طبق تعريف سازمان بهداشت جهاني، سلامت، حالت تندرستي کامل جسماني، رواني و اجتماعي است و نه صرفاً فقدان ضعف يا بيماري. از ديدگاه الگوي زيستي، رواني و اجتماعي سلامت چيزي است که فرد از طريق توجه به نيازهاي زيست شناختي، روحي، رواني و اجتماعي آن را به دست مي آورد. امروزه بر همگان روشن است که تأمين نيازهاي رواني و عاطفي در گرو معنويت و دين نهفته است.

    انسان ها به آرامش و سلامت رواني نياز دارند، زيرا در سايه آرامش مي توانند به رشد و کمال، اهداف عالي و سجاياي اخلاقي برسند. از سويي ديگر، سلامت رواني در گرو جلوگيري از علل و عوامل شرايط تنش زا نهفته است. به يقين مي توان گفت آرامش رواني و عاطفي مهم ترين نياز روزافزون همه انسان ها در گستره جهان است. زيرا غالب افراد در دنياي امروز به ويژه در غرب از ناامني رواني، اضطراب و افسردگي رنج مي برند و اگر انسان در پي درمان واقعي خويش است بايد خودفريبي نکرده و در پي راه حل هاي بيهوده نباشد. اگر به ريشه هاي بيماري هاي رواني جامعه دقت کنيم، به يکي از علل آن يعني ضعيف بودن ارتباط انسان ها با خدا مي رسيم.   

    اکنون ديدگاه «زيستي، رواني و اجتماعي» ديدگاه نظري برجسته اي است که فرض اساسي آن تأثير متقابل عوامل زيست شناختي، روان شناختي، معنوي و اجتماعي در تعيين سلامت و بيماري است. اين الگو، محور زمينه روبه رشد روان شناسي سلامت و دين است که بر مراقبت از سلامت با تأکيد بر انجام فرايض ديني نظير نماز و ارتقاي آن تمرکز کرده است.

    اجراي عوامل و فرايض ديني از جمله نماز علاوه بر اين که احساسات معنوي انسان را تحريک مي کند موجب کاهش ناملايمات و ناراحتي هاي روزمره مي شود. به طور کلي زماني سطح سلامت در يک خانواده بالاو بهينه است که همه ابعاد سلامت يکپارچه اند و با هم کار مي کنند. بدين ترتيب محيط شخصي (کار، خانواده و اجتماع) و ابعاد معنوي، جسماني، هوشي و اجتماعي براي ايجاد تعادل، با يکديگر هماهنگ مي شوند.

        نماز يک روش زندگي و سيره فراگيري است که اخلاق، ارزش ها و فضايل رفتاري را دربرمي گيرد. از اين طريق است که فرد مؤمن به نماز با برون ريزي هيجاني خود و با تخليه از همه ناپاکي ها و افکار منفي گام به سوي پالايش رواني خود برمي دارد. پالايش رواني يک نتيجه مشخص دارد و آن سلامت روحي و رواني فرد است. اين جهت گيري معنوي مي تواند آثار گسترده اي در وحدت دادن به شاکله خانواده داشته باشد.

    نتايج تحقيقات فراوان نشان مي دهد که انجام اعمال و فرايض ديني در کاهش تنش ها و تأملات روزمره و تأمين سلامت و بهداشت رواني افراد مؤثر است.

مي دانيم هر انساني با هر مسلکي در هنگام بروز مشکلات روزمره رابطه خود و خدا را تقويت مي کند در مطالعه که از سوي پارگامنت انجام شد، نتايج نشان داد دين نقش مهمي در رويارويي با مشکلات روزمره دارد و مي تواند اثرات بحران هاي شديد زندگي را تعديل کند.  از نظر وي افراد متدين براي مقابله با مشکلات به خوبي از دين و فرايض ديني استفاده مي کنند. پس مهمترين تأثيري که دين براي مقابله با مشکلات دارد، نقش آن در کاهش فشار رواني و تأمين سلامت رواني خانواده ها است.    امروزه بسياري از روان شناسان دريافته اند که دعا، نماز و داشتن يک ايمان محکم به دين، اضطراب، افسردگي، نگراني، تشويق و ترس را که زمينه ساز بسياري از بيماري هاست برطرف مي کند: «الابذکر الله تطمئن القلوب».

    کلمه نماز نشان مي دهد که رابطه اي ميان انسان و پروردگارش وجوددارد. وقوف خاشعانه و خاضعانه انسان در نماز، در برابر خداوند متعال به او نيرويي معنوي مي بخشد که حس صفاي روحي و آرامش قلبي، امنيت رواني وسلامت رواني را در او پديد مي آورد.

    از آن جا که انسان در نماز با همه اعضاي بدن و حواس خود متوجه خدا مي شود و از همه اشتغالات و مشکلات زندگي روي برمي گرداند. به هيچ چيز جز خدا و آيات قرآن که در نماز به زبان مي آورد فکر نمي کند.

    همين حالت روي گرداني کامل از مشکلات زندگي و نينديشيدن به آن در ميان نماز موجب آرامش روان و سلامت رواني مي شود.

        توماس هاسليوپ  پزشک معروف هلندي در اين باره مي گويد: «مهم ترين جواب آرام بخش که من در طول سال هاي متمادي تجربه و مهارتم در مسائل رواني به آن پي بردم، همين نماز است.

    من به عنوان يک پزشک مي گويم مهم ترين وسيله در آرامش روان که ضامن از بين بردن تنش ها و اضطراب ها و افسردگي هاي روزمره است و من تا کنون شناخته ام نماز است.»

    حالت تمدد اعصاب و آرامش رواني ناشي از نماز انسان را از اضطراب و افسردگي که بيماران رواني همواره از آن رنج مي برند رها مي کند. زيرا چنين حالت هايي عموماً تا مدتي پس ازنماز در انسان باقي مي ماند و ادامه مي يابد.

    تأثير مهم نماز در کاهش اضطراب، افسردگي بيماران رواني و ايجاد سلامت رواني، شبيه تأثير روان درماني برخي از روان درمان گران معاصر براي درمان اضطراب و افسردگي بيماران رواني است. روان درمانگران معاصر از جمله ژوزف و لپه براي درمان اضطراب و افسردگي از روشي استفاده مي کنند که به (منع متقابل) معروف است و به نام درمان از طريق آرام سازي مشهور است.

    در اين روش درمان گر مي کوشد ميان موارد اضطراب انگيز و واکنش مخالف اضطراب يعني همان حالت آرامش روان، رابطه ايجاد کند.

            تحقيقات متعدد روان شناسان نشان مي دهد که حالت رواني انسان با آشکار کردن مشکلات در حضور يک دوست صميمي يا درمان گر رو به بهبود مي رود.

    حال تصور کنيد که همين انسان اگر مشکلات خود را با خدا بازگو کند و پس از نماز به مناجات با پروردگار و دعا به درگاه او طلب ياري بپردازد، حالت رواني او تا چه اندازه بهبود پيدا مي کند. ملاحظه مي شود که همان نتيجه اي که در يک روان درماني مؤثر و موفق حاصل مي شود، از نماز نيز به دست مي آيد، زيرا آن احساس امنيت و رهايي از اضطراب را که نماز در انسان ايجاد مي کند، موجب آزاد شدن نيروي رواني او مي شود که اين آزادي ضامن ايجاد سلامت روان است. نيرويي که قبلاً در زنجيرهاي اضطراب، نگراني و افسردگي، مقيد و زنداني بود.

    در نتيجه انسان حالت نشاط و طراوت را در همه وجودش احساس مي کند. همين رابطه معنوي انسان با پروردگار در طول نماز و دريافت نوعي فيض الهي يا بارقه رواني از خداوند متعال، موجب رهايي نيروهاي معنوي مستقر در انسان مي شود و عزمش را جزم، اراده اش را قوي و همتش را بلند مي کند.و براي پذيرش علم و معرفت آماده تر و براي انجام کارهاي بزرگ تواناتر مي شود.

    پزشک فرانسوي، الکسيس کارل ثابت کرد نماز موجب سلامت و نشاط رواني و معنوي مشخصي در خانواده ها مي شود و همين حالت است که احتمالاً منجر به شفاي سريع برخي از بيماران در زيارتگاه ها و معابد مي شود. سيرل بوت نظريه ويليام جيمز را درباره تأثير نماز مورد تأکيد قرار داده و گفته است: (ما به واسطه نماز وارد انبار بزرگي از نشاط عقلاني و سلامت رواني مي شويم که در شرايط عادي ياراي وصول به آن نيست(.

    منابع و مآخذ:

برگرفته از مقاله دکتر افروز و همکاران با تغيير و تصرف

    1-قرآن مجيد

    2- افروز، غلامعلي .. روش هاي پرورش احساس مذهبي نماز. تهران: انتشارات انجمن اوليا و مربيان.

    3- افروز، غلامعلي. خانباني، مهدي و چيتي. پريسا .. رابطه راهبردهاي مقابله اي مذهبي با تنيدگي. مجموعه مقالات نخستين همايش انسان معاصر، دين و کارکردهاي آن. انتشارات دانشگاه مازندران.

   4- افروز، غلامعلي.نقش الگوها در پيشگيري از تعارض هاي رواني در کودکان و نوجوانان. نشريه پيوند. انتشارات انجمن اوليا و مربيان.

   5-افروز، غلامعلي . ضرورت ارزيابي مستمر از تأمين نيازهاي اساسي و بهداشت رواني دانش آموزان. تهران. نشريه پيوند. انتشارات انجمن اوليا و مربيان.

    6- خانباني، مهدي . بررسي رشد اجتماعي و سلامت رواني در دانش آموزان داراي پدر و فاقد پدر شهر اصفهان، مجموعه مقالات نخستين همايش منطقه اي نقش پدر در خانواده. دانشگاه آزاد اسلامي واحد ميمه، انتشارات دانشگاه آزاد.

   7-خياطي، نسرين. نماز در سيماي خانواده. تهران: انتشارات سازمان مرکزي انجمن اوليا و مربيان.

   8-کلانتري، مهرداد.عوامل مؤثر در رشد گرايش هاي مذهبي در کودکان و نوجوانان. تهران: انتشارات انجمن اوليا و مربيان.

   9- نجفي، مصطفي، صولتي، کمال و نوري قاسم آبادي، ربابه . بررسي رابطه ميان نگرش هاي مذهبي، مهارت هاي مقابله اي و سلامت رواني در دانشجويان دانشگاه علوم پزشکي شهرکرد.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :