چكيده

در مقاله حاضر سعي بر آن است كه راه كارهاي تقويت جنبه ي الگويي اساتيد در امر اقامه ي نماز مطمح نظر قرار گيرد . از اين رو نخست خواست اصلي نظام ما و دستگاه آموزش عالي مطرح مي شود و رسالتي كه اساتيد بردوش دارند بيان مي گردد.

مقصد و هدف اين نوشتار اساتيدي هستند كه جنبه الگويي دارند . لذا حضور روحاني در نماز جماعت و قرار گرفتن استاد و دانشجو در نماز و گشترش و تعميم و تجهيز و تزئين امر اقامه ي نماز با تمام شرطيات و شطرياتش مسير مي گردد.

در بخش دوم مقاله كه زمينه ي حضور فعال دانشجويان مدنظر قرار مي گيرد ايجاد حالت تهيا و آمادگي و استفاده از انواع هنرهاي تجسمي ، نمايش، سرود و صوت حسن جاذبه آفرين مي شوند . و انگهي ارتباط عاطفي و ايجاد محبت و آراستن چهره و بدن در نماز و سهل و ساده بودن مراسم نماز بدون تكلفات ، شور و شوقي زايدالوصف به امر اقامه نماز حاصل مي گردد.

راهكارهاي تقويت جنبه الگويي اساتيد و حضور آنان در نماز

نماز و نيايش ارتباط صميمانه است ميان انسان و خدا ، آفريده و آفريدگار .نماز تسلي بخش و آرامشگر دل هاي مضطرب و خسته و به ستوه آمده و مايه ي صفاي باطن و روشني روان . برنامه اي است براي بازيافتن و آن گاه ساختن خويش رابطه اي و استفاضه اي مداوم است . سرچشمه همه نيكي ها يعني خداي بزرگ .(1)

اساتيد از دو جهت در مورد اقامه ي نماز و تشويق و ترغيب دانشجويان به اقامه ي نماز وظيفه دارند و رسالتي بر دوش دارند . يكي از جهت ماهيت حرفهاي كه به عهده ي آنان است چرا كه معلمان ادامه دهندگان راه انبياء هستند و ضرورت  دارد تا جايي كه ممكن است راه انبياء الهي را تداوم بخشند . از طرف ديگر انبياء الهي يك ميراث ارزشمند براي بشريت گذاشته اند كه همان مساله نماز و تقويت رابطه ي مخلوق و خالق است . به همين منظور يك تكليف روشن به عهده دارند كه در جهت هدايت عزيزان دانشجو به سمت ارزش هاي انسان و رشد و شكوفايي استعدادهاي آنان گام بردارند .

اصولا خواست اصلي نظام ما و دستگاه آموزش عالي اين است كه جوانان و دانشجويان جايگاه خودشان را در نظام هستي بدانند و از اين رهگذر نماز به عنوان يك فعاليت بسيار موثر در سيستم آموزش عالي بايد مورد توجه قرار گيرد .

در هربرنامه تربيتي و الگويي دو موضوع مي تواند موثر باشد . حقيقت اين است كه اساتيد در دانشگاه واقعا براي دانشجويان يك اسوه اخلاقي و الگوي شخصيتي تلقي مي شوند و انگهي دانشجويان به دنبال الگو هستند و در صدد پيدا كردن شخصيت هايي كه با آنان همانند سازي كنند كه در اين هيچ ترديدي نيست و دستگاه آموزش عالي انتظار زيادي از مجموعه اساتيد كشور دارند كه در امر نماز پيشگام و پيشقدم باشند و واقعا حضور فعال داشته باشند . نقش استاد تا آن جا مهم است كه

اگر استاد معارف هم نباشد تاثیر بسزايي در علاقه مند نمودن و شناخت هر چه بيشتر ارزش نماز و آماده نمودن ذهن و روح جوانان به درك اسرار آن خواهند داشت . از اين رو كارگزاران دانشگاه بايد سعي كنند هر چه وسيع تر و عميق تر اين مهم مورد توجه و امعان نظر قرار گيرد كه اهم آن به شرح ذيل مطرح مي گردد:

1.    حضور روحاني بصير و دانشگاهي در نماز جماعت ظهر و عصر در بين دانشجويان مساله اقامه نماز را مهم جلوه گر مي شازد . مسجد داشگاه و رعايت مسائل بهداشتي آن نقش مهمي در ايجاد انگيزه و علاقه در بين دانشجو و استاد ايفا مي نمايد .

2.   قرار گرفتن دانشجو در كنار استاد و در نماز جماعت روحيه معنوي و محبت و انس را افزايش مي بخشد و اين خود يك راهكار مهم و تاثير گذار در جذب نمازگزاران است .

3.   در تمامي واحدهاي دانشگاهي و دفاتر فرهنگ اسلامي كه دانشجويان مسئوليت مستقيم رهبريت آينده سازان نظام را به عهده دارند بايد با حضور مستمر و دائمي خود در اين امر كوشا باشيد و تمام امكانات دانشگاه را در جهت اهداف عاليه نماز تجهيز كنند .

4.   در جهت گسترش و تعميم اقامه نماز جماعت در دانشگاه ضرورت دارد تمامي اقدامات لازم از قبيل تامين محل مسجد ،نگهداري و تجهيز و تزئين مستمر از آن ، تعيين امام جماعت ، تشويق و تقدير از اساتيد و دانشجويان كه به طور فعال در نماز جماعت دانشگاه شركت مي كنند صورت گيرد . در اين مراسم با اقامه‌ي نماز و تحقق اين فرضيه ي الهي با تمام شرطيات و شطرياتش مسير است.(2)

5.   به منظور حضور فعال دانشجو و استاد در نماز جماعت دانشگاه بايد بين مساجد و مراكز تفريحي ارتباط ايجاد گردد. به سخن ديگر اين دو نبايد براي هميشه از همديگر جدا باشند. طبيعت انسان نياز دارد به مراكز تفريحي، فطرت هم نياز دارد به ايجاد روح معنويت لذا بايد در كنار مساجد مراكز تفريحي هم داشته باشيم.

 روش الگويي و تاثيرات آن:

در روش الگويي حضور زيباي استاد در نماز جماعت دوست داشتني است و زماني كه دانشجو استاد را در نماز جماعت مشاهده مي كند ، اهميت اقامه ي نماز در ذهن دانشجو نهادينه مي‌شود. در روايات آمده است كه وجود مقدس علي بن موسي الرضا (ع) در وقت اذان قلم از دست مباركش افتاد و ديگر هيچ مطلبي را روي كاغذ نياورد استاد چنانچه در وقت نماز اهتمام به حضور در مسجد داشته باشد بهترين پيام نماز به دانشجو منتقل مي شود .

مقام معظم رهبري مدظل العالي در زمينه الگويي ديدگاهشان اين است كه :

((بزرگان جامعه و آنهايي كه چشم ما به آن ها دوخته شده است و انگشت ها آن ها را نشانه كرده است در مراگز همگاني نماز ديده شوند و نمازخانه هاي مراكز عمومي ويزه آدم هاي بيكار يا فرودست شمرده نشود . )) (3)

كساني كه به عنوان رهبر جامعه مطرح مي شوند و الگو قرار گرفتن آنان مدنظر قرار مي گيرد شايسته است بدانند كه رفتار آنان از ديد ديگران پنهان نمي ماند .

مهاتا گاندي رهبر بزرگي به جهان او را به عنوان آزادكننده ي هند از يوغ استعمار مي شناسد اظهار مي دارد :

«من هميشه از نيروي عبادت و دعا مدد گرفته ام والا هرگز نمي توانستم در مقابل آن همه مشكلات عظيم پايداري كنم . او اضافه مي كند كه اگر نماز نبود و با خدا ارتباظ پيدا نمي كردم به طور حتم سال ها بود كه ديوانه شده بودم . )) (4)

تعظيم و تكريم نماز توسط الگوهاي رفتاري

اگر الگوهاي رفتاري در دانشگاه ها براي ارزش ها و شعاير مذهبي به خصوص نماز اهميت فوق الهاده اي قايل شوند و در اين انديشه پايدار و ثابت قدم بمانند ، مطمئنا دانشجويان نسبت به نماز و اهميت آن احساس و نگرش خاصي پيدا مي كنند .

((در جنگ صفين كه از مهم ترين جنگهاي صدر اسلام است ، در كشاكش نبرد تعدادي از سپاهيان حضرت علي (ع) مشاهده كردند كه امير المومنين از ميان لشكر صورتش را به طرف آسمان گرفته به آفتاب مي نگرد . ابن عباس كه در آن جا حاضر بود جلو رفت و علت را سوال كرد . حضرت علي فرمودند : مي خوام وقت نماز ظهر را بدانم . ابن عباس گفت : آيا در اين گيرودار و اشتغال به جنگ هنگام نماز است ؟ اميرالمومنين در جواب سوال ابن عباس فرمود:ما براي چه با اين قوم مي جنگيم ؟آيا جز براي اين است كه نماز بر پا شود ؟ (5)

وقتي الگوهاي رفتاري نگرشي شكوهمندانه به نماز داشته باشد قطعا براي زير مجموعه اي كه تحت رهبري الگوها هستند نماز را گرامي خواهند داشت .

از جمله راهكارهاي تقويت جنبه ي الگويي اهميت فوق العاده به نماز است . در شرح حال معنوي استاد شهيد مرتضي مطهري آمده است كه ايشان هرگز با لباس خانه نماز نمي خواند خصوصا نماز صبح را . ايشان در هنگام نماز بهترين لباس زيباي خود را مي پوشيدند و خودشان را براي نماز آرسته مي كردند . شايد اين كار بدين سبب بود كه مي خواستند آمادگي روحي پيدا كنند يعني من مي خواهم كاري انجام دهم كه عظمت آن فوق العاده است . اين حالت تهيو (آمادگي ) قبل از نماز تاثير زيادي براي ديگران دارد . (6)

زمينه ي حضور فعال دانشجويان در مراسم نماز :

در بخش دوم كه در مورد حضور فعال دانشجويان در مراسم نماز است رعايت موارد ذيل پشنهاد مي گردد:

1.    سعي شود تا آن جا كه ممكن است برنامه و مراسم نماز جماعت را جذاب كنيم.                                                                    به عنوان نمونه در محل برگزاري مراسم زيبا سازي نقش مهم و بر جسته اي ايفا مي كند. حتي مي توان قبل از مراسم محل نماز را تميز نموده و خشبو نماييم . محل استقرار دانشجويان از نظر سرما و گرما معتدل شود . تشكيل گروه هاي مختلف مانند گروه دانشجويان را در مراسم نماز شوق انگيز خواهد نمود .

2.    گاهي مراسم نماز را در تفريح گاه ها و پارك ها و محيط خوش آب و هوا جهت تنوع اثرات مطلوب و مفيدي دارد و موجب حضور بيشتر عزيزان نمازگزار خواهد شد.

3.   ايجاد حالت تهيا كه همان آمادگي براي نماز است در دانشگاه لازم الاجرا است و در وقت نماز به مطالب درسي پرداخته نشود . به همين منظور لازم است معاون آموزشي طوري برنامه ريزي نمايد كه وقت نماز محفوظ باشد و در تقاون ساعت كلاس درس قرار نگيرد .

4.   مراسم نماز ساده و سهل باشد . تكلفات در نماز قابل توجيه نيست . اسلام بر اساس سهله و سمحه پيامبرش مبعوث شده است . همان طور كه خدا فرمود: بعثت علي شريعه سهله و سمحه .

5.   مسامحت و تغافل در اقامه ي نماز مدنظر قرار گيرد . نگذاريم مراسم نماز طولاني شود تا احساس خستگي ايجاد گردد . منظور از تغافل اين است كه اگر در حين نماز دانشجويي اشتباهي از او سر زد فورا عكس العمل نشان ندهيم .

6.    استفاده از هنر در اقامه ي نماز موثر . هنر نمايش ، هنر سرود ، صوت خوب و حتي لحن قرائت نماز مي تواند جاذبه آفرين باشد .

7.   بهره‌مندي از ادبيات مانند متن هاي حماسي ، عاطفي و اجراي آن در مناسبت ها در بين نماز به نحوي كه خستگي آور نباشد در جهت حضور فعال دانشجويان موثر است .

8.   يكي از جنبه هاي حضور فعال ارتباط عاطفي در بين نمازگزاران است . اين كه پس از اتمام نماز ، نمازگزاران به هم دست دهند در واقع ايجاد نوعي محبت ايت . به خصوص كه سن نوجواني و جواني ايجاد محبت است ((هل الدين الاالحب؟)) آيا دين جز محبت چيز ديگري است ؟

9.       آراستن چهره و بدن در نماز مهم است . قرآن مي فرمايد ((   )) (7) درباره ي امام سجاد (ع) از نظر پاكي لباس در حال نماز

10.     و استفاده از عطر و گلاب چنان بود كه گويي به مجلس جشن مي رود و حتي از آن حضرت سوال شد : يابن رسول الله شما با اين لباس كه پوشيده اي مثل اين كه مي خواهيد به مجلس عروسي برويد . فرمود چه مجلسي  بالاتر از اين كه مي خواهم با خالق زيبايي ها ملاقات كنم ؟

11.     جنبه ي الگويي و عمل براي كسي كه امام جماعت است بايد مد نظر قرار گيرد .

او بايد الگوي عدالت و انصاف باشد الگوي استقامت و و فاي به عهد الگوي خير خواهي و صفا الگوي شجاعت و ادب الگوي متانت در سخن باشد .

از خداي بزرگ آرزمنديم ما و نسل ما را از اقامه كنندگان نماز قرار دهد كه در اين عصر و زمان بيش از همه به آن محتاجيم .

{رب اجعلنی مقیم الصلواه و من ذریتی ربنا و تقبل دعاء (8)}

پي نوشت ها :

1.        از ژرفاي نماز ، مقام معظم رهبري ، ص 7 .

2.       بيانات رياست عاليه دانشگاه آزاد اسلامي در چهارمين اجلاس نماز شيراز ، ص 92 .

3.      پيام معنويت ، مجموعه ي پيام هاي رهبري به اجلاس هاي نماز ، ص 28.

4.      نماز از ديدگاه دانشمندان و متفكران ، كارگر محمد ياري ، رحيم ، ص 29 .

5.      راز نماز در نهج البلاغه ، حجه الاسلام علي دواني .

6.       از جلوه هاي معلمي استاد به نقل از نشريه‌ي ذروه نماز ، ص 37 .

7.      سوره ي اعراف ، آيه 31 .

8.      سوره ي ابراهيم، آيه 40 .

این مطلب را به اشتراک بگذارید :