■ به چه نمازي، نماز خاشعانه و با حضور قلب گفته مي شود؟ اگر کسی نماز را بدون حضور قلب بخواند اشکال دارد؟
پاسخ از طرف محمدسعید اختریان پور: از مهمترين توصيه هاي معصومين عليهم السلام براي نماز اين است كه نماز با حضور قلب و خشوع كامل اقامه گردد.
رسول خدا - صلي الله عليه وآله – در اهميت خشوع در نماز فرموده اند:« تُكْتَبُ الصَّلَاةُ عَلَى أَرْبَعَةِ أَسْهُمٍ سَهْمٌ مِنْهَا إِسْبَاغُ الْوُضُوءِ وَ سَهْمٌ مِنْهَا الرُّكُوعُ وَ سَهْمٌ مِنْهَا السُّجُودُ وَ سَهْمٌ مِنْهَا الْخُشُوع» ؛« نماز بر چهار بخش واجب شده: يك سهم از آن گرفتن وضوي كامل؛ بخشي از آن ركوع؛ بخشي از آن سجود و بخشي از آن خشوع است». در روايت ديگري حضرت علي عليه السلام با تاكيد بر اين مساله فرموده اند:« لِيَخْشَعِ الرَّجُلُ فِي صَلَاتِهِ فَإِنَّ مَنْ خَشَعَ قَلْبُهُ لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ خَشَعَتْ جَوَارِحُهُ فَلَا يَعْبَثْ بِشَيْء» ؛« مرد بايد در نماز خود خاشع باشد، پس وقتي قلبش براي خدا خاشع شد، اعضاء و جوارحش نيز خاشع است، با چيزي (در حال نماز) بازي نمي كند.»
« خشوع»، حالت قلبى انسان در عبادت و در نتيجه توجّه كامل به مقام بندگى در آستانِ الهى است.آنكه نياز و عجز خود را مي داند و عظمت و كمال الهى را مى شناسد و در عبادت، خود را در برابر آن پيدا مى كند، در اين حالت قلب،« حضور» خداى بى همتا و آگاه را مي يابد و متناسب با اين حالت خاشع مي شود، نگاه افتاده مى گردد و توجّه از هر چيز ديگر بريده و به معبود متوجّه مى شود.
اگر ركوع و سجود و قرائت و تسبيح را جسم نماز بدانيم حضور قلب و توجه دروني به حقيقت نماز و كسي كه با او راز و نياز مي كنيم روح نماز است. خشوع نيز در واقع چيزي جز حضور قلب توأم با تواضع و ادب و احترام نيست از همين روست هنگامي كه از رسول خدا ( صل الله عليه و آله ) چنين سوال مي كنند كه« خشوع چيست؟» مي فرمايد:« التَّوَاضُعُ فِي الصَّلَاةِ وَ أَنْ يُقْبِلَ الْعَبْدُ بِقَلْبِهِ كُلِّهِ عَلَى رَبِّهِ عَزَّ وَ جَل» ؛« فروتني و خاكساري در نماز و اينكه بنده با تمام قلبش به سوي خدا برود....»
گر چه حضور قلب از شرايط صحت نماز نيست؛ يعني با نبودن حضور قلب نماز باطل نمي شود و از لحاظ فقهي اشكالي ندارد. و ليكن چنين نمازي، عملي بر روح و بي فضيلت و غير مقبول است، يعني بالا نمي رود و اثر معراجي خود را از دست مي دهد و ثمره آن از دست دادن تمامي فوائدي سات كه در آيات و روايات، براي نماز ذكر شده، وچه بسا در مواردي موجب دوري از خدا نيز بشود.
احاديث فراواني وارد شده كه همه بر اين مطلب تصريح مي نمايد ميزان قبولي نماز، بستگي به ميزان حضور قلب در نماز دارد و به تناسب وجود حضور قلب، نماز مورد قبول واقع مي شود. امام صادق ـ عليه السلام ـ ميفرمايد:
«اَن العبدَ ليُرفعُ لهُ مِن صلاتهِ نصفُها او ثلُثها او ربعُها او خمسُها و ما يرفعُ لهُ الّا ما اقبلَ عليهِ بقلبهِ» ؛« همانا از نماز انسان، نصفش، ثلثش، ربعش يا خمسش بالا برده مي شود و آن مقداري از نماز كه توجّه قلبي داشته باشد بالا برده مي شود.»
البته بیان آنچه گفته شد به این معنا نیست که تصور كنيم، تحصيل حضور قلب از امور مُحال است و از كسب آن، نااميد شويم و به يك عبادت صوري و ظاهري اكتفاء كنيم. زیرا ممکن است اين نااميدي، از فريب شیطان نشأت گرفته باشد، به اين معنا كه براي فرار از نماز با حضور قلب، دايماً مشكل بودن آن را بهانه اي براي ترك نماز، قرار دهيم.
■ خواندن نماز شب و دیگر نمازهای مستحبی در مسجد بهتر است یا در خانه؟
چندین روایت وجود دارد که به خواندن نمازهای مستحبی در خانه توصیه میکند؛ و دلیلش نیز میتواند آن باشد که چنین عبادت مخفیانهای به اخلاص نزدیکتر بوده و از ریا به دور است؛[1] چنانکه پیامبر خدا(ص) فرمودند:
«اى مردم! در خانههایتان نماز بخوانید و نافله ...
■ نماز در اديان گذشته چگونه بوده است ؟
پرستش وعبادت خداوند یکی از چیزهای است که همه پیامران الهی مردم را به ان دعوت میکردند که قران هم به ان اشاره دارد اعبدواالله بنابر این هیچ شریعت ودینی از نماز جدانبوده گرچه شکل ظاهری ان تفاوت داشته است مثلا زرتشتیان پنج نماز دارند که هنگام طلوع افتاب ...
■ در مقابل کسانی که ناخن مصنوعی میگذارند و به این جهت نماز را ترک کرده اند، چگونه باید سخن گفت؟ آیا احکام اسلامی به روز هستند و امروزه قابل اجرا میباشند؟
این پرسش از دو زاویه قابل بررسی است:
۱. جنبهی اخلاقی
رفتار انسانها عموماً براساس اعتقادات شکل میگیرد. معمولاً هر آنچه در عمل وجود دارد میتواند آینهای نیمنما از اعتقاد انسان باشد. البته این قاعدهای است که بر فعل انسان حکم میکند، اما در ب ...