پاسخ: خداوند در سوره «مدثر» به پیامبر(صلی الله علیه و اله و سلم) خطاب فرموده:ای جامه خواب به خود پیچیده یعنی در بستر آرمیده ، برخیز و انذار کن و یا در سوره «دهر» خطاب به حضرت(صلی الله علیه و اله و سلم) می فرماید: در شبانگاه سجده کن و مقدار طولانی از شب را تسبیح گو. با توجه به تأکید های فراوانی که در مورد نماز شب گفته شده و نماز شب به چراغی در قبر تشبیه شده، و از طرفی بر اساس عدالت خداوند آیا برای مسلمانانی که از خواندن نماز شب محروم هستند و یا مسائلی سبب می شود که نتوانند نماز شب بخوانند، راهی وجود دارد که چیز دیگری جایگزین خواندن نماز شب بشود تا بتوانند به ثواب های عظیم آن برسند؟



راه های جایگزین
در ابتدا باید گفت اگر چه توصیه های فراوانی در مورد نماز شب و اهمیت آن وجود دارد اما نماز شب واجب نیست تا به خاطر آن در قیامت از انسان سوال و مواخذه بکنند که چرا نماز شب نخواندی؟

بنابراین اولاً واجب نیست.

ثانیاً اگر واجب هم بود لطمه ای به عدالت خدا نمی زد. چنان که نمی توانیم بگوییم ، چرا خدا نماز را واجب کرده که در صورت نخواندن، مجازات بشویم؟

نماز تکلیفی است مثل سایر تکالیف خداوند و هیچ منافاتی با عدالت خدا ندارد، اما نماز شب بر بندگان واجب نیست. نماز شب فقط بر شخص پیغمبر واجب بوده نه دیگران.

اینکه نماز شب چراغی در قبر خواهد بود، در واقع این بخش کوچکی از آثاری است که برای نماز شب گفته شده. به طور کلی این نماز نور مومن است. وسعت روزی، طول عمر، توفیقات فراوان و ده ها اثر دنیوی و اخروی دیگر برای نماز شب گفته شده که انصاف این است اگر انسان اینها را بخواند یا بشنود، بداند که زیان کرده اگر نماز شب را ترک بکند.

نماز و تیره که 2 رکعت نماز نافله نمازعشا است را اگر با آن صورت خاص که گفته شده بخواند اگر شب خواب بماند یا به هر دلیل موفق نشود که بلند شود برای نماز شب، آن نمازجایگزین نماز شب خواهد بود

حقیقت این است که نماز شب آثار، برکات و ثمرات فراوان دنیوی و اخروی دارد که تنها به بخشی از آن در این مجال اشاره شد.

قرآن کریم در آیات فراوانی از جمله: "من اللیل فتهجد عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا" راجع به نماز شب و آثار، برکات و ثمراتش اشاره فرموده.

اما این که انسان نمی تواند نماز شب بخواند دلیلش این است که نماز شب را خیلی سخت گرفته اند. مثلاً فکر می کنند باید نیمه های شب بلند شوند، 2 ساعت به نماز ایستاده و11 رکعت نماز بخوانند. 8 تا 2 رکعت به نیت نافله شب و2 رکعت به نیت نافله شفع. باید گفت اینطور نیست ، حتی اگر 3 دقیقه قبل از اذان صبح هم بلند شوند می توانند یک نماز شب 3 دقیقه ای بخوانند. با نیم ساعت می شود کاملاً نماز شب را با همه آدابش خواند. حتی می توان 3 رکعت خواند ،2 رکعت شفع و 1 رکعت وتر و همین هم کفایت می کند.

نکته دیگر اینکه اگر نمی توانند شب مثلاً سحر بلند شوند می توانند بعداً نماز شب را قضا کنند. یعنی صبح در روز بعد که مشغول کارهای روزمره هستند، قضای نماز شب را بخوانند. اگر احتمال بدهد که بخوابد نمی تواند بلند شود، می تواند قبل از خواب نماز شبش را مقدمتاً بخواند. اما اگر امر دایر باشد بین این که قضا بکند یا جلو بیندازد بهتر این است که بگذارد قضا شود و بخواند. یعنی قضایی که روز بعد خوانده می شود بهتر از خواندن نماز در شب قبل است.

وسعت روزی، طول عمر، توفیقات فراوان و ده ها اثر دنیوی و اخروی دیگر برای نماز شب گفته شده که انصاف این است اگر انسان اینها را بخواند یا بشنود ، بداند که زیان کرده اگر نماز شب را ترک بکند

با این توضیحات دیگر مشکلی نیست که انسان در حالی که حرکت می کند، و کارهای روزمره اش را انجام می دهد نماز شبش را هم قضا بکند و خداوند هم إن شاالله قبول می کند. اما اگر هیچ کدام از اینها را نخواهد انجام بدهد مواردی را گفته اند که جای نماز شب را می گیرد. در روایات آمده نماز و تیره که 2 رکعت نماز نافله نمازعشا است را اگر با آن صورت خاص که گفته شده بخواند اگر شب خواب بماند یا به هر دلیل موفق نشود که بلند شود برای نماز شب، آن نمازجایگزین نماز شب خواهد بود.

اگر چنانچه مشکل بیدار نشدن باشد، راه هایی هم برای بیدار شدن شب گفته شده از جمله خواندن آیه آخر سوره کهف است. در روایتی از امام صادق(علیه السلام) هم نقل شده اگر کسی این آیه را با ایمان بخواند و بنایش بر این باشد که از خواب بلند شود قطعاً فرشتگان او را از خواب بیدار می کنند تا نماز شبش را بخواند.

البته برای اینکه انسان بتواند برای نماز شب بلند شود باید از روز قبل خودش را آماده بکند. ازجمله مراقبت در خواب میان روز، سر شب زود خوابیدن، غذای سبک خوردن، جدیت و عزم جدی داشتن برای بلند شدن و چیزهای دیگر از این قبیل که نیازمند بحث مفصلتر است.



سخن آخر
نماز شب واجب نیست اگر چه در روایات تاکید و توصیه فراوانی به خواندن آن شده. راه هایی وجود دارد که انسان اهل نماز شب باشد ولو اینکه شب هم موفق به بیدار شدن نباشد از جمله قضا کردن نمازهای شب.
منبع : تبیان