■ آنچه شایسته نمازگزار نیست
نگهدارى بول و غائط
۱ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : کسى از شما در حالى که پیشابش را نگه داشته است ، به نماز نیاید.
۲ ـ هرگاه نماز برپا مى شود و کسى از شما نیاز به دستشویى دارد، نخست به آنجا برود.
۳ ـ روا نیست مردى که به خدا و روز آخرت ایمان دارد ، در حالى که پیشابش را نگه داشته، نماز بخواند تا آنگاه که خود را سبک کند.
۴ ـ کسى که در تنگناى پیشاب است، نماز نخواند.
۵ ـ کسى از شما در آن حال که بول و غائطش انبوه شده است، نماز نخواند.
۶ ـ امام صادق علیه السّلام : براى «حاقن»، «حاقب» و «حاذق» نمازى نیست. «حاقن» کسى است که بول خود را نگه داشته و «حاقب» کسى است که غائطش را نگه داشته است...
نماز بدون پوشش روبرو[۱]
۷ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : نماز بدون پیش رو نهادن چیزى، جفا و بى وفایى است. کسى که در بیابان نماز مى خواند باید پیش رویش چیزى همچون دنباله جهاز شتر بنهد.
۸ ـ هرگاه یکى از شما نماز مى خواند، رو به پوشش و نزدیک به آن بخواند.
۹ ـ هر یک از شما که مى تواند کارى کند تا کسى میان او و قبله اش فاصله نشود ، چنین کند.
۱۰ ـ هرگاه یکى از شما ، در نماز به سمت پوششى مى ایستد، به آن نزدیک گردد و گر نه شیطان از میان او و آن پوشش مى گذرد[۲].
۱۱ ـ هر یک از شما در نماز، با خط کشى جلویش ، سنگ و یا هر چه یافت براى خود پوششى بسازد، اگر چه چیزى نماز مؤمن را قطع نمى کند.
۱۲ ـ ابن ابى یعفور: از امام صادق علیه السّلام پرسیدم: آیا اگر چیزى از جلوى انسان بگذرد، نماز را قطع و باطل مى کند. فرمود: خیر، چیزى نماز مؤمن را قطع نمى کند، ولى هر اندازه مى توانید، (آن را) دور کنید.
شکستن انگشتان
۱۳ ـ امام صادق علیه السّلام : پیامبر در پشت خود صداى انگشتان کسى که در نماز آن ها را مى فشرد شنید، پس از آنکه نمازش را تمام کرد، حضرت فرمود: آگاه باشید، نصیب او از نماز همان است.
۱۴ ـ محمّد بن مسلم: از امام باقر علیه السّلام پرسیدم انسان در نماز به این سو و آن سو توجه مى کند؟ فرمود: خیر و انگشتانش را نیز نمى شکند.
بازى کردن
۱۵ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله به علىّ علیه السّلام فرمود: اى علىّ ، خداوند جلّ جلاله بازى کردن در نماز را براى امّت من، نپسندیده است[۳].
۱۶ ـ همانا خداوند تبارک و تعالى شش خصلت را براى من نپسندیده و من نیز آن ها را براى جانشینان از نسلم و پیروانشان نپسندیده ام : بازى کردن در نماز ...[۴].
۱۷ ـ انس بن مالک: پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله مردى را دید که در نماز، سنگریزه ها را تکان مى دهد . پس از آنکه نمازش را تمام کرد، حضرت به آن مرد فرمود: نصیب تو از نماز همان است.
۱۸ ـ امام علىّ علیه السّلام : مرد، در نماز با ریشش و آنچه او را از نمازش به خود مشغول مى دارد، بازى نمى کند.
۲۳ / ۵
به این سو و آن سو روى گرداندن
۱۹ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : در نمازتان به این سو و آن سو روى نگردانید ، که چنین کسى نمازى ندارد.
۲۰ ـ مبادا در نماز، به این سو و آن سو روى گردانید ، که روى گرداندن در نماز، هلاکت است. اگر چاره اى نیست در نماز مستحب، و نه در واجب، انجام گیرد.
۲۱ ـ در توضیح گفتار یحیى به بنى اسرائیل ـ : خداوند شما را به نماز فرمان داده است، پس هرگاه نماز مى خوانید به این سو و آن روى نگردانید ، که خدا در نماز رو به چهره بنده اش دارد تا آنگاه که او روى گرداند.
۲۲ ـ پیوسته خداى جلّ جلاله در نماز رو به بنده اش دارد ، تا آنگاه که روى نگردانده است. پس اگر روى گرداند، خدا نیز روى مى گرداند.
۲۳ ـ هیچگاه بنده در نمازش روى نمى گرداند ، جز اینکه پروردگارش به او مى گوید: اى فرزند آدم، به کجا رو مى کنى؟ من براى تو از آنچه بدان روى آورده اى، بهترم.
۲۴ ـ هر کس در نماز از روى قصد به آن که در چپ و راستش هست، پى ببرد، نمازى ندارد.
۲۵ ـ امام علىّ علیه السّلام : روى گرداندن در نماز، ربودنى از شیطان است. پس مبادا در نماز به این سو وآن سو روى گردانید ، که خداوند تبارک و تعالى، هنگام به نماز ایستادن بنده، به او روى مى آورد وآنگاه که روى گرداند ، خداوند تبارک و تعالى مى گوید: اى فرزند آدم، از چه کسى روى مى گردانى؟ ـ تا سه بار ـ پس در بار چهارم خداوند از او روى مى گرداند[۵].
۲۶ ـ امام صادق علیه السّلام : هنگامى که بنده نماز را آغاز مى کند، خداوند با روى کریمانه اش به او روى مى آورد و فرشته اى را بر او مى گمارد ، تا قرآن را کامل وتمام از لبش برچیند. پس اگر بنده از نمازش روى گرداند، خداوند نیز روى مى گرداند واو را به همان فرشته مى سپارد واگر در همه نمازش، به آن متوجه باشد، خداوند با روى کریمانه اش به او رو مى کند تا آنکه نمازش کامل وتمام بالا رود. واگر در آن دچار فراموشى یا غفلت گردید یا سرگرم به چیزى جز نماز شد، از نمازش، همان اندازه بالا مى رود که به خدا روى داشته است و به دل غافل هیچ چیز، بخشیده نمى شود.
۲۷ ـ درباره گفته خداوند متعال: «پاکدلانه روى به دین داشته باش» ـ : در نماز بایست و به راست و چپ روى مگردان.
۲۸ ـ ابن ابى جمهور : در روایت چنین آمده است: هرگاه بنده به نماز مى ایستد و کارهایى را در آن هنگام بر خود حرام مى گرداند، شیطانش نزد وى مى آید و مى گوید: این را به یاد آر ، آن را به یاد آر ، تا به آنجا مى رسد که نمى داند چند رکعت خوانده است.
سستى کردن
«منافقان، با خدا نیرنگ مى کنند و حال آنکه او با آنان نیرنگ مى کند و چون به نماز ایستند، به سستى برخیزند، با مردم ریا مى کنند و خدا را جز اندکى یاد نمى کنند .»
«و هیچ چیز مانع پذیرفته شدن انفاقهاى آنان نشد ، جز اینکه به خدا و پیامبرش کفر ورزیدند وجز با سستى نماز به جاى نمى آورند وجز با کراهت انفاق نمى کنند».
۲۹ ـ انس بن مالک: پیامبر داخل مسجد شد و با طنابى کشیده شده میان دو ستون روبرو شد. فرمود: این طناب براى چیست؟ گفتند: این طناب زینب است، هرگاه سست مى شود بدان مى آویزد. پس پیامبر فرمود: نه، آن را باز کنید. هر یک از شما تا آنگاه که نشاط دارد، نماز بخواند و هنگامى که سست شد بنشیند[۶].
۳۰ ـ امام علىّ علیه السّلام : سستى کردن انسان در نماز، از سستى ایمان است.
۳۱ ـ امام باقر علیه السّلام : سست و خواب آلود و سنگین به نماز نایست که این ها از خوى منافقان است. همانا خداوند سبحان، مؤمنان را از ایستادن به نماز در حالت مستى ـ یعنى مستى خواب ـ باز داشته و در توصیف منافقان گفته است: «و چون به نماز ایستند، به سستى برخیزند، با مردم ریا مى کنند و خدا را جز اندکى یاد نمى کنند.»[۷].
خمیازه کشیدن
۳۲ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : مبادا در نماز زیاد خمیازه بکشید، که صداى شیطان است. همانا خداوند عطسه را دوست وخمیازه را در نماز ناپسند دارد[۸].
۳۳ ـ ابو امامه: پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله ، خمیازه را در نماز ناپسند مى داشت .
۳۴ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : هرگاه یکى از شما در نماز دچار خمیازه شد، تا آنجا که مى تواند آن را فرو خورد[۹].
۳۵ ـ امام علىّ علیه السّلام : هرگاه پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله در نماز دچار خمیازه مى شد، با دست راستش جلوى آن را مى گرفت .
خواب آلود بودن
«اى ایمان آورندگان، در حال مستى به نماز نزدیک نشوید ، تا آنگاه که بدانید چه مى گویید».
۳۶ ـ زید شحّام: به امام صادق علیه السّلام عرض کردم: معناى گفته خداى جلّ جلاله در آیه «در حال مستى به نماز نزدیک نشوید» چیست؟ فرمود: مستى خواب[۱۰].
۳۷ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : هرگاه یکى از شما در نمازش خواب آلود شد، آن را رها کند و بخوابد[۱۱].
۳۸ ـ امام علىّ علیه السّلام : هرگاه در نماز، خواب بر چشمت غلبه کرد، نماز را قطع کن و بخواب که تو نمى دانى،
شاید بر ضد خودت دعا مى کنى.
۳۹ ـ حلبى: از او علیه السّلام درباره گفته خدا پرسیدم: «اى ایمان آورندگان، در حال مستى به نماز نزدیک نشوید تا آنگاه که بدانید چه مى گویید». فرمود: در حال مستى به نماز نزدیک نشوید ؛ یعنى مستى خواب. خداوند مى گوید: خواب آلود هستید و این شما را از اینکه بدانید در رکوع و سجود و تکبیرتان چه مى گویید، باز مى دارد، نه آنچنان که بسیارى از مردم مى پندارند که مؤمنان از شراب مست مى شوند و حال آنکه مؤمن چیز مست کننده نمى نوشد و مست نمى کند.
شتاب ورزیدن
۴۰ ـ امام صادق علیه السّلام : هرگاه بنده به نماز ایستد و نمازش را مختصر کند ، خداوند تبارک و تعالى به فرشتگانش مى گوید: آیا به بنده من نمى نگرید؟ گویا برآوردن نیازهایش را به دست غیر من مى بیند! آیا نمى داند که برآوردن نیازهایش به دست من است؟
۴۱ ـ به کسى که گفت: (گاه) انسان نیازى دارد که مى ترسد فوت شود، آیا نماز را مختصر کند؟ ـ : آیا نمى داند که نیازش به هموست که به سویش نماز مى گزارد؟
چشم بستن
۴۲ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : هرگاه یکى از شما به نماز ایستاد، چشمانش را نبندد.
۴۳ ـ امام علىّ علیه السّلام : همانا پیامبر از اینکه انسان در نماز چشمانش را ببندد، نهى کرد.
نماز خواندن در مکانهایى که ذکرشان مى آید
۴۴ ـ پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله : همه زمین مسجد است ، جز مقبره و حمام[۱۲].
۴۵ ـ شایسته نیست در اتاق چیزى باشد ، که نمازگزار را مشغول دارد[۱۳].
۴۶ ـ سه کس هستند که خداوند جلّ جلاله نگهدارى آنان را نپذیرفته است: .... کسى که در میان جاده نماز مى گزارد.
۴۷ ـ ابن عمر: همانا پیامبر خدا صلّى الله علیه و آله از نماز خواندن در هفت مکان، نهى کرد: در جایگاه زباله، قربانگاه، مقبره، میان راه، در حمام، جاى باش شتران و پشت بام خانه خدا.
۴۸ ـ عبدالله بن عطاء: امام باقر علیه السّلام حرکت کرد و من نیز با ایشان روانه شدم ، تا اینکه به جایى دیگر رسیدیم. به ایشان گفتم: نماز، فدایت شوم. فرمود: اینجا لانه مورچگان است، در آن نماز خوانده نمى شود به جایى دیگر رسیدیم . همانگونه گفتم، فرمود: اینجا شوره زار است، در آن نماز خوانده نمى شود[۱۴].
۴۹ ـ امام صادق علیه السّلام : دَه مکان است که در آن ها نماز خوانده نمى شود: گِل، آب، حمام، گورستان، راهى که در آن رفت و آمد مى شود، لانه مورچگان، جاى باش شتران، راه آب، شوره زار و یخ و برف.
۵۰ ـ در اتاقى که شراب یا مست کننده دیگرى باشد، نماز خوانده نمى شود.
۵۱ ـ در اتاقى که در آن شراب یا مست کننده دیگرى هست، نماز نخوان ؛ زیرا فرشتگان داخل آن نمى شوند.
۵۲ ـ معلّى بن خنیس: از امام صادق علیه السّلام درباره نماز بر روى جاده پرسیدم. فرمود: نه، از راه، دور شوید.
۵۳ ـ محمّد بن فضیل[۱۵]: امام رضا علیه السّلام فرمود: هر راهى که بر آن گام گذاشته و رفت و آمد مى شود، بزرگراه باشد یا نباشد، نماز در آن شایسته نیست. گفتم: پس کجا نماز بگزارم؟ فرمود: در چپ و راست آن.
_______________________________
(۱) منظور از پوشش دراینجا، لزوماً پرده و دیوار نیست، بلکه هر آنچه که حریم و مرزى براى نمازگزار پدید آورد کافى است همچون عصا و سنگ و ...
(۲) عبارت مسند ابن حنبل چنین است : «بدان نزدیک گردد، [ تا ] شیطان نمازش را قطع نکند».
(۳) در «کافى» و «امالى صدوق» متن روایت چنین است: «اى امت، خداوند بیست و چهار خصلت را براى شما نپسندیده و شما را از آن ها باز داشته است، بازى کردن در نماز ...».
(۴) در «خصال» به جاى «من نیز آن ها را نپسندیده ام» آمده است: «وخدا براى آنان نیز نپسندیده است».
(۵) در نقل «ثواب الأعمال» آغاز روایت نیامده است.
(۶) در سنن ابى داود چنین آمده است: «پس پیامبر خدا فرمود: تا آنگاه که توان دارد نماز بخواند و هرگاه ناتوان شد، بنشیند».
(۷) در تفسیر عیاشى، فقط تا «مستى خواب» آمده است و گفته خداوند درباره منافقان را ندارد.
(۸) در نقل جعفریات، حدیث از «همانا خداوند» آغاز شده است و بخش نخست آن نیامده است.
(۹) در مسند ابن حنبل به جاى عبارت «تا آنجا که مى تواند آن را فرو خورد»، عبارت «پس دستش را بر دهانش بنهد» آمده است.
(۱۰) در نقل فقیه دارد: «از جمله، مستى خواب».
(۱۱) در نقل مسند ابن حنبل چنین آمده است: «پس رها کند و بخوابد تا آنگاه که مى داند چه مى گوید» و در یک نقل مسند ابى یعلى آمده است: «پس رها کند، تا آنگاه که مى فهمد چه مى گوید» و در نقل دیگرش آمده است: «پس رها کند، تا آنگاه که مى داند چه مى کند».
(۱۲) نقل مسند ابن حنبل چنین است: «همه زمین مسجد و پاک کننده است جز ...».
(۱۳) در تاریخ کبیر به جاى «مشغول دارد» «سرگرم سازد» آمده است .
(۱۴) در نقل محاسن به جاى «نماز خوانده نمى شود ... نماز خوانده نمى شود» آمده است «نماز نمى خوانیم ... نماز نمى خوانیم».
(۱۵) در نسخه اى از «کافى» که در دسترس ماست «محمّد بن فضل» آمده است. اما با توجه به تحقیق آیت الله خویى ـ ره ـ در کتابش «معجم رجال الحدیث» که مى فرماید: در نسخه قدیمى کافى و شرح آن «مرآه العقول» و نیز نقل «تهذیب الاحکام»، محمّد بن فضیل آمده است ، آن را تصحیح کردیم.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
