بسم الله الرحمن الرحیم

کسی که در مقام شهود و علم یقین است، هرگز دمی از خدا و نمازگزاری و ذکر او غافل نمی‌شود. پس آنانی که دایم در نمازند، همان اهل یقین هستند؛ حال چه این یقین ایشان از باب علم الیقین یا عین الیقین یا حق الیقین باشد.

نماز با همه سادگی و آسانی برای بسیاری از انسان‌ها سخت است و بارها دیده شده که حتی مسلمانان نیز از انجام آن غافل شده و نماز نمی‌گزارند. ریشه این سختی در بینش و نگرش افراد است، چرا که رفتار آدمی متأثر از آن‌هاست و همین بینش و نگرش است که کارها را حق و باطل، درست و نادرست، مفید و بیهوده، سخت و آسان می‌کند.

بارها دیده شده که کارهای بسیار سخت به سبب نوع نگرش افراد، کارهایی بسیار ساده و آسان جلوه می‌کند و در مقابل، برخی از کارهای آسان چنان سخت می‌نماید که شخص هیچ گرایشی به انجام آن نشان نمی‌دهد. چرا که نگرش انسان به موضوع می‌تواند کاه را کوه و کوه را کاه سازد. کسی که اراده قوی به انجام کاری داشته باشد و مانند عشاق شود، در آن صورت هیچ سد و مانعی نمی‌تواند در برابر اراده او ایستادگی کند و تاب بیاورد.

خداوند در آیات 45 و 46 سوره بقره، مهم‌ترین و اصلی‌ترین عامل در آسانی اقامه نماز از سوی انسان را، ایمان به لقاءالله و بازگشت به خدا می‌داند. به نظر می‌رسد که در انجام این عمل آسان سازی نیازی به قطع و یقین نیست، بلکه همین اطمینان که از آن به ظن نوعی نیز یاد می‌شود، کفایت می‌کند.

به سخن دیگر، برای آسان شدن، بر شخص، لازم نیست که او به مقام شهود قطعی و یقینی برسد و کشف الغطایی برای وی رخ دهد و دوزخ و بهشت را به چشم سر یا دل ببیند (تکاثر، آیات 5 تا 7)، بلکه گمان، ظن نوعی و اطمینان که از آن به علم عرفی نیز یاد می‌شود، در این مسأله کفایت می‌کند.همین که انسان از دایره شک و تردید بیرون رود و احتمال کوچکی دهد که خدایی و آخرت و حساب و کتابی است، به نماز رو می‌آورد و برای رهایی از آتش دوزخ احتمالی، نماز برای او آسان می‌شود؛ چنان که اگر کسی احتمال دهد که در بیابان پیش رو، با فقدان آب مواجه خواهد شد، تحمل حمل مقداری آب برای او آسان می‌شود و باجان و دل، آن را با خود حمل می‌کند و مشکلات حمل را اصلاً نادیده می‌گیرد.

کسی که در مقام شهود و علم یقین است، هرگز دمی از خدا و نمازگزاری و ذکر او غافل نمی‌شود. پس آنانی که دایم در نمازند، همان اهل یقین هستند؛ حال چه این یقین ایشان از باب علم الیقین یا عین الیقین یا حق الیقین باشد.

بازگشت به سوی خدا، زمینه ساز توجه به نماز

به هر حال، احتمال ملاقات خداوند و بازگشت به سوی خدا، برای آسان شدن کارهای سخت کفایت می‌کند، چه رسد به نماز که خود آسان‌ترین پرستش و عبادت در میان عبادات است. البته از آیات 3 سوره نمل و 4 سوره لقمان، به دست می‌آید که یقین و قطع کامل به موضوعی چون قیامت می‌تواند رفتار انسانی را به گونه ای خاص تحت تأثیر قرار دهد و نه تنها شخص را به نماز و دیگر اعمال مقبول شرعی گرایش دهد، بلکه عامل مهمی در تغییر کامل رفتاری می‌باشد؛ زیرا کسی که یقین به آخرت یابد دایم الذکر و الصلاه می‌شود و هیچ گاه از نماز و ذکر الهی غافل نمی‌شود. از این رو در این آیات با آوردن فعل مضارع یقیمون الصلاه، به اقامه دایمی نماز از سوی افرادی که در مقام یقین هستند، اشاره می‌کند. کسی که در مقام شهود و علم یقین است، هرگز دمی از خدا و نمازگزاری و ذکر او غافل نمی‌شود. پس آنانی که دایم در نمازند، همان اهل یقین هستند؛ حال چه این یقین ایشان از باب علم الیقین یا عین الیقین یا حق الیقین باشد.

بر این اساس می‌توان زمینه‌ها و بسترهای لازم در آسانی اقامه نماز را در امور شناختی و بینشی و نگرشی انسان جست وجو کرد.

بی گمان پذیرش فلسفه آفرینش و هدفمندی آن در کنار پذیرش خدا و معاد و پروردگاری خداوند، مهم‌ترین عامل در انجام کارهایی است که ما از آن به شریعت یاد می‌کنیم. کسانی که حقیقت هستی و پروردگاری را درک کرده باشند، می‌کوشند تا خود را با فلسفه و هدف آفرینش هماهنگ سازند. لذا به نماز به عنوان یک عامل مهم در این همانند و هماهنگ سازی توجه ویژه داشته و آن را انجام می‌دهند. از این رو خداوند در آیاتی چند ایمان را مهم‌ترین بستر و زمینه ساز برای اقامه نماز می‌داند. (مائده، آیه 55؛ انعام، 92؛ توبه آیات، 18 و 71)

خداوند همچنین در آیات 15 تا 17 سوره اعلی به نقش پذیرش معاد و آخرت طلبی در برپایی نماز اشاره می‌کند. در این آیات خداوند می‌فرماید اگر دوزخیان دنیا را بر آخرت مقدم نمی‌داشتند و به آن چه موجب فلاح و رستگاری آنان می‌شد، روی می‌آورند، نماز خواندن بر آنان آسان می‌شد و آن را به جا می‌آوردند.

فرآوری: زهرا اجلال

بخش اخلاق و عرفان اسلامی تبیان

این مطلب را به اشتراک بگذارید :