معاون پژوهش مرکز تخصصی نماز در گفت گو با شبستان؛■ نماز مشق انتظار است/تا در قلبمان خداهای متعدد است ظهور رخ نمی دهد
بر مسئله انتظار پویا» تصریح کرد: «ظهور» به یک معنا انتقال انسان هاست از آنچه که اکنون در آن قرار دارند به آنچه که باید باشند. همچنان که آیات و روایات ما نیز اشاره به دو بُعد از انسان می کنند؛ یکی «آنچه که هست» و دیگر «آنچه که باید باشد» همچنان که در آیات سوره مبارکه تکاثر در رابطه با آنچه که معمول انسان ها هستند، سخن گفته شده است.
وی با اشاره به آیات سوره مبارکه تکاثر افزود: این سوره مبارکه چنین آغاز می شود «أَلْهاکُمُ التَّکاثُرُ؛ افزون طلبی و تفاخرشما را به خود مشغول داشته و از خدا غافل نموده است» در واقع عمده ی انسان ها این گونه هستند؛ یعنی «اله شان» متکثر است و خداهای مختلفی در وجودشان یافت می شود «حَتَّى زُرْتُمُ الْمَقابِرَ» تا اینکه می میرند و پس از مرگ این خداهای متفرق از وجود آنها رخت برمی بندد. این تفسیری است از آنچه که معمول انسان ها هستند. هرچند همه ی انسا نها این گونه نیستند.
معاون پژوهش مرکز تخصصی نماز بیان کرد: مشکل اصلی جامعه ای که هنوز آمادگی ظهور امام عصر عجل الله تعالی فرجه را نیافته، «تکاثر»، «حزب گرایی» و «اختلاف نظر» است. شخص حضرت حجت علیه السلام در این رابطه می فرمایند: «اگر شیعیان ما که خداوند آنها را در طاعت خویش موفق گرداند در وفای به عهدی که بر عهده دارند با هم همدل و هم پیمان می شدند سعادت دیدار ما از آنها به تاخیر نمی افتاد.» در این روایت حضرت مهدی (عج) آنچه را که در واقعیت وجود دارد، ترسیم می کنند و می فرمایند علت اصلی آن که شیعیان ما از دیدار ما محروم هستند همین عدم همدلی در آن پیمانی است که خداوند از ما بر عهده آنها گذاشته است.
این کارشناس دینی با اشاره به آیات قران کریم تصریح کرد: در یک نگاه آسیب شناسانه می توان به این نتیجه رسید که مشکل اصلی دوران غیبت، «تکاثر» و «عدم همدلی» است. اما آنچه که باید باشد، چیست؟ آنچه باید باشد، این است « وَاعْتَصِمُوا بِحَبْلِ اللَّهِ جَمِيعاً وَلا تَفَرَّقُوا وَاذْكُرُوا نِعْمَةَ اللَّهِ عَلَيْكُمْ»؛ همگان باید به ریسمان الهی چنگ زده و متفرق نشوند. این عدم تفرق هم باید درونی باشد و هم بیرونی. اصولا «تفرق»، «تحزب » و «عدم همدلی» در مرحله اول، نمود و ظهور درونی دارد و در مرحله بعد نمود بیرونی پیدا می کند.
حجت الاسلام عجمی گفت: وقتی در قلب انسان ها خداهای مختلفی وجود دارد ولو اینکه ایمان ظاهری دارند و نماز هم می خوانند اما این خداهای متعدد از پول و ثروت گرفته تا مقام، پست، حزب، فرزند، همسر و ... باعث می شود در بروز بیرونی نیز به علت این تعدد خداها همدلی وجود نداشته باشد. بنابر این «واعتصموا بحبل الله» یعنی انسان هم در درون باید به آن ریسمان توحید الهی چنگ بزند، هم در بیرون. و بروز بیرونی آن این گونه خواهد بود که اگر انسان ها موحد باشند همدل نیز می شوند. به تعبیر حضرت امام (ره) که می فرمودند: اگر 124 هزار پیامبر را با هم در یک جا جمع کنند هیچ کدام با یکدیگر اختلافی نخواهند داشت و علت اصلی این عدم اختلاف نیز توحید و یگانه پرستی پیامبران است.
وی تصریح کرد: بروز بیرونی این تکاثرها، «عدم همدلی»، «خودمحوری» و «تحزب» است. اگر بخواهیم این عدم همدلی را کنار بزنیم باید در آنچه که خداوند از ما خواسته با یکدیگر همراه و همدل باشیم. راهکارهای بسیاری برای ایجاد این همدلی در روایات ما عنوان شده است از جمله موضوع توجه بیشتر به ولایت. در روایتی آمده است که «نعمت خدا را به یاد آورید تا اگر در میان خود مشکلی دارید خداوند آن را تعدیل و در بین شما مودت ایجاد کند» بزرگان در تبیین و تفسیر این نعمت آن را «ولایت امیرالمومنین علیه السلام» تعبیر کرده اند. یعنی اگر ولایت اهل بیت و امیرالمومنین علیهم السلام را مورد توجه قرار دهید باعث ایجاد الفت و همدلی در میان شما می شود.
حجت الاسبلام عجمی یادآور شد: راهکار دیگری که برای رسیدن به وحدت درونی یا بیرونی عنوان شده «عبادت» و یا به تعبیر دیگر «نماز» است. یکی از آثار عبادت، «یقین»، «رسیدن به توحید» و خروج تمام تحزب ها و خداهای متعدد از دل انسان است. در روایات تاکید شده است که عبادت های خالصانه داشته باشید تا به یقین برسید و یقین به این معنا است که خداهای متعدد درون انسان ها به مرور کم می شود و انسان به جایی می رسد که تنها یک خدای واحد دارد.
معاون پژوهش مرکز تخصصی نماز در ادامه با بیان که هم شکل بیرونی نماز و هم شکل درونی آن توحید، یقین و همدلی را در انسان تقویت می کند، ابراز کرد: شکل درونی نماز، همان تلقین روزانه ای است که ما کلمات نماز را تکرار می کنیم از جمله کلماتی که یگانگی خداوند را به ما تلقین می کند مانند «سوره توحید» یا «سوره حمد». این تلقین ها باعث می شود که ما آن تشتت ها و خداهای مختلف را از خود دور کنیم.
وی در ادامه با اشاره به سخنی از امام خمینی (ره) تاکید کرد: امام خمینی (ره) می فرمودند: شما کلمات نماز را با توجه بگویید که به مرور زمان همین طور که زبان شما این کلمات را می گوید، زبان قلب نیز کلمات را خواهد گفت.
این کارشناس دینی افزود: جنبه دیگر تقویت همدلی در انسان، نوع ظاهری نماز است. به ما اجازه داده نشده که به هر شکل که مایل هستیم با خدا صحبت کنیم و نماز بخوانیم برخلاف برخی مستحبات که در نحوه ی انجام آنها آزاد هستیم. در نماز حتی نوع رکوع، شکل سجده و شکل ایستادن و رو به چه سمت بودن انسان نیز مشخص شده است.
حجت الاسلام عجمی تاکید کرد: علت اصلی این همه احکام در نماز این است که روحیه تعبد و حرف شنوی از خدا را در ما تقویت کند. این میزان از تاکید، می تواند تقویت کننده حرف شنوی از خدا، حالت های توحیدی، یقین و چشم گفتن ها به خدا باشد که هر چه این اطاعت و چشم گفتن به خدا و تسلیم شدن ها در برابر او، در ما تقویت شود، الاه ها و خداهای مختلف در ما از بین خواهد رفت.
معاون پژوهش مرکز تخصصی نماز تصریح کرد: یکی از نمادهای نماز در این زمینه، حالت های تاکید شده برای نماز جماعت است. در نماز جماعت برای تبعیت ماموم از امام جماعت تاکید بسیاری شده تا جایی که گفته شده اگر حالت تقلید از امام جماعت در رکوع و سجده ی شما به شکلی باشد که دیگران احساس کنند شما در حال نماز فرادا هستید، نه تنها نماز جماعت شما که حتی نماز فرادای شما نیز باطل می شود. یعنی شما به نیت نماز جماعت اقتدا می کنید اما رکوع و سجده را هماهنگ با امام جماعت انجام نمی دهید و وقتی این چندین بار در نماز اتفاق افتاد، نماز شما باطل می شود. این تاکیدات برای آموزش تبعیت از امام است.
وی با اشاره به بحث آسیب شناسی دوران غیبت بیان کرد: این عدم هماهنگی و عدم همدلی با امام یکی از آسیب های مسئله ساز در دوران غیبت است که احکامی از این دست می تواند - در حد خود - حرف شنوی و چشم گفتن به امام معصوم را به ما آموزش داده و در ما آمادگی ایجاد کند. در روایات نقل شده که شیعه واقعی کسی است که اگر پشت سر امام راه برود مردم فقط ردپای یک نفر را مشاهده کنند. یعنی شیعه گام به گام همراه امام بوده و پای خود را جای پای امامش می گذارد. آموزش و تمرین این تقلید و اطاعت محض را می توان در نماز جماعت دید.
کارشناس مباحث مهدوی با اشاره به برخی آثار و برکات نماز خاطرنشان کرد: جنبه دیگر تقویت همدلی و جدا کردن خداهای متعدد و متفاوت از انسان به وسیله نماز، این است که نماز انسان را التیام می دهد. یکی از علل اصلی اختلاف ها این است که وقتی انسان ها، کوچک فکر می کنند بسیاری از اموری که مهم نیست برای آنها مهم می شود. افرادی که چندان اهمیتی ندارند برای آنها مهم جلوه می کنند. اما زمانی که انسان به مقامات بالا می رسد، این افراد، این موضوعات و بسیاری مسایل دیگر را کوچک می بیند چرا که نماز، انسان را رشد می دهد و وقتی انسان رشد پیدا کرد طبیعتا این گونه تحزب ها را کوچک می بیند. بنابراین نماز می تواند یکی از عوامل کمک کننده برای رسیدن به حالت واقعی و ایمان واقعی باشد و اگر این تالیف قلوب در میان مومنین ایجاد شود دیگر شیعیان از سعادت دیدار حضرت (عج) محروم نخواهند بود.