■ اوصاف زیبای نماز
بسم الله الرحمن الرحیم
از نظر اسلام نماز ارتباط بنده با خداست،ارتباط موجود ضعیف و نیازمند به خداوند قادر وبی نیاز" يا أَيُّهَا النَّاسُ أَنْتُمُ الْفُقَراءُ إِلَى اللَّهِ"[1] هان ای مردم شما فقیران درگاه خداوند هستید.
الف:همه مسلمانان دوست دارند که در نزد خداوند قرب ومنزلت پیدا کنند، بهترین وسیله تقرب به خداوند نماز است ،" الصَّلَاةُ قُرْبَانُ كُلِّ تَقِيٍّ."[2] نماز موجب نزدیکی هر پرهیزکار است.
ب:همه مسلمانان دوست دارند که خداوند از آنان خوشنود باشد ،بهترین وسیله خوشنودی خداوند نماز است پیامبر اکرم فرمودند " الصَّلَاةُ مِنْ شَرَائِعِ الدِّينِ وَ فِيهَا مَرْضَاةُ الرَّبِّ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هِيَ مِنْهَاجُ الْأَنْبِيَاء"[3] نماز از احکام دین است و در آن رضایت خداوند وآن راه و روش انبیاء است.
پ: همه مسلمانان دوست دارند قلب آنان آرام گیرد ،بهترین وسیله آرامش روح و قلب ،نماز است.زیرا نماز یاد خداوند است" أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِكْری"[4] نماز را برای من به پادارید"أَلا بِذِكْرِ اللَّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ"[5] همانا به یاد خداوند قلبها آرام می گیرد.
ت:همه مسلمانان دوست دارندکه بهترین عمل را انجام دهند،بهترین عمل نماز است.قال علی علیه السلام " أُوصِيكُمْ بِالصَّلَاةِ وَ حِفْظِهَا فَإِنَّهَا خَيْرُ الْعَمَلِ "[6]سفارش می کنم شما را به نماز و محافظت از آن که همانا بهترین عمل است.
ث: همه مسلمانان دوست دارند که گناهانشان آمرزیده شود، بهترین وسیله آمرزش گناه، نماز است. قال علی علیه السلام" مَنْ أَتَى الصَّلَاةَ عَارِفاً بِحَقِّهَا غَفَرَ اللَّهُ لَه"[7] هر کس نمازی با معرفت به جا آورد آمرزیده می شود.
ج: همه مسلمانان دوست دارند به سعادت ورستگاری نائل شوند، بهترین وسیله سعادت نماز است "قَدْ أَفْلَحَ مَنْ تَزَكَّى * وَ ذَكَرَ اسْمَ رَبِّهِ فَصَلَّى "[8]به تحقیق رستگار شد کسی که پاکیزه گشت ویاد کرد نام خداوند را ونماز گزارد.
چ-همه مسلمانان دوست دارنداز شرشیطان درامان باشند،بهتریت وسیله امنیت از گزند شیطان نماز است" الصَّلَاةُ حِصْنٌ مِنْ سَطَوَاتِ الشَّيْطَانِ."[9] نماز قلعه محکم در برابر شرارتهای شیطان است.
ح- همه مسلمانان دوست دارندمحبوب ترین عمل را برای خدا به جا آورند،محبوب ترین اعمال نزد خداوند نماز است." أَحَبُّ الْأَعْمَالِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ الصَّلَاةُ "[10] دوست داشتنی ترین اعمال نزد خداوند نماز است.
خ- همه مسلمانان دوست دارنداز رذائل اخلاقی پاکیزه گردند،بهترین وسیله برای از بین بردن رذائل اخلاقی نماز است" إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَ الْمُنْكَرِ[11]همانا نماز باز میدارد از زشتیها ورذائل اخلاقی " فَفَرَضَ اللَّهُ ... الصَّلَاةَ تَنْزِيهاً عَنِ الْكِبْرِ "[12]خداوند نماز را واجب کرد برای پاکی از خود بزرگ بینی .
د- همه مسلمانان دوست دارند به بهشت جاویدان راه پیدا کنند ،بهترین وسیله برای رفتن به بهشت الهی نماز است "وَ تَكُونُ صَلَاةُ الْعَبْدِ ... مِفْتَاحاً لِلْجَنَّة"[13]نماز بنده کلید بهشت میباشد.
نسبت به نماز در روایات تشبیهاتی شده است از جمله:
الف- نماز همانند سرنسبت به بدن است ،پیامبر اکرم فرمودند:"موضع الصلوه من الدین کموضع الراس من الجسد"[14] جایگاه نماز در دین همانند جایگاه سر در بدن است.
ب- نماز همانند ستون خیمه است که استحکام خیمه به آن ستون هایی است که در آن به کاررفته است، رسول اکرم فرمودند:" مَثَلُ الصَّلَاةِ مَثَلُ عَمُودِ الْفُسْطَاطِ إِذَا ثَبَتَ الْعَمُودُ نَفَعَتِ الْأَطْنَابُ وَ الْأَوْتَادُ وَ الْغِشَاءُ وَ إِذَا انْكَسَرَ الْعَمُودُ لَمْ يَنْفَعْ طُنُبٌ وَ لَا وَتِدٌ وَ لَا غِشَاءٌ."[15] نماز همانند ستون خیمه است هنگامی که ستون بر پا می شود
بهره مند می شوند طنابها و میخها و پوشش چادر(بدون ستون طنابها و میخها و پوشش چادر استفاده ای ندارند.)
پ- نماز همانند نهرآب است که انسان میتواند در پرتو نماز از آلودگی ها پاک شود،پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله فرمودند:" فَإِنَّ مَثَلَ الصَّلَاةِ كَمَثَلِ النَّهَرِ الْجَارِي كُلَّمَا صَلَّى صَلَاةً كَفَّرَتْ مَا بَيْنَهُمَا مِنَ الذُّنُوبِ."[16]
ت: نماز همانند سفره آماده است که انسان می تواند از آن بهره مند شود" أَلَا إِنَّ الصَّلَاةَ مَأْدُبَةُ اللَّهِ فِي الْأَرْضِ قَدْ هَنَّأَهَا لِأَهْلِ رَحْمَتِهِ فِي كُلِّ يَوْمٍ خَمْسَ مَرَّات"[17] نماز سفره ای است از جانب خداوند در روی زمین که آن را برای کسانی که مورد لطف او هستند آماده و تهیه کرده تادر هرروزپنج مرتبه از آن بهره مند شوند.
روش امام رضا علیه السلام در مورد نماز:
امام رضا جلسه بحث ومناظره خود را با عمران صابی که مشرک بود ترک کردند.عمران در جلسه گفت قلب من نرم شده امام حاضر نشد جلسه را ادامه دهدزیرا وقت نماز بود وبرای به جا آوردن نماز حرکت نمودند بعد از نماز جلسه بحث را ادامه دادند وعمران مسلمان شد[18].
اهمیت نماز:
در اهمیت وعظمت نماز همین بس که در هیچ حال وزمانی از انسان (مرد) ساقط نمی شود.قرآن کریم می فرماید " إِنَّ الصَّلاةَ كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنينَ كِتاباً مَوْقُوتاً"[19] .علامه طباطبایی در کتاب المیزان می فرماید
کلمه موقوت به معنای قراردادن وقت برای کاری است ،یعنی نماز واجبی است که بایددر مواقع وزمان های معینی انجام شود ومقصود از کتابا موقوتا این است که نماز واجب ثابتی استکه اصلا" تغییر پذیر نیست ودر هیچ حالی ساقط نمی شود.
عنایت خداوند به نماز:
قرآن کریم می فرماید" وَ أُمِرْنا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعالَمينَ* وَ أَنْ أَقيمُوا الصَّلاةَ وَ اتَّقُوهُ وَ هُوَ الَّذي إِلَيْهِ تُحْشَرُونَ "[20]مرحوم علامه طباطبایی می گویند:خداوندمتعال با ذکر کلمه وتقوه (تقوا داشته باشید)تمامی عبادات واعمال دین را خلاصه کرد وتنها از میان انها نماز را نام برد به خاطراهمیتی که داشته وعنایتی که خداوند نسبت به امرنماز دارد.
اقامه نمازدرردیف اقامه دین:
نمار آنقدر دارای اهمیت است که گاهی بلافاصله بعد از ایمان به مبدا ومعاد مطرح شده است." إِنَّما يَعْمُرُ مَساجِدَ اللَّهِ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْيَوْمِ الْآخِرِ وَ أَقامَ الصَّلاةَ"[21]همانا کسانی که آباد می کنند مساجد خداراکسانی اندکه به خداوند وروز قیامت ایمان دارند ونماز را به پا میدارند.
همان گونه که نماز همتا ونظیر امامت است.زیرا حضرت ابراهیم در دومورد عبارت (ومن ذریتی)را به کار برده است ،یکی درمورد نماز و دیگری در مورد امامت فرزندان خود" رَبِّ اجْعَلْني مُقيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي"[22]پروردگارا قرار بده مرا و فرزندانم جزء اقامه کنندگان نماز باشیم.
وقتی خداوند به حضرت ابراهیم علیه السلام فرمود:تو را امام مردم قرار دادم حضرت ابراهیم امامت را برای فرزندان خودتقاضا کرد" وَ مِنْ ذُرِّيَّتي"[23] گفت واز فرزندان من .
اوقات پنج گانه نماز:
دربعضی از آیات قرآن کریم تنها اشاره به یک نماز شده است .مانند نماز ظهر که می فرماید" حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى "[24]
که نماز وسطی طبق تفسیر مشهور،نماز ظهر است.
گاهی اشاره به وقت نماز شده است " وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ"[25] که (طَرَفَيِ النَّهارِ) اشاره به نماز صبح ومغرب و(زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ) اشاره به نماز عشاء است.
گاهی به هر پنج نماز اشاره شده است مانند" أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُوداً"[26]
(دلوک الشمس)یعنی زوال خورشیدو(غسق اللیل) یعنی تاریکی شب که نماز اززوال خورشید تاتاریکی شب شامل نماز ظهروعصرومغرب وعشاء می شود و مقصود از (قرآن الفجر ) نماز صبح است.
[1] . فاطر : 15
[2] . الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص: 265
[3] . الخصال، ج2، ص: 522
[4] . طه : 14
[5] . الرعد : 28
[6] . الأمالي (للطوسي)، النص، ص: 522
[7] . تحف العقول، النص، ص: 117
[8] . الأعلى : 14-15
[9] . عيون الحكم و المواعظ (لليثي)، ص: 66
[10] . من لا يحضره الفقيه، ج1، ص: 210
[11] . العنكبوت : 45
[12] . من لا يحضره الفقيه، ج3، ص: 568
[13] . الخصال، ج2، ص: 522
[14] . نهج الفصاحة (مجموعه كلمات قصار حضرت رسول صلى الله عليه و آله)، 778
[15] . الكافي (ط - الإسلامية)، ج3، ص: 266
[16] . تهذيب الأحكام (تحقيق خرسان)، ج2، ص: 237
[17] . مستدرك الوسائل و مستنبط المسائل، ج3، ص: 90
[18] . عیون أخبار الرضا، ج1، ص154- 178 (با تلخیص) ؛ بحار الأنوار، ج49، ص173- 177.
[19] . النساء : 103
[20] . الأنعام : 71-72
[21] . التوبة : 18
[22] . إبراهيم : 40
[23] . البقرة : 124
[24] . البقرة : 238
[25] . هود : 114
[26] . الإسراء : 78