال و بزرگسالان به مطب و كلينيك هاي عمومي، بيماري common cold ( سرماخوردگي ) و عوارض متعدد ناشي از آن است و همانطور كه اشاره شد، عمده اين درگيري ها، ناشي از انتقال عامل بيماريزا از طريق بيني است.
اما از جمله مواردي كه در حين وضو، مورد توصيه موكد قرار گرفته است. سه مرتبه، چشيدن و استنشاق آب سرد و پاك است.
بر اين اساس چنانچه مسلمين در مقدمات نماز و حين وضو دستور اسلامي استنشاق آب سرد را اجرا نمايند، همه روزه چند نوبت ميكروبهاي مجرايي تنفس را زدوده و مجراي تنفسي خود را تميز و پاكيزه مي نمايند و بدين ترتيب از بروز بيماريهاي متعدد تنفسي در امان خواهند بود.
3- بهداشت دهان و دندان
نقش دندانها در حفظ و زيبايي و قدرت جويدن و صحبت كردن به خوبي مشخص است و حتي نبودن دندانهاي سالم و زيبا براي بانوان و دوشيزگان ( بخصوص ) اثرات رواني زيادي باقي مي گذارد. چرا كه در كتابهاي علمي دندانپزشكي مي خوانيم: نيمي از زيبايي بشر منوط به صورت او و از اين مقدار 3/2 آن مربوط به دهان و دندانها است.
رعايت بهداشت دهان و دندان و پيشگيري از بيماريهاي مختلف آن، از جمله پوسيدگي دندانها و بيماريهاي پريودنتال ( بيماريهاي لثه و بافتهاي پشتيبان ) و.. به بهترين شكل بوسيله مسواك زدن، انجام مي پذيرد.
پيامبر خدا ( صلي الله عليه وآله ) در خصوص مسواك زدن به هنگام وضو فرموده اند:« السواك شطر الوضوء» ؛« مسواك كردن جزئي از وضو است» و يا در توصيه اي كه به حضرت علي ( عليه السلام ) در اين باره بيان داشته اند:« يا علي !و عليك بالسواك عند كل وضوء» ؛« اي علي !بر تو باد مسواك زدن به هنگام هر وضو»
بنابراين با توجه به اين كه نمازگزار روزانه حداقل 3 بار وضو مي گيرد، چنانچه قبل از هر وضو اقدام به مسواك زدن بكند، از حد اكثر پاكيزگي لازم براي پيشگيري از تمامي بيماريهاي دهان و دندان برخوردار مي شود.
4- بهداشت پوست
يكي از شرايط صحت وضو، نبود مانع براي رسيدن آب به مواضع وضو مي باشد كه همين امر يعني بررسي نبود مانع در اعضاي وضو و برطرف نمودن موانع در صورت وجود آن خود نقش بسزايي در سلامت پوست ايفا مي نمايد.
گذشته از اينكه در وضو مواضعي همچون سر و پا مورد توجه قرار گرفته است و اين دو عضو بر خلاف دست و صورت، از اعضايي هستند كه در بخش قابل توجهي از شبانه روز پوشانيده هستند، تا حدي كه حتي خود ما نيز معمولا توجه كمي به آنها داريم.
اما امروزه دانش بشر، گروهي از بيماريها را مي شناسد كه شروع تظاهرات اين بيماريها از پوست سر و پاها است. بعنوان مثال برخي بيماريهاي قارچي پوست از حد فاصل ميان شصت و ديگر انگشتان پا آغاز مي گردد كه اتفاقا درست محل اين ناحيه مسح واجب دارد و به همين ترتيب مسح سر نيز مي تواند توجه انسان را به آلودگي يا ضايعه عفوني در مو و پوست سر توجه دهد و در نتيجه انسان را براي رفع آن به اقدام وادارد.
در ضمن وجوب مسح سر و پا فرصتي است براي برداشته شدن پوشش پا و سر و در معرض هوا و اكسيژن قرار گرفتن اين اعضاء كه علاوه بر شادابي پوست، به نوبه خود مانع رشد ارگانيزم هاي بي هوازي در منافذ پوست خواهد شد .
5- تسكين اعصاب و روان
از ديگر فوائدي كه مي توان براي وضو برشمرد نقش آرامش بخشي آن مي باشد چراكه تماس آب با پوست بدن اثر خاصى در تعادل اعصاب سمپاتيك و پاراسمپاتيك دارد به خصوص اگر اين عمل با آب سرد صورت پذيرد لذا مي بينيم رسول خدا (صل الله عليه و آله ) توصيه نموده اند به هنگام خشم انسان با آب سرد وضو بگيرد .
ب: فوائد معنوي
علاوه بر فوائد بهداشتي وضو از سوي ائمه معصومين عليهم السلام نيز فوائد معنوي متعددي براي آن ذكر گرديده است كه در اينجا به نمونه هايي از اين موارد اشاره مي گردد:
1- موجب سفيد روئي در قيامت
پيامبر خدا صل الله عليه و آله در پاسخ به فردي در خصوص وصف مومنان و كافران در قيامت فرمودند:« أَمَّا الْمُؤْمِنُونَ فَغُرٌّ مُحَجَّلُونَ مِنْ أَثَرِ الْوُضُوءِ وَ السُّجُودِ وَ أَمَّا الْكَافِرُونَ فَمُسْوَدُّونَ الْوُجُوهُ فَيُؤْتَى بِهِمْ إِلَى الصِّرَاط» ؛« مؤمنان درخشان و روسفيد بر اثر وضوء و كافران سيه‏رويند و آنها را بر كنار صراط آرند»
2- درك ثواب شهداء
پيامبر خدا ( صل الله عليه و آله ) در ادامه روايت قبلي با تاكيد بر دائم الوضوء بودن مي فرمايد:« َ إِنِ اسْتَطَعْتَ أَنْ تَكُونَ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ عَلَى طَهَارَةٍ فَافْعَلْ فَإِنَّكَ تَكُونُ إِذَا مِتَّ عَلَى طَهَارَةٍ مِتَّ شَهِيداً» ؛« اگر مي تواني هميشه با وضو باشي اين عمل را ترك نكن چرا كه ملك الموت آنگاه كه روح بنده اي را كه با وضو باشد او را شهيد محسوب خواهد نمود.»
3- بخشش گناهان
از ديگر اسرار وضو بخشش گناهان مي باشد امام باقر (عليه السلام ) در اين خصوص فرموده اند:« ثَلَاثٌ كَفَّارَات‏ فَإِسْبَاغُ الْوُضُوءِ فِي السَّبَرَاتِ وَ الْمَشْيُ بِاللَّيْلِ وَ النَّهَارِ إِلَى الْجَمَاعَاتِ وَ الْمُحَافَظَةُ عَلَى الصَّلَوَات‏» ؛« سه چيز است كه جبران كننده و محو كننده گناه است: كامل گرفتن وضو در هواي بسيار سرد، راه رفتن در شب و روز به سوي جماعتهاي اسلامي (نماز جماعت و جمعه )، مراقبت بر انجام صحيح نمازها».
4- ثواب شب زنده داردي
اگر كسي قبل از رفتن به رختخواب وضو بگيرد مانند كسي مي ماند كه تمام شب رپيامبر خدا ( صلي الله عليه وآله ) فرموده اند:« مَنْ بَاتَ عَلَى طُهْرٍ فَكَأَنَّمَا أَحْيَا اللَّيْلَ كُلَّه» ؛« كسي كه شب را با وضو بيارامد، گويي كه تمام شب را به احياء و عبادت گذرانده است».
5- مانع از تجاوز به حقوق ديگران
فلسفه ديگر وضو اين است كه رعايت شرايط وضو موجب مي گردد تا مسلمان ها از تجاوز به حقوق ديگران پرهيز نمايند، چراكه از شرايط صحت وضو غصبي نبودن آب و همينطور ظرف وضو مي باشد، لذا براي اينكه مسلماني بتواند اين وظيفه ديني را بطور صحيح ادا نمايد لازم است مراقب اعمال و رفتار خود بوده و از تجاوز به حقوق ديگران پرهيز نمايند.