بسم الله الرحمن الرحیم

فرهنگ سازی تلاوت قرآن کریم در نماز[1]

آیات الهی‌ نماز در قرآن

اهمیّت و جایگاه نماز به عنوان یـک وظـیفه الهی در آیات متعدد قرآن کریم مطرح گردیده است. در ابتدا به آیات نماز در بزرگترین سوره قرآن‌ یعنی‌ سوره‌ بقره پرداخته، سپس به طرح سایر‌ آیات‌ در‌ سور دیگر قرآن با عناوین رابـطه نـماز و ولایت؛ نماز و مومنان؛نماز و انبیاء و مخالفان نماز می‌پردازیم.مجموعا 25 آیه از‌ آیات‌ الهی‌ قرآن پیرامون نماز می‌باشد که آنها را به‌ صورت‌ دسته‌بندی مشخصی به پیشگاه خوانندگان محترم عرضه می‌داریم و آنگاه نام‌های نـماز در قـرآن کـریم را مطرح می‌نماییم.

الَّذينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَ يُقيمُونَ الصَّلاةَ وَ مِمَّا رَزَقْناهُمْ يُنْفِقُونَ [2]

«آن کسانی‌که به‌ جهان غیب ایمان آرند نماز را به پیا می‌دارند و از هرچه روزیشان کردیم انفاق می‌کنند.»

وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ارْكَعُوا مَعَ الرَّاكِعينَ [3]

و نـماز را بـه پدا‌ دارید‌ و زکات بدهید و با خدا پرستان حق را پرسـتش کنید.

وَ اسْتَعينُوا بِالصَّبْرِ وَ الصَّلاةِ وَ إِنَّها لَكَبيرَةٌ إِلاَّ عَلَى الْخاشِعينَ.[4]

«از خداوند، با صبر و نماز یاری بجویید و صبر‌ و نماز به غیر از خاشعین بر دیگران دشوار است.»

وَ قُولُوا لِلنَّاسِ حُسْناً وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ ... [5]

«به زبان خوش با مردم تکلّم کـنید و نماز را به‌ پای‌ دارید و زکات مال خود را بدهید.»

وَ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ آتُوا الزَّكاةَ وَ ما تُقَدِّمُوا لِأَنْفُسِكُمْ مِنْ خَيْرٍ تَجِدُوهُ عِنْدَ اللَّهِ ... [6]

«و نـماز را بـه پای دارید و زکات‌ بدهید و بدانید آنچه برای خود پیش می‌فرستید در نزد خـدا خـواهید یافت.»

وَ إِذْ جَعَلْنَا الْبَيْتَ مَثابَةً لِلنَّاسِ وَ أَمْناً وَ اتَّخِذُوا مِنْ مَقامِ إِبْراهيمَ مُصَلًّى وَ عَهِدْنا إِلى‏ إِبْراهيمَ وَ إِسْماعيلَ أَنْ طَهِّرا بَيْتِيَ لِلطَّائِفينَ وَ الْعاكِفينَ وَ الرُّكَّعِ السُّجُودِ[7]

«و به‌ یاد‌ آر‌ هنگامی‌که قرار دادیم خانه کعبه را محل امن و دستور داده شد کـه مـقام ابـراهیم‌ را‌ جایگاه‌ پرستش خدا قرار دهید و از ابراهیم و فرزندش اسماعیل پیمان گرفتیم‌ که‌ حرم خدا را از هـر پلیـدی پاکـیزه دارید برای اینکه اهل ایمان به طواف و اعتکاف‌ حرم‌ بیایند و در آن نماز و طاعت خدا بـه جـای آرند.»

 ... وَ أَقامَ الصَّلاةَ وَ آتَى الزَّكاةَ وَ الْمُوفُونَ بِعَهْدِهِمْ إِذا عاهَدُوا ... [8]

«و نماز را به پا دارید و زکات‌ به مستحق بـرسانید و بـا هـرکه عهد بسته‌اید به عهد خود وفا کنید.»

حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‏ وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتينَ [9]

«بـر‌ نـمازها و نماز میانه مواظبت کنید‌ و خاضعانه برای خدا به پا خیزید.»

إِنَّ الَّذينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ لَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَ لا هُمْ يَحْزَنُونَ [10]

«همانا آنان که اهل ایمان و نـیکوکارند و نـماز به پا دارند آنان‌ نزد‌ پروردگارشان پاداش نیکو خواهند داشت‌ و هرگز‌ ترس از(آینده)و انـدوه(از‌ گـذشته)‌ نـخواهند داشت.»

فَنادَتْهُ الْمَلائِكَةُ وَ هُوَ قائِمٌ يُصَلِّي فِي الْمِحْرابِ [11]

«پس زکریا را فرشتگان ندا کردند هنگامی‌که در محراب‌ عبادت‌ به نـماز ایـستاده بود.»

يا مَرْيَمُ اقْنُتي‏ لِرَبِّكِ وَ اسْجُدي وَ ارْكَعي‏ مَعَ الرَّاكِعينَ [12]

«ای‌ مریم فرمان‌بردار خدا باش و نـماز را بـا اهل طاعت به جای آر.»

... مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ أُمَّةٌ قائِمَةٌ يَتْلُونَ آياتِ اللَّهِ آناءَ اللَّيْلِ وَ هُمْ يَسْجُدُونَ [13]

طایفه‌ای از اهـل‌ کـتاب‌ در دل شب به تلاوت آیات خدا و نماز و طاعت حق مشغول هستند.

يا أَيُّهَا الَّذينَ آمَنُوا لا تَقْرَبُوا الصَّلاةَ وَ أَنْتُمْ سُكارى‏ حَتَّى تَعْلَمُوا ما تَقُولُونَ [14]

«ای کـسانی‌که‌ ایمان آورده‌اید در حال مستی به نماز نـزدیک نـشوید تا بدانید چه می‌گویید؟»

فَإِذا قَضَيْتُمُ الصَّلاةَ فَاذْكُرُوا اللَّهَ قِياماً وَ قُعُوداً وَ عَلى‏ جُنُوبِكُمْ فَإِذَا اطْمَأْنَنْتُمْ فَأَقيمُوا الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنينَ كِتاباً مَوْقُوتاً [15]

«پس چـون نـماز گـزارید، خدا را در همه حال (ایستاده، نشسته و به پهلو خـفته)یاد کـنید و هرگاه آسوده‌خاطر شدید، نماز را به‌طور کامل برپا‌ دارید‌ که نماز به وقت‌های مـعین بـر مؤمنان مقّرر شده است.»

رَبِّ اجْعَلْني‏ مُقيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاءِ [16]

«پروردگارا، مرا برپادارنده نماز قرار ده و فـرزندان مـرا‌ نیز، پروردگارا، دعای‌ مرا بپذیر.»

وَ كانَ يَأْمُرُ أَهْلَهُ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ وَ كانَ عِنْدَ رَبِّهِ مَرْضِيًّا [17]

«و اسماعیل کسان خـود را بـه نماز و زکات‌ فرمان‌ می‌داد و نـزد پروردگـارش پسـندیده‌ بود.»

وَ أَوْصاني‏ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ حَيًّا [18]

«عیسی(علیه السلام)گفت کـه پروردگـار مرا به نماز و زکات تا زنده‌ام سفارش نمود.»

اتْلُ ما أُوحِيَ إِلَيْكَ مِنَ الْكِتابِ وَ أَقِمِ الصَّلاةَ إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى‏ عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ وَ لَذِكْرُ اللَّهِ أَكْبَرُ وَ اللَّهُ يَعْلَمُ ما تَصْنَعُونَ [19]

«آنـچه را از کتاب به تو وحـی شده است بخوان و نماز را برپا دار، که‌ نماز‌ تو را از کار زشت و ناپسند بازمی‌دارد و قطعا یاد خـدا از هـر عبادتی بالاتر است و خدا می‌داند چـه می‌کنید؟»

قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ * الَّذينَ هُمْ في‏ صَلاتِهِمْ خاشِعُونَ [20]

«براستی‌ کـه مـومنان‌ رستگار شدند*همانا که در نمازشان خاشعند.»

الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ ... [21]

«آنان‌ که اگر به آنها در زمـین قـدرت و مـکنت بخشیدیم، نماز را‌ برپا‌ می‌دارند‌ و زکات می‌دهند.»

رَبَّنا إِنِّي أَسْكَنْتُ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ بِوادٍ غَيْرِ ذي زَرْعٍ عِنْدَ بَيْتِكَ الْمُحَرَّمِ رَبَّنا لِيُقيمُوا الصَّلاةَ ... [22]

«پروردگارا‌ من، فرزندانم را در کنار خانه‌ای که حرم توست ساکن ساختم تا نماز را‌ برپا‌ دارند.»

إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ ... [23]

«آنهایی کـه‌ به آبادانی مساجد می‌پردازند به خدا و روز قیامت ایمان دارند و نماز‌ را برپا می‌دارند.»

قُلْ إِنَّ صَلاتي‏ وَ نُسُكي‏ وَ مَحْيايَ وَ مَماتي‏ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمين [24]

«بگو: «در حقیقت نماز من و سایر عبادات من و زندگی و مرگ من، برای خدا، پروردگار جهانیان است».

فَخَلَفَ مِنْ بَعْدِهِمْ خَلْفٌ أَضاعُوا الصَّلاةَ َ وَ اتَّبَعُوا الشَّهَواتِ .... [25]

«پس آنان که به نماز پشت‌پا زدند و آن را تباه کردند و از شهوات پیروی نمودند به زودی مجازات گمراهی خود را خواهند دید.»

فَإِنْ تابُوا وَ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ فَإِخْوانُكُمْ فِي الدِّينِ ... [26]

«اگـر تـوبه کنند و نماز را برپا دارند و زکات را بپردازند برادر دینی شما هستند.»

وَ الَّذينَ يُمَسِّكُونَ بِالْكِتابِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ إِنَّا لا نُضيعُ أَجْرَ الْمُصْلِحينَ[27]

«و خدا پاداش شایستگان نیکوکاری را که به قـرآن چـنگ می‌زنند و نماز را به پا می‌دارند، ضایع نمی‌کند.»

جایگاه نـماز در بـینش پیامبر اعظم (ص)

رسول‌ الله فرموده‌اند: «نماز نور مومن و معراج مومن و مایه‌ی نزدیکی هر پرهیزکاری به خدا و کلید بهشت است.»

«هرچیزی چهره‌ای دارد و چهره دین اسلام (نماز)است و خداودن(جلّ ثـناؤه)نور‌ دیـده‌ مرا‌ در نماز قرار داده اسـت‌ و نـماز‌ را محبوب من گردانید به گونه‌ای که من از نماز سیر نمی‌شوم همانا نماز ستون دین است و(نماز)نخستین عمل فرزند آدم‌ است‌ که‌ به آن رسیدگی می‌شود؛ اگر درست بود؛به دیگر‌ اعمالش‌ رسـیدگی مـی‌شود و اگر درست نبود، به سایر اعمالش رسیدگی نمی‌شود.کسی‌که در نمازش خشوع و فروتنی ندارد نمازش(نماز)نیست و هرکه‌ نمازش‌ او‌ را از هر کار زشت و ناپسند باز ندارد، جز‌ بر دوری او از خدا افزوده نشود.هرکس دو رکعت نماز همراه با تـفکر بـخواند بهتر اسـت از این‌که شبی‌ را‌ تا به صبح نماز بگذارد و تفکر نکند.میان مسلمان و کافر‌ فاصله‌ای‌ جز این نیست که نماز واجـب را عملا ترک کند یا از روی سبک شمردن آن‌ را‌ نخواند، هرکه‌ پنج نماز را بـا جـماعت بـخواند، به او گمان نیک برید و بدانید‌ که‌ نماز‌ چهره‌ی شیطان را سیاه می‌کند و انسان را از زشتکاری باز خواهد داشت.»[28]

تلاوت قرآن

تلاوت‌ به‌ مـعنی ‌خـواندن قرآن است و قرائت اعم از تلاوت است‌ [29] هر تلاوتی قرائت است امّا‌ هر‌ قرائتی تـلاوت نـیست و تـلاوت قرآن کریم همواره مورد سفارش بزرگان دین بوده‌ است؛به‌ عنوان‌ نمونه: رسول الله(صلّی الله علیه و آله)در وصـیت خویش به امام علی(ع)فرموده‌اند:

*یا علی عَلَيْكَ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ عَلَى كُلِّ حَال‏*

«ای علی...بر تو بـاد که در هر حال بـه‌ تـلاوت‌ قرآن‌ بپردازی.»[30]

تلاوت هم بر شخص قاری، هم بر خواندن و القاء کردن او به غیراستعمال می‌شود.تلاوت‌ قرآن‌ بایستی با تجوید کامل و صوت حسن در قالب الحان عرب که‌ موردنظر‌ رسول‌ الله(ص)بوده، صورت گیرد تا اثـر کلام و فهم کامل آن میّسر گردد و انسان را‌ بر‌ عمل‌ برانگیزد.[31]

سیره عبادی حضرات معصومین(صلوات الله علیهم اجمعین)بیان‌گر چگونگی تلاوت قرآن در‌ نمازهای‌ واجب، توجّه به سوره‌های برتر تلاوت آنها می‌باشد.

از نکات جالب در حیات مسلمانان، اهتمام بس گسترده آنان‌ بـه‌ خـواندن قرآن است.این اهتمام برخاسته از دو نکته است:

یکی: تأکید فراوان بر‌ تلاوت‌ که در آیات قرآن مجید و احادیث‌ نبوی‌ رسیده‌ است.مانند:

إِنَّ الَّذينَ يَتْلُونَ كِتابَ اللَّهِ وَ أَقامُوا الصَّلاةَ ... * ... لِيُوَفِّيَهُمْ أُجُورَهُمْ وَ يَزيدَهُمْ مِنْ فَضْلِهِ [32]

«آنان که تلاوت قـرآن مـجید می‌کنند‌ و نماز را برپا می‌دارند....همانا پاداش‌ ایشان‌ را تمام‌ می‌دهد‌ و از فزون‌بخشی خویش بر آنها می‌افزاید.»

وَ رَتِّلِ الْقُرْآنَ تَرْتيلاً [33]

«و قرآن را با ترتیل و نظم تلاوت کن.»

و همچنین‌ پیامبر گرامی نیز به خواندن قرآن‌ علاقه‌ای عظیم داشـت و در‌ سـخت‌ترین حالات زبانش را با‌ تلاوت‌ قرآن مشغول می‌ساخت و دیگران را به خواندن تشویق می‌نمود.[34]

دوّم: شیوه و اسلوب‌ قرآن‌ به گونه‌ای است که جاذبه‌ قرائت‌ و کشش در تلاوت‌ را‌ فراهم می‌کند. به همین‌ دلیل‌ می‌توان یـکی از اخـتصاصات قـرآن را گرایش وسیع به تلاوت قـرآن بـرشمرد، تلاوتی کـه اگر‌ با‌ تأمل و حضور قلب انجام گیرد‌ تحول‌ معنوی ایجاد‌ می‌کند.

عوف‌ بن مالک می‌گوید: پیامبر در‌ نماز سوره بقره را آغاز کرد.به آیه‌ی رحـمت کـه مـی‌رسید از خدا طلب رحمت می‌کرد‌ و در آیات عذاب به خـدا پنـاه‌ می‌برد‌ و می‌گریست.گاه‌ می‌شد‌ که یک آیه‌ را‌ در نماز بارها و بارها تکرار می‌کرد.[35]

این روش در میان صحابه پیامبر ادامه داشت و تلاوت‌ قرآن‌ برنامه‌ای‌ بـود کـه هـمه روزه تکرار می‌شد، تا آنجا‌ که‌ سنتی‌ در‌ میان‌ مسلمانان‌ شد که مـؤمنان خداجوی هر روز زندگی را با قرآن شروع می‌کنند و با تلاوت آن در شب به بستر می‌روند.

این شیوه تا آنجا پیش رفـته‌ کـه حـتّی بسیاری از باسوادان ما که عمری به قرآن خواندن رو می‌آورند، کمتر به مـعانی آن تـوجّه می‌کنند و شاید عامل این گرایش اعتقاد به ثواب داشتن قرائت قرآن و انجام‌ تکلیف الهی و جاذبه مـعنوی و دلکـشی کـلمات باشد که دل را به انجام صورت عبادت خوش می‌دارند و اهتمامی به درک معانی و دقـت در پیـام‌ها نـمی‌کنند و کلام‌ قدسی را تکرار می‌کنند گرچه معنای آن را نفهمند.

البتّه طرح این موضوع بدین معنا نیست کـه ایـن خـواندن‌ها بی‌اثر است؛زیرا چنین حالت‌ خشوع‌ و خشیت و احساس امر‌ قدسی‌ خواه و ناخواه در روح و روان انسان اثر مـی‌گذارد، لذا در هـنگام خواندن دعا و نماز و حتی شنیدن صداهایی که احتمالا جنبه‌ی معنوی‌ و قدسی دارد حالت خـشیت‌ پدیـد‌ مـی‌آید و فضای معنوی بر روحیه فرد اثر می‌گذارد، آنچه موجب نقد می‌شود بسنده کردن به ایـن انـدازه اثر از خواندن قرآن است.

از سوی دیگر این نکته را نباید فراموش‌ کرد‌ که خواندن و حـفظ کـردن قـرآن آن هم سوره‌های بلند چون بقره با 286 آیه طولانی، کار آسانی نبود، برای مردمی که امّی بـودند، درست ادا کـردن و راحت تکرار کردن و خوب‌ حفظ کردن‌ کلمات بسیار بسیار مشکل بود.درست ادا کـردن مـنوط بـه استفاده از نوشته و امکان خواندن از روی‌ کتاب است، در حالی‌که مسلمانان صدر اسلام مرتب باید به حـافظ خـود‌ مـی‌سپردند‌ و براساس حافظه کلمات را تکرار کنند.به همین دلیل خود قرآن به این مـسأله تـوجه داشته و در ‌‌حساسیت‌ مسأله و دشواری حفظ به پیامبر خطاب می‌کند:

فَإِنَّما يَسَّرْناهُ بِلِسانِكَ لَعَلَّهُمْ يَتَذَكَّرُونَ [36]

«همانا ما‌ قرآن‌ را برای بـه زبـان جاری کردن تو آسان کردیم، شاید که مسلمانان از این معنا پن‌ دگیرند.»

یـا در جـای دیگر می‌فرماید:

فَإِنَّما يَسَّرْناهُ بِلِسانِكَ لِتُبَشِّرَ بِهِ الْمُتَّقينَ ... [37]

«همانا بـه‌ زبـان تـو آسان گردانیدیم‌ تا‌ بتوانی متقین را به وسـیله آن بـشارت دهی.»

و آیات دیگری که در همین معنا رسیده است.[38]

فرهنگ‌سازی تلاوت قرآن در نماز

رسول الله(ص)برای فرهنگ‌سازی تـلاوت قـرآن کریم در نماز، گام‌های اساسی برداشته‌اند کـه‌ بـه ترتیب بـه طـرح آنـها می‌پردازیم.

اوّلین گام برای تلاوت قرآن در نماز

پیامبر اعـظم«صلّلی الله عـلیه و آله و سلم»اوّلین گام جهت تلاوت قرآن کریم در نمازهای واجب و مستحبی را‌ فراگیری‌ قرآن و صـحیح‌خوانی آن قـلمداد فرموده‌اند:

النّبی(ص): خِيَارُكُمْ مَنْ تَعَلَّمَ الْقُرْآنَ وَ عَلَّمَهُ.[39]

«بهترین شما کـسانی هستند که قرآن را فـرا گـیرند و به دیگران تعلیم دهند.»

النّبی(ص): خیر النـّاس أقـرؤهم و أفقهم‌ فی‌ دین الله[40]

«بهترین مردم کسانی هستند که قرآن را بهتر می‌خوانند و در کار دیـن داناترند.»

عليكم بالقرآن، فاتّخذوه إماما و قائدا فإنّه كلام ربّ العالمين‏[41]

«با قرآن مـأنوس‌ شـوید‌ و آن را پیشوای خویشتن کنید کـه قـرآن گفتار پروردگار جهانیان است.»

دومین گام برای تلاوت قرآن در نماز

پیامبر اعظم«صلی الله علیه و آله و سلم»دومین گام جهت تـلاوت‌ قـرآن‌ کریم‌ در نمازهای واجب و مستحبی‌ را‌ تشویق‌ یـکدیگر بـه قرآن‌خوانی دانـسته و خـود بـه این مهم پرداخته‌اند:

«هرگاه فـردی از شما دوست داشته باشد که با پروردگارش سخن‌ بگوید‌ قرآن‌ بخواند که صیقل دهنده دل‌هـا تـلاوت قرآن است.بر‌ شما‌ باد به تـلاوت قـرآن؛زیرا خـوندن آن کـفاره گـناهان است و پرده‌ای در بـرابر آتـش و موجب ایمنی از عذاب‌ می‌باشد.»[42]

«فرزندم‌ از قرآن غافل مباش؛زیرا که قرآن دل را زنده می‌کند‌ و از فحشاء و زشتکاری و ستم و گناه بازمی‌دارد.»[43]

النـّبی(ص): وَ لَتَالِي آيَةِ كِتَابِ اللَّهِ خَيْرٌ مِنْ تَحْتِ الْعَرْشِ إِلَى تُخُومِ الْأَرْضِ السُّفْلَى‏[44]

«رسـول الله (ص) فرموده‌اند: «همانا خـواننده‌ی آیـه‌ای از کتاب خدا، بهتر است از‌ آنچه‌ زیر عرش تا پایین‌ترین جاهای زمین است.»

سومین گام برای تلاوت قرآن در نماز

پیامبر اعظم«صلی الله‌ علیه‌ و آله و سلم»سومین گام تلاوت قرآن کریم در نمازهای واجب و مستحبی‌ را‌ زیـباخوانی‌ قرآن با صوت و لحن عرب و رعایت تجوید دانسته‌اند.

النّبی(ص): * اقْرَؤُا الْقُرْآنَ بِأَلْحَانِ الْعَرَبِ وَ أَصْوَاتِهَا [45]

رسول الله(ص)فرموده‌اند: «قرآن را با صوت و لحن عرب بخوانید.»

النّبی(ص): لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ حِلْيَةٌ وَ حِلْيَةُ الْقُرْآنِ الصَّوْتُ الْحَسَنُ.[46]

«هر چیزی را زیبایی و جمالی است و جمال و زیـبایی‌ قـرآن‌ صوت‌ و لحن نیکو در تلاوت است.»

النّبی(ص): حَسِّنُوا الْقُرْآنَ بِأَصْوَاتِكُمْ فَإِنَّ الصَّوْتَ الْحَسَنَ يَزِيدُ الْقُرْآنَ حُسْناً [47]

«قرآن را با صوت‌های خود نیکو سازید، که صوت و لحن زیبا بر زیبایی‌ قرآن‌ می‌افزاید.»از‌ پیامبر خدا(ص)سؤال نمودند چـه‌کسی قـرآن را از همه خوش‌تر و زیباتر می‌خواند؟حضرت‌فرمودند: «کسی‌که هرگاه قرآن خواندن‌ او‌ را بشنوی ترس و خشیت از خدا در او نمایان باشد»[48] و همچنین‌ حضرت‌ فرموده‌اند: «قرآن را با صوت حزین بخوانید؛زیرا که آن با صـوت حـزین نازل شده است.»[49]

همچنین‌ پیامبر‌ اعـظم(ص)بر‌ رعـایت تجوید در تلاوت قرآن تأکید و رعایت وقف و ابتدا را‌ در‌ تلاوت قرآن لازم می‌دانستند و در سخنان متعدد چنین فرموده‌اند:

*«از وصل آیات رحمت به آیات‌ عذاب‌ یا عکس آن اجتناب کنید.»[50] *«پیامبر خـدا(ص)بر آیـات وقف می‌فرمودند و قرائت‌ سـوره‌ی‌ مـبارکه توحید را به یک نفس، مکروه‌ می‌دانستند.»[51]

*«ام‌ سلمه نقل می‌کند که پیامبر خدا قرائتش‌ را‌ آیه آیه قطع می‌فرمود.»[52]

عزیزان علاقه‌مند می‌توانند به کتاب (وقوف النّبی(ص)فی القرآن)تألیف محمد‌ بن‌ عیسی آندلسی معروف بـه مـغربی(م‌ 400‌ ه.ق)مراجعه نمایند.او‌ در‌ این‌ کتاب 72 مورد وقف را به‌ عنوان‌ (وقف النّبی«ص»)ذکر کرده است که در کتاب کشف الظّنون نقل شده است.[53]

در‌ ارتباط با لحن عرب حضرت رسول‌ اکرم(صلّی الله علیه و آله‌ و سلم)فرموده‌اند: «کسی‌که قـرآن را‌ بـه‌ لحن عـرب نخواند از ما نیست.»[54]

چهارمین گام برای تلاوت قرآن در نماز

پیامبر‌ اعظم(صلی‌ الله علیه و آله و سلم)چهارمین‌ گام‌ تلاوت قرآن در‌ نمازهای‌ واجب و جماعت را‌ انـتخاب‌ امامان جماعتی می‌دانند که حافظ قرآن و توانمند به تلاوت زیبا و صـحیح قـرآن‌ در‌ نـماز باشند.رسول خدا فرموده‌اند پیش‌نمازی مردم‌ را‌ کسی به‌ عهده‌ بگیرد‌ که قرآن‌خوان‌تر و قرائتش‌ بهتر باشد و اگر در قرائت قـرآن ‌یـکسان بودند آن‌کس که به سنت داناتر و در‌ دین فقیه‌تر است پیش‌نماز باشد.[55]

رسول‌ الله‌ بـا‌ گـفتن: «یؤمّکم‌ اقـرئکم»به‌ مومنان توصیه فرموده‌اند‌ که‌ در نماز جماعت، شخص امام جماعت(اقرؤا الحفظ)باشد و چنین فردی را بر دیگران مقدّم داریـد و این‌ توصیه‌ در‌ بین مؤمنان جاری و مورد قبل و عمل‌ بوده‌ است، به‌ همین‌ سبب، آن‌گاه‌ کـه جمعی از مسلمانان قبل از هـجرت پیـامبر(ص)به مدینه، از مکّه راهی مدینه شدند، در طول سفر امامت جماعت را به سالم مولی ابی حذیفه سپردند، با آن‌که در بین‌ آنان اصحابی چون عمر بن خطاب، ابو سلمه و عیاش بن ابی ربیعه وجود داشتند.و انـتخاب سالم مولی ابن حذیفه و برتری و ارجحیت او نسبت به بقیّه این بود که‌ قرآن‌ بیشتری فرا گرفته بود و حافظ قرآن بود و قرآن را با صوت و لحن مناسبی تلاوت می‌نمود.نمونه دیگر،

تصدی امامت، عمرو بن سلمه بـن قـیس جرمی است که در سن‌ 71‌ سالگی در قبیله خود متصدی امامت شد؛زیرا در آن زمان که قوم او به اسلام گرویدند بین افراد قبیله از نظر میزان حفظ‌ قرآن، کسی‌ به پای او نمی‌رسید و لذا‌ مقدم بر دیگران، مسؤولیت امامت جـماعت قـبیله را احراز نمود.

پنجمین گام برای تلاوت قرآن در نماز

رسول الله(ص)به عنوان طراحی فرهنگ‌سازی تلاوت قرآن در نماز، با‌ عمل‌ آگاهانه و خالصانه خود‌ ضمانت‌بخش‌ این فرهنگ‌سازی بوده‌اند. در این خصوص، خداوند در ابتدای سوره مزّمل رسول خدا را مـکلّف بـه قیام شبانه و تلاوت قرآن در طول شب کرده است.رسول الله(ص)در عمل به این دستور‌ الهی، شب‌ها‌ به تهجد و شب زنده‌داری برمی‌خواست و حتّی مطابق روایات تاریخی، سوره‌های بزرگ قرآن را در نمازها و تلاوت‌های شبانه قـرائت مـی‌کرد چـنان‌که آیه‌ی پایانی سوره مزّمل نـیز گـواه ایـن مطلب‌ است، آنجا‌ که می‌فرماید: * إِنَّ رَبَّكَ يَعْلَمُ أَنَّكَ تَقُومُ أَدْنى‏ مِنْ ثُلُثَيِ اللَّيْلِ وَ نِصْفَهُ وَ ثُلُثَهُ وَ طائِفَةٌ مِنَ الَّذينَ مَعَكَ *در‌ حقیقت پروردگار تـو مـی‌داند کـه تو و گروهی از کسانی‌که با‌ تو‌ هستند، نزدیک‌ به دو سـوم از شـب یا نصف آن یا یک سوم آن را به نماز برمی‌خیزند.»بر این ‌‌اساس، رسول‌ خدا (ص)نیز همواره مومنان را به فراگیری و قرائت قرآن تـرغیب مـی‌فرمودند.حضرت بـه‌ ویژه‌ بر‌ یادگیری سوره‌های طولانی، مانند سوره‌های بقره و آل عمران تأکید بـسیار می‌کرد.چنانکه در حدیثی فرموده‌اند:

* تَعَلَّمُوا سُورَةَ الْبَقَرَةِ، وَ آلِ عِمْرَانَ، فَإِنَّ أَخْذَهُمَا بَرَكَةٌ، وَ تَرْكَهُمَا حَسْرَةٌ، وَ لَا يَسْتَطِيعُهُمَا الْبَطَلَة[56]

«سوره‌ بقره را یاد گیرید‌ که‌ در یادگیری آن بـرکت و تـرک آن مـایه‌ی حسرت و پشیمانی است و باطل‌پیشگان به یادگیری آن توانا نخواهند بود.» حذیفه بـن یـمان گوید: «شبی در ماه رمضان به نماز با رسول‌ الله برخاستم، آن حضرت به قرائت سوره بقره پرداخت.با خود گـفتم کـه حـضرت با خواندن این سوره رکعت خود را تمام خواهد کرد ولیکن دیدم کـه حـضرت بـه تلاوت سوره نساء و آنگاه‌ سوره ال عمران پرداخت و در عین حال، آن حضرت قرآن را شمرده شمرده تـلاوت مـی‌کرد بـه این صورت که چون به آیه‌ای می‌رسید که در آن از تسبیح و تنزیه‌ خداوند‌ سخن رفته بـود، به تـسبیح و تنزیه می‌پرداخت و چون به آیه‌ی رحمت می‌رسید، آن رحمت را می‌طلبید و چون به آیه عـذاب بـرمی‌خورد از آن عـذاب به خداوند پناه می‌جست.[57]

نتیجه:

1.با‌ فرهنگ‌سازی تلاوت قرآن کریم در نمازهای واجب و مستحبی میزان آشنایی و انـس اهـل نماز با سوره‌های قرآن افزایش می‌یابد.

2.به واسطه انس بهتر زمینه بهره‌برداری از برکات و خـیرات‌ و نـورانیت قـرآن کریم ارتقاء می‌یابد.

3.عروج نورانی‌ نماز‌ با تلاوت سوره‌های قرآن کریم به عالی‌ترین حد می‌رسد.

4.تلاوت سوره‌های قـرآن در نـماز با تمسک شیعه به سیره پیامبر(ص)و اهل‌ بیت‌ عصمت‌ و طهارت مشخص و آشـکارتر می‌گردد.

5.تـلاوت بـا‌ حضور‌ قلب در نمزا تحول معنوی نمازگزار را دوچندان می‌کند.

6.از جمله برکات فرهنگ‌سازی تلاوت قرآن کریم در نماز، گسترش نـهضت‌ قـرآن‌خوانی‌ و صـحیح‌خوانی قرآن، افزایش معرفت قرآن‌دانی با قرآن‌خوانی، افزایش انگیزه‌های معنوی در زیباخوانی‌ و کسب تصدی امامت نـماز و تـوفیق تهجد و شب‌زنده‌داری می‌باشد.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :