پس از طلوع آفتاب اسلام و شکل گیری دولت اسلامی بود که مسجد به جایگاه مهمی دست یافت و خانه خدا علاوه بر اینکه مکانی برای عبادت و راز و نیاز با خداوند متعال بود به محلی برای فعالیت های بسیار مهم جامعه اسلامی نیز مبدل شد.
در آن زمان نقش های بسیار مختلفی برای مسجد در نظر گرفته شده بود که برخی از این نقش ها بدین شرح است؛
1. آموزشی: مسجد محلی برای برگزاری جلسات علمی و آموزشی بود. این جلسات علمی از چنان اهمیتی برخوردار بودند که پیامیر اکرم(ص) روزی به مسجد وارد شدند. در مسجد، دو مجلس جداگانه برپا بود. گروهی در حال یاد دادن و فراگرفتن دانش بودند و جمعی نیز به دعا و راز و نیاز با خداوند مشغول. پیامبر(ص) فرمود: هر دو گروه به سوی نیکی گام برمی دارند؛ دسته ای خدا را می خوانند و گروهی نیز آموزش می بینند و نادانان را تعلیم می دهند؛ ولی این گروه (تعلیم و تعلم) کار برتری انجام می دهد. من نیز به منظور آموزش دادن مردم مبعوث شده ام. آنگاه پیامبر(ص) در میان گروهی که سرگرم آموزش بودند، نشست.
2. سیاسی: مسجد در زمان پیامبر اکرم(ص) که مرکزی عمومی برای تجمع مسلمانان بود از سوی ایشان به عنوان پایگاه حکومت و نهاد سیاسی انتخاب شد و مسائلی سیاسی نظیر معرفی خلیفه، مراسم بیعت، عزل و نصب استانداران و ... در مسجد انجام می گرفت. این مساله در دوران امام علی(ع) نیز ادامه یافت و ایشان مسجد کوفه را به عنوان محل خلافت خود برگزید.
3. قضایی: مسجد نقش عمده ای در امور قضایی داشت و بسیاری از مسائل حقوقی مردم در مسجد رسیدگی می شد به گونه ای که در زمان امیرمومنان علی(ع) گوشه ای از مسجد کوفه به «دکة القضا» نامگذاری شد تا کارهای حقوقی و قضایی مردم در این مکان بررسی شود.
4. جهادی: تاریخ نشان می دهد که اکثر فعالیت های جهادی نظیر تجهیز و ساماندهی، تجمع و اعزام نیروهای نظامی و همچنین طرح نقشه های جنگی در مسجد صورت می گرفت. حضرت محمد(ص) همچنین چادر فرماندهی خود را در کنار مسجد نصب می کردند.
این مساله در زمان انقلاب اسلامی و همچنین جنگ تحمیلی نیز بسیار مشهود بود و آنچه در زمان پیامبر(ص) رخ می داد را می توانستیم در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی مشاهده کنیم.
5. فرهنگی: پرداختن به مسائل فرهنگی در مسجد مورد توجه شدید رسول خدا(ص) قرار داشت و حتی برگزاری مسابقات فرهنگی در مساجد با استقبال ایشان مواجه می شد.
6. اجتماعی: مسجد با برگزاری نمازهای جماعت و مراسم های مختلف نظیر دعا به محل تجمع و انسجام مومنان مبدل شده است. بسیاری از دوستی های سالم میان افراد در مساجد شکل گرفته که منجر به اقدامات بسیار مطلوبی در راستای اعتلای جامعه می شود.
7. رسانه ای: مسجد به عنوان پایگاه ارتباطی بسیار مهم در افزایش پیوندهای انسانی و توسعه فرهنگی اسلام معرفی شده بود. یکی از مهمترین ویژگی های مسجد اینست که پیام منفی نداشته و می تواند در دل و جان مردم نفوذ کند.
اما هم اکنون جایگاه مسجد با آنچه در گذشته وجود داشت، بسیار فاصله دارد و در برهه کنونی تنها شاهد اقامه نماز جماعت و مراسم های دعا و همچنین مراسم های ختم در خانه های خدا هستیم.
اگر مساجد در گذشته به محل رفت و آمد مردم برای حل مشکلات و کارهای دیگر در ساعت های مختلف شبانه روز مبدل شده بود، هم اکنون یک ساعت پس از اذان دیگر مسجدی در شهر باز نیست و برای اقامه نماز باید تدبیر دیگری بیاندیشیم.
خانم نصیری که با کانون های مساجد تماس گرفته، نسبت به وضع کنونی مساجد به شدت اعتراض می کند و خواستار بهبود این وضع است.
وی می گوید: چرا مسجد فقط در هنگام نماز باز بوده و بلافاصله پس از پایان نماز شاهد بسته شدن درهای مسجد هستیم؟
این خانم می افزاید: بسیاری از افراد نمی توانند در موقع مقرر نماز خود را ادا کنند و مجبور هستند پس از پایان نماز جماعت به مسجد بروند اما متاسفانه با درهای بسته مواجه شده و نمی توانند نماز را در خانه خدا اقامه کنند.
وی با اشاره به اینکه مسافران نیز از جمله کسانی هستند که این مشکل را همواره حس می کنند، می افزاید: مسئولان خوب است به کشورهای همسایه نظیر ترکیه مسافرت کرده و ببینند که در هر ساعت از روز درب مساجد به روی مردم باز است.
خانم حیدری نیز در این باره می گوید: سال تحویل سال گذشته به مسافرت رفتم و با توجه به اینکه تا زمان حرکت بازگشت زمان زیادی باقی مانده بود به مسجدی رفتم تا هم نماز بخوانم و هم ساعتی در مسجد باشم تا زمان حرکت فرابرسد
وی ادامه می دهد: خادم مسجد که خانمی بسیار مهربان بود به من گفت که تا زمان تمیز کردن مسجد می توانی در اینجا بمانی. پس از نیم ساعت کار خادم تمام شد و مجبور شدم از مسجد خارج شوم
این خانم تصریح می کند: پس از خروج از مسجد در ایستگاه اتوبوس نشستم در حالی که مسجد مکانی امن برای من و امثال من است. آیا در شأن جامعه اسلامی است که یک خانم در خیابان منتظر بشیند در حالی که اگر مساجد باز باشند می تواند این زمان را به نماز و عبادت در خانه خدا بگذراند؟
البته اعتراض به بسته بودن مساجد تنها مختص این بانوان نیست بلکه مراجع تقلید و علما چندی است نسبت به این مساله دغدغه داشته و خواستار حل این مشکل هستند
آیت الله العظمی «نوری همدانی» در پیامی که به اجلاسیه روز جهانی مسجد تأکید کرد: عموم برنامه‌های دینی مردم باید در مساجد شکل بگیرد، ایجاد هسته‌های فرهنگی برای جوانان و تعلیم قرآن و معارف اسلامی و احکام دینی به آنها باید در دستور کار باشد، برگزاری هیئات مذهبی و سنتی که معمولا به‌طور هفتگی و در طول سال فعال هستند باید در مساجد باشد و مسجدها سعی کنند فقط اقامه نماز نداشته باشند بلکه برای هر ساعتی و فرصتی برنامه داشته باشند.
این مرجع تقلید افزود: از ظرفیت مساجد باید حداکثر بهره وری انجام شود و اینطور نباشد که مساجد نیم ساعت فقط موقع نماز باز باشد و بعد همه را بیرون کنند، بلکه درب مساجد حتی المقدور باید 24 ساعته باز باشد، چراکه خانه خداست.
یکی از مشکلاتی که در راه باز بودن درهای مساجد مطرح می شود، عدم توانایی خادم مسجد برای حضور مستمر در مسجد است؛ مساله ای که مورد توجه آیت الله العظمی نوری همدانی نیز قرار دارد
این مرجع تقلید در این باره اظهار داشت که «البته این مهم با یک خادم عملی نیست و یکی از طرح‌های قابل اجرا در این زمینه بکارگیری خادم افتخاری و شیفتی برای مساجد است».
بسته بودن درهای مسجد از دغدغه های رهبر معظم انقلاب اسلامی به شمار آمده و ایشان در روز 31 مردادماه 1395 در دیدار با ائمه مساجد استان تهران نسبت به بسته بودن درهای مسجد انتقاد کردند.
ایشان فرمودند: وقت نماز، مسجد باید باز باشد. هر سه وقت در مسجد باید نماز جماعت برگزار بشود؛ بنا را بر این باید گذاشت...، درِ مسجد را از پیش از ظهر که باز می کنند برای نماز ظهر و عصر، تا شب بعد از نماز عشا باز باشد؛ این‌جور نباشد که درِ مسجد را ببندند.
رهبر معظم انقلاب همچنین افزودند: بنده شنیدم بعضی‌ها می گفتند «عصری وارد تهران شدیم، نماز ظهر و عصر می خواستیم بخوانیم، درِ هر مسجدی رفتیم بسته بود»؛ البتّه مال چند سال پیش است؛ نه، مسجد باید باز باشد.
حجت الاسلام «حسین ابراهیمی» رئیس سابق مرکز رسیدگی به امور مساجد در سال 1389 گفته بود که بر اساس دستور رهبر معظم انقلاب، از این پس مساجد کشور از نزدیک ظهر تا پس از نماز مغرب و عشاء باز خواهد بود.
وی خواستار حضور خادمان افتخار در مسجد برای یاری خادمان اصلی شد و از خدمات آموزشی، قرآنی و معرفی برای ایجاد شور و نشاط در مساجد خبر داده بود
اما سخنان رهبر معظم انقلاب در سال 1395 و همچنین انتقاد آیت الله العظمی نوری همدانی نشان می دهد که این مساله همچنان تحقق نیافته است.
این در حالی است که حجت‌الاسلام «ناصر نوری‌زاده» که دی ماه سال گذشته به عنوان رئیس مرکز رسیدگی به امور مساجد انتخاب شده است، در هفدهمین اجلاس سراسری «روز جهانی مسجد» که روز گذشته در سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی برگزار شد، از تلاش برای اجرای خواسته رهبر معظم انقلاب سخن گفت.
وی اظهار داشت: مقام معظم رهبری تاکید دارند درب مساجد از صبح تا بعد از نماز مغرب و عشا باید باز باشد و مساجد فعال باشند لذا نیاز است ائمه جماعت با اجرای برنامه‌های مختلف فرهنگی در باز بودن درب مساجد تلاش کنند.
نوری زاده به یکی دیگر از دغدغه های علما مبنی بر برگزاری نماز جماعت صبح اشاره کرد و افزود: همچنین برگزاری نماز صبح نیز باید در مساجد کشور علیرغم زحمتی که برای ائمه جماعات دارد با مشارکت سایر نهادهای وظیفه مند اجرایی شود.
درهای مسجد در حالی به روی مردم بسته می شود که عصر کنونی، عصر رقابت است و همگان برای دستیابی به مخاطبان به شدت تلاش می کنند و برنامه های فوق العاده ای را در انجام می دهند.
افزایش ساعت کاری ادارات و سازمان ها و فروشگاه ها، ارائه طرح های تشویقی از سوی مراکز تجاری، ایجاد خدمات مختلف برای جذب مشتریان و ... از جمله اقداماتی است که برای جذب مخاطب در عصر کنونی صورت می گیرد؛ اما مسجدی که مهمترین مکان برای جذب مخاطبان دینی است به روی مردم بسته می شود تا در این رقابت فشرده عصر ارتباطات از قافله عقب بماند.
بسته بودن در مسجد بر اساس گفته حجت الاسلام والمسلمین «محسن قرائتی» آفتی است که برای توجیه آن نیز راهکارهای در دست است.
رئیس ستاد اقامه نماز کشور می گوید: درب مسجد نباید بعد از نماز بسته شود. این آفت مسجد است. در خیلی از مسجدها نماز که خوانده می‌شود، درب مسجد بسته می‌شود. توجیه‌شان هم این است که ما نمی‌توانیم یک مسجد بزرگ را با کولرها یا بخاری‌ها و چراغ‌های روشن باز نگهداریم برای اینکه یک نفر می‌خواهد نماز بخواند
وی در پاسخ به این مساله تصریح می کند: بله این درست است، اما شما می‌توانید در حیاط مسجد، یک جایی را بگذارید مخصوص نماز خواندنِ بعد از وقت جماعت. یک وقت کسی مسافر است، رهگذر است، می‌خواهد نماز بخواند، درب مسجد باید باز باشد.
قرار دادن جایی برای اقامه نماز در زمان به غیر از نماز جماعت می تواند در شرایط کنونی که متولیان امر مسجد از سخت بودن طرح بازگشایی مساجد در ساعت های طولانی سخن می گویند، راهکار مناسبی باشد.
همانند طرحی که «مجید شایسته» مدیرعامل سابق مجمع خیرین مسجدساز در سال 1393 درباره ساخت اتاق های خارج از شبستان مسجد ارائه داده بود.
وی گفته بود که تلاش داریم به صورت نمونه در مساجد تهران فضایی کوچک خارج از محوطه شبستان مسجد ایجاد کنیم تا کسانی که از نماز اول وقت باز مانده‌اند بتوانند با مراجعه به این اتاق‌ها در جوار مساجد از وضوخانه و محلی برای اقامه نماز بهره‌مند شوند.
شایسته، اجرای این طرح را عامل ادای فریضه الهی برای افراد جامانده از نماز اول وقت و عدم باز ماندن درهای مسجد و جلوگیری از هزینه های مختلف عنوان کرد.
منبع:شبستان
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
