در نماز این اسرار وجود دارد

سر جامع  نماز

رازهای نماز از دو ديدگاه قابل بررسی است. در یک ديدگاه، از سرّ نماز به صورت کلي سخن گفته می­شود؛ یعنی برای مجموع نماز یک راز و حقیقت در نظر مي‌گيرند که سرّ الصّلاة نامیده می­شود. در ديدگاه دوم، اسرار يکايک اجزای نماز جداگانه بررسي مي‌گردد که اسرار الصّلاة خوانده می­شود.

در نماز این اسرار وجود دارد

سر الصلاة

یک. اظهار خاکساري و بندگي

امام رضا(ع) در پاسخ به پرسش­های محمد­ بن­ سنان، نگاشت: "علت واجب شدن نماز، اقرار به بندگي خداوند و نفي شرك به او است. نماز، ايستادن انسان در برابر خداي جبار با حال تواضع و فروتني و خضوع و اعتراف به گناهان و نيز درخواست عفو از گناهان گذشته و صورت نهادن روزانه بر زمين برای بزرگداشت خداوند است. ديگر آن كه نماز سبب مي‌شود بنده پيوسته به ياد خدا باشد و او را فراموش نكند و سرکشي ننمايد و با خشوع و خاکساري و رغبت، افزايش بهره خود در دين و دنيا را بخواهد. وانگهي انسان با نماز بر خود واجب مي‌سازد كه پيوسته و شبانه‌روز در جايگاه بندگي به ياد خداوند باشد. همين نماز گزاردن انسان در پيشگاه پروردگار و ايستادن در برابر او، بازدارنده از گناهان و فسادهاي گوناگون است. "[1]

مرحوم فیض کاشانی مي‌نويسد: "چون مقصود اصلی نماز، یاد حق تعالی، تجدید بیعت با او، ثنای او از روی مسکنت و خشوع، پرسش از مهّمات از او به ابتهال و خضوع است، پس هر آینه بنده ناچار است از حاضر ساختن دل در آن و فهمیدن آن چه می­گوید به زبان.‌"[2] روشن است که کمال این حضور و فهم، در کشف تأویل و سرّ نماز نهفته است.

در نماز این اسرار وجود دارد

سر الصلاة

دو. طهارت باطنی

سلمان فارسى مي‌گويد: "با پیامبر خدا(ص) در سایه درختى نشسته بودیم. یک شاخه از آن برداشت و آن را تکان ‏داد تا برگ­هايش فروریخت. سپس فرمود: "آیا از کاري که کردم، نمى‏پرسید؟" گفتند: "اي رسول خدا! به ما خبر بده! " فرمود: "بنده مسلمان هر گاه به نماز قیام مى‏کند، گناهانش ریخته مى‏شود، همان سان که برگ این شاخه ‏درخت ریخته شد. "[3]

نيز پيامبر گرامي فرموده است: آن‌گاه که نمازگزار براي وضو صورتش را مي­شويد، گناهاني كه با صورتش انجام داده، زدوده مي­شود. هنگامي که دو دستش را از آرنج مي­شويد، گناهاني كه با دستانش انجام داده، از ميان مي­رود. آن‌گاه كه سرش را مسح مي­كند، معصيت­هايي كه با سرش انجام داده، پاک مي­شود. چون بر دو پايش مسح مي­كند، گناهاني كه با پاهايش انجام داده، محو مي‌گردد. اگر كسي در آغاز وضو گرفتن بسم الله الرحمن الرحيم بگويد، تمام اعضايش از گناه پاك مي‌شوند. "[4]

با توجه به اين احادیث می­توان گفت: سرّ نماز، وضو، غسل و تیمم که آنها نیز در حقیقت بخشی از نماز هستند، طهارت از آلودگی­های باطنی است. خداوند می­فرماید:

"وَ أَقِمِ الصّلاة طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئات".[5]

در دو طرف روز و اوايل شب، نماز را بر پا دار؛ چرا كه خوبي‌ها، بدي‌‌ها [و آثار آنها را] از ميان مى‏برند.

نیز پس از بیان احکام وضو و غسل و تیمم، می­فرماید:

"ما يُريدُ اللَّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُمْ مِنْ حَرَجٍ وَ لكِنْ يُريدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَ لِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُون".[6]

خداوند نمى‏خواهد مشكلى براى شما ايجاد كند؛ بلكه مى‏خواهد پاكتان سازد و نعمتش را بر شما تمام نمايد؛ شايد شكر او را به جا آوريد.

بدین روی، نماز هم ناپاکی­ها و نجاست‌ها را از روح و جسم آدمی مي‌زدايد و هم آنها را دور مي‌کند؛ یعنی زمينه آنها را از ميان مي‌برد.[7] اين جا است که مي‌فرمايد:انَّ الصّلاة تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَر.[8]نماز [انسان را] از زشتي­ و گناه بازمي‌‏دارد.

در نماز این اسرار وجود دارد

سر الصلاة

سه. به ثمر نشستن نيروهاي انسان

نمازگزاري كه به راز نماز آشنا است، هر چه را در توجيه احكام، اذكار و افعال نماز گفته مي‌شود، وسيله شهود و شناسايي أسماء الحسني قرار مي‌دهد، يعني نام‌هاي نيک و صفات برتر خدا که نزد او به عنوان گنجينه براي اولياي ويژه‌اش ذخيره شده است. بنده رازجو پس از سير به سوي آن‌ها، به جانب "شدن" مي­گردد؛ زيرا حركت و سير، مقدمه "شدن" است و اين همان راز راستين نماز است.^[9] هر چه در مراحل پايين­تر از اين گفته شده، همه مانند آداب و حكمت­ها و سنّت­هايي است كه به خودي خود، به راز و نهان نماز ارتباط ندارند كه امري عيني، بيروني و تكويني است. اينها كجا و رشته‌اي از مفاهيم ذهني يا احكام اعتباري كجا كه بيرون از جهان اعتبار، هيچ اثري براي آنها نيست؟^[10]

بنا بر اين، تنها کاري که همه استعدادها و نيروهاي آدمی را به ثمر مي‌نشاند، نماز است.

در نماز این اسرار وجود دارد

سر الصلاة

چهار. محبت

واپسين رتبه اسرار نماز، محبت و عشق به معبود است. البته دستيابي به اين رتبه، تنها با عنایت خداوند فراهم مي‌شود. او فرموده است: "یحبهم و یحبونه. "یعنی عشق‌ورزي نخست از سوي خود خداوند و آن‌گاه از سوي بنده عاشق است.

مرحوم حکیم سبزواری مي‌گويد: "جايی که جمال صوری یوسفیِ محدود، زنان را فانی کند... جمال مطلق که هر جمال ظلّ جمال او است، چه خواهد کرد؟ خاصه نسبت به عارفین در حال استغراق در ذکر و عبادت.

راه وصول به این مقام منیع، نه تنها به صرف تحصیل شرایط و آداب و احکام نماز حاصل نمی شود؛ بلکه با اکتفا به جهاد مستمر با نفس نیز حاصل نخواهد شد؛ چون جهاد اکبر هم لازم است و هرگز با اکتفا به جهاد اوسط که نبرد با نفس باشد، میسر نمی‌شود. جهاد اکبر نبرد عشق و عقل است که اگر سالک از قید عقل مصطلح برهد و به عقل ناب که همان عشق به عبادت و سپس حصر آن در معبود است، برسد، در جهاد اکبر پیروز شده است. بنابراين، راه وصول به راز نماز، گذراندن همه مراحل جهاد مي‌باشد. "^[11]

این مطلب را به اشتراک بگذارید :