والدين حتما بايد به اين نكته توجه داشته باشند كه گروه سني خردسال، ظرفيت هاي خاص خود را دارد و بيش از ظرفيت خود پذيراي محتواي اضافي نمي باشد.

امام سجاد (عليه السلام) مي فرمايد: «وظيفه پدر و مادر اين است كه فرزندان را دلالت به خدا كنند (توجه به خدا) كه اعم از نماز خواندن است. اينكه از همان سه سالگي امر به سجده كردن فرزند نمايد و سپس كلمه “لاالله الاالله” را به او بياموزد و با ملايمت و آرامي او را در سن هفت سالگي آموزش نماز دهند تا او در 9 سالگي بتواند با وضو نماز بخواند.»

راهكار عمليِ ترغيب به نماز در خردسالان:

1- داشتن برنامه اي مستمر

خانواده براي تربيت ديني و تقويت روحيه نمازخواني در فرزند بايد برنامه داشته باشد و اين برنامه به طور مداوم اجرا شود. البته معناي مداومت، آن نيست كه با تكرار ملال آور خواسته هاي خود، روح او را آزرده كنيم و شيريني عبادت و نماز را در كام او تلخ نماييم. خيلي از جنبه هاي مداومت مي تواند نامرئي و غيرمستقيم باشد.

به طور مثال هر بار سجاده نماز را جلوي ديدگان فرزند خردسال پهن مي كنيم تا او را نسبت به نماز علاقه‌مند كنيم. اگر اين عمل را به برنامه هر روز خود تبديل كنيم خواهيم ديد كه اثر خود را خواهد داشت اصولا اتصال و ارتباط با روح و روان كودك را نبايد رها كرد.

2- الگوسازي و ايجاد فضاي معنوي در محيط خانوده

اگر در محيط خانواده فرهنگ نماز گسترش و ژرفا يابد، اگر ترنم نماز، فضاي خانه را معطر كند، اگر فرزندان پدر و مادر را به قصد نماز بيابند بي هيچ ترديد آنان نيز الگوي خويش را از خانواده خواهند گرفت.

فرزندي كه در خانواده اي لبريز از ذكر و يا در محبت خدا به دنيا مي آيد هيچ گاه نيازي ندارد كه آموزش ويژه براي نماز ببيند؛ زيرا از همان آغاز تولد در گوشش اذان و اقامه مي گويند و او را به “صلوه” و “فلاح” و “خيرالعمل” دعوت مي كنند. در خانه اي كه مشحون از ذكر خداست فرزند نيز با اين ذكر پرورش مي يابد و دلي كه با ذكر حق تعالي، جلا يابد هرگز از منبع قدرت لايزال الهي نمي گريزد و “انس” با خدا را در “ذكر” با خدا مي يابد.

3- پاسخ به كنجكاوي هاي كودك به عنوان يك فرصت

كنجكاوي كودك يك ويژگي طبيعي اوست كه پاسخ آن ضمن ايجاد آرامش روحي و رواني كودك، فرصت مناسب در اختيار والدين قرار مي دهد تا بتوانند رفتارهاي مناسب و مطلوب در او به وجود آورند. براين اساس وقتي كه فرزندان از مادر در مورد مسائل اعتقادي و نماز مي پرسند فرصت مناسب براي ما به وجود آورده اند تا بتوانيم با پاسخ هاي مناسب و يا طرح سوالات موثر در او اثر تربيتي بگذاريم.

به عنوان مثال وقتي كه فرزندي از پدر يا مادر خود سوال مي كند:

- اين ميوه چقدر شيرين و خوشمزه است، از كجا آمده و يا درست شده است؟

- اين ماهي چگونه در آب زندگي مي كند و نمي ميرد؟

- اين آسمان و ستاره هاي زيبا را چه كسي آفريده است؟

و هزاران سوال ديگر، به همين شكل كه همه ناشي از حس كنجكاوي كودك است، از طريق همين سوال ها با همان زبان كودكانه كه مناسب دريافت اوست مي توان او را به سازنده و خالق رهنمون كرد. به او در مقابل همه اين داده ها و نعمت ها آموخت كه چگونه بايد تشكر و قدرداني كرد و به نماز به عنوان يكي از شيوه هاي تشكر كردن اشاره نمود.

4- حضور در مجامع و محافل نماز

مشاهدات انسان يكي از عوامل موثر در تربيت انسان است. قرآن در آيات متعدد انسان ها را به«ديدن» و «فكر كردن» دعوت مي كند. بين «ديدن» و «باور كردن» رابطه مستقيم وجود دارد. بايد كاري كنيم كه فرزند ما با صحنه هاي گوناگون اقامه نماز و آماده شدن براي اقامه نماز مواجه شود. شركت در نمازهاي جماعت مسجد محله، شركت در نماز جمعه و موارد مشابه به آن مي تواند در تقويت روحيه نمازگزاردن فرزندان ما موثر باشد.

5- ايجاد ارتباط بين زيبايي و نماز

انسان يك موجود زيبا دوست است و به دنبال زيبايي ها مي رود و اين ويژگي را خداوند در وجود آدمي قرار داده است؛ بخصوص كودك و نوجوان كه بيش از بزرگسالان زيبايي ها را مي بيند و دوست دارد. با ترتيب دادن يك سجاده زيبا و چادر نمازي قشنگ براي دختران، جانماز و لباس زيبا براي پسران مي توان رغبت آنها به نماز خواندن و حضور در جمع نمازگزاران را فزوني بخشد. هرقدر والدين بتوانند زيبايي ها را با نماز خواندن پيوند بزنند، به همان اندازه موفق تر خواهند بود.

باتوجه به نكات و راهكارهاي فوق درمي يابيم كه هر اندازه برنامه هاي والدين و مربيان با نيازها و علايق و رغبت هاي كودكان و خرد سالان تناسب و هماهنگي داشته باشد، رفتار و نگرش مثبت به آن برنامه ها درآنان افزايش مي يابد و هر اندازه اين اعمال و روش ها با رغبت و علاقه كودكان فاصله داشته باشد و يا در تعارض باشد، نه تنها جاذبه ايجاد نكرده بلكه باعث بي علاقگي، بي رغبتي و گاه تنفر و بيزاري در آنان مي شود.

در هر حال هنر والدين و مربياني كه مي خواهند نياز دروني افراد را به پرستش خدا شكوفا و هدايت كنند اين است كه زيباترين شكل و شيواترين آموزش ها بايد با رغبت هاي فراگيران همخواني داشته باشد تا آموزش ها “نهادينه” گردد.

6-تشويق كودكان و خردسالان

كودكان و نوجوانان را هنگامى كه نماز مى‏خوانند بايد مورد تشويق قرار داد (البته بايد توجه داشت كه تشويق، صورت هاي مختلف دارد و به سن و درك او و نوع عمل او بستگي دارد).

«رمز از دست دادن عقايد»:

براي هشياري برخي از والدين علاقه مند به پرورش مذهبي فرزندان، عرض مي كنيم كه به موارد زير توجه داشته باشند و رمز ترك عقايد و لامذهبي فرزندشان را در اين روابط جستجو كنند:

1- عدم آگاهي و معرفت نسبت به مسائل مذهبي كه خود سبب رسيدن به اين نكته مي شود كه كار مذهب عملي پوچ و بي فايده است.

2- وجود تناقض در رفتار و كردار، در گفتار و عمل والدين و مربيان كه كودك را نسبت به آنها بدبين مي سازد.

3- اِعمال روش هاي خشك و مستبدانه در آموزش مذهبي و درخواست اطاعت كوركورانه و بي قيد و شرط.

4- عدم توان استدلال منطقي در اين رابطه كه وجودش براي دفاع از كيان عقيدتي هر كس ضروري است.

5- وجود افسانه و اساطير و خرافات و موهومات و شبهات به اسم مذهب كه سبب بدنام كردن مذهب مي شود.

6- عدم ايجاد رابطه بين دين و دانش و حتي اصرار به متضاد نشان دادن اين دو مسئله.

7- القاء ترك لذات به اسم دين، بدين ادعا كه لازمه دينداري ترك لذات است.

8- وجود تفاوت بين آنچه كه از لحاظ تعاليم مطرح مي شود و عمل آن در اجتماع و مسئولان مذهبي جامعه.

9- تحميل بدون در نظر داشتن ظرفيت جسمي و رواني كودك.

10- عدم زمينه سازي براي ايجاد آمادگي در كودك به گونه اي كه گاهي جاذبه تلويزيون نمي گذارد كودك به دنبال نمازش برود.

11- معاشرت هاي بي بند و بار و بي ضابطه كه موجبات فساد و گمراهي ها را فراهم مي آورند.

12- زرق و برق هاي فسادانگيز محيط و القائات ناروا در اين رابطه كه ناشي از تلاش جاهلان و دشمنان دوست‌نما است.

«توجه به امانت داري»:

در همه حال فراموش نكنيم كه ما امانتدار خداييم. كودك، امانتي است از خدا در دست ما و بعد هم در دست خودش و بعد هم در دست اجتماع و مسئولان ديني. ما در برابر اين امانت مسئوليم و بايد حساب پس بدهيم. بار مصيبت دو چندان خواهد بود وقتي كه ما نه براي خود فكري كرده باشيم، نه براي فرزندانمان. بي اعتنايي و يا سهل انگاري در انجام وظيفه عقوبت آفرين است.

در اين راه از چه كسي مدد گيريم؟

در تربيت فرزندان و ساختن و به عمل آوردنشان بايد از مددها و نيروهايي استفاده كرد. نخست بايد از همت و عزم و اراده خود مدد خواست كه جداً به تربيت كودك همت گماريم و بكوشيم او را بسازيم و به عمل آوريم. ثانياً از آنها كه آگاه و صاحبنظرند، از مسئولان تربيت، از معلمان اخلاق، از صاحبنظران در فهم قرآن بايد مدد بخواهيم كه آگاهي ها و اطلاعات لازم را در اين رابطه در اختيارما بگذارند. از فرصت هايي كه در اجتماع است، از امكاناتي كه دولت و دستگاه هاي آموزشي در اختيار مي گذارند بايد به نفع سازندگي و اصلاح كودك استفاده كرد.

و سرانجام بايد از هستي بخش مطلق، از مددرسان توانا و نزديك، از خداوند خلق و امر براي حفظ و به ثمر رساندن امانت خودش طلب كمك كرد.

موفق و پيروز باشيد.

منابعي براي مطالعه:

1- تربيت كودك، ابراهيم اميني

2- راه تربيت، مجيد رشيد پور، انتشارات انجمن اولياء و مربيان

3- آشنايي با تعليم و تربيت اسلامي، مجيد رشيد پور، انتشارات انجمن اولياء و مربيان

4- روانشناسي و تربيت كودكان و نوجوانان، دكتر غلامعلي افروز، انتشارات انجمن اولياء و مربيان

5- تربيت طبيعي در مقابل تربيت عاريه‏اي، عبدالعظيم كريمي، انتشارات انجمن اولياء و مربيان

6- والدين و مربيان مسؤول، رضا فرهاديان، انتشارات دفتر تبليغات حوزه علميه قم

7- خانواده و دشواري‏هاي رفتاري كودكان، دكتر علي قائمي، انتشارات انجمن اولياء و مربيان

8- مجموعه كتاب هاي خانواده، انتشارات انجمن اولياء و مربيان

9- پرورش مذهبي كودكان، دكتر قايمي

10- بهداشت ازدواج در اسلام، دكتر صفدر صانعى

11- تربيت برتر ، رضا فرهاديان

12- ازدواج در مكتب اهل بيت ، نجفي يزدي

13- با فرزندان خود چگونه رفتار كنيم ، شرفي

این مطلب را به اشتراک بگذارید :