■ مسجد، کانون تعليم و تربيت
در صدر اسلام، مسجد افزون بر محل برگزاري مراسم عبادي، محل دانش آموزي نيز به شمار مي‌آمد. بر اين اساس، پس از هجرت پيامبر (ص) به مدينه و ساختن مسجدالنبي، فصل نويني در فعاليت هاي آموزشي مسجد آغاز شد. تعليم و تربيت و آموزش احکام دين در مسجد صورت مى‌گرفت و پيامبر (ص) بيشتر پس از نماز صبح و عشا به سخنراني و گفتگوهاي علمي مي پرداخت. اين جلسه ها با حضور مردان و زنان مسلمان برپا مي شد که اين از آشکارترين جلوه هاي آموزشي مسجد در مدينه بود. تفسير قرآن و سخن گفتن در باره معاني آن، بخش درخور توجهي از سخنراني هاي
پيامبر (ص) را تشکيل مي داد. افزون بر جلسه هاي سخنراني پيامبر (ص)، کلاس هاي آموزشي گوناگوني نيز در مسجد تشکيل مي شد. با اين توضيحات، اهميت جنبه هاي آموزشي مسجد معلوم مي شود. پيامبر(ص) مي فرمايند: هر گونه توقفي در مسجد، لغو و بيهوده است مگر براي سه دسته: کسي که پس از نماز به تلاوت قرآن مي پردازد، آن که سرگرم ذکر و ياد خداست و کسي که به مباحثات علمي اشتغال داشته باشد. بر اساس روايت، تشکيل جلسه هاي علمي در مسجد، نسبت به جلسه هاي دعا، جايگاه والاتري دارد و پاداش آن، ثواب عمره کامل يا حج کامل و جهاد در راه خداست که رحمت خدا آنان را فرا مي گيرد. در اين ميان، طرح مباحث ديني در مسجد، فضيلت بيشتري دارد. پس از پيامبر (ص)، ائمه (ع) نيز براي حفظ جنبه هاي آموزشي مسجد، تلاش هاي ارزنده اي انجام دادند.
مسجد، ابزارها و موقعيتي را در اختيار دارد که به کمک آن مي تواند به آموزش و افزايش شناخت ديني نمازگزاران بپردازد. مسجد، مکاني است که مسلمانان براي برپايي فرائض الهي و مجالس مذهبي در آن حاضر مي شوند و اين فرصت مناسبي است تا معارف و احکام دين نشر پيدا کند. البته نقش امام جماعت در اين ميان بسيار مهم است. بدون در نظر گرفتن تاريخ بناي مسجدها، محققان و مورخان پذيرفته اند که پيش از پيدايش مدرسه، مسجد يگانه مرکز مهم آموزشي، فرهنگي در جهان اسلام بوده است. هرچند برخي از محققان از جايگاه هاي آموزشي ديگري همچون مکتب هاي خانگي و «دارالقرّاء» نيز ياد کرده اند، ولي فعاليت هاي آموزشي در اين مراکز چنان محدود بوده که ما امروزه اطلاعات قابل توجهي در باره چگونگي آموزش در اين مکان‌ها در اختيار نداريم. حال آنکه نام مسجدهاي مهم اسلامي که جايگاه فعاليت هاي آموزشي بوده، در تاريخ ماندگار شده است. حتي نام مدرسان اين مسجدها، همراه با اطلاعات قابل توجه ديگري در باره مطالبي که در مسجد تدريس مي شده، در اختيار است. پس از پيدايش مدرسه نيز تا سال ها، مدرسه در دامان مسجد بنا مي شد. ازاين رو، در بيشتر کتاب هايي که در باره مسجد به نگارش درمي آمد، از مدرسه بسيار سخن گفته مي شد که اين به سبب ارتباط بسيار نزديک مسجد و مدرسه است.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
