بسم الله الرحمن الرحیم

احکام نماز برای غرب نشینان (مطابق با نظر حضرت آیت الله سیستانی (دامت برکاته))

   منبع: www.sistani.org/persian/book/

کلید واژه: نماز، احکام نماز، احکام مسافر، احکام بلاد کفر، احکام برای مسافران خارجی، احکام ویژه سفرهای خارجی.

مقدمه

در حديث آمده است: "الصَّلوةُ عَمُودُ الدّينِ"[1] نماز ستون دين است.

اميرمؤمنان حضرت علی(عليه السلام) زمانی که در بستر بیماری بودند و روزهای آخر عمر مبارکشان را سپری می کردند خطاب به فرزندان خود حضرت امام حسن و امام حسين(عليهما السلام) فرمودند: "اَللهَ اَللهَ فِی الصَّلوةِ فَانها عمُودُ دينِكُم"[2] خدا را! خدا را! [3] درباره نماز (و خواندن آن و برپادارى آن)، زيرا كه نماز ستون دين شماست.[4]

سكونی از حضرت امام صادق(عليه السلام) روايت می کند كه رسول خدا(صلی الله عليه و آله) می فرمودند:

همواره شيطان از مؤمن می ترسد تا زمانی كه او بر نماز های پنجگانه اش مواظبت دارد و هر گاه آنها را ضايع كرد شيطان جرأت پيدا كرده او را به گناهان بزرگ ديگر وا می دارد.[5]

يزيد بن خليفه گفت شنيدم ابوعبدالله(عليه السلام) می فرمود: وقتی نمازگزار به نماز می ايستد رحمت الهی از وسط آسمان ها تا زمين بر او ريزش می كند و فرشتگان او را در ميان می گيرد و فرشته ای ندا می كند اگر اين نماز گزار می دانست كه در اين نماز چه ها هست آن را رها نمی كرد.[6] از همين جا، اهميت نماز در اسلام معلوم می شود و چون نماز نوعی ورود به محضر الهی است چنانكه در حديث آمده، نماز خوان گويا در پيشگاه خدا ايستاده است پس او بايد دل به سوی خدا كند و چيزی از امور دنيا و شأنی از شئون ناپايدار آن او را مشغول نكند.

و خداوند فرمود: "قد افلح المؤمنون. الذين هم فی صلوتهم خاشعون"[7]

هر آينه، مؤمنانی كه در نمازشان خاضع و خاشع اند رستگار شدند.

و امام علی بن حسين زين العابدين(عليه السلام) وقتی به نماز می ايستاد همانند شاخه درختی كه با وزش باد بر خود می لرزد، اندامش می لرزيد.[8]

و امامان باقر و صادق (عليهما السلام) وقتی به نماز می ايستادند رنگ رخسارشان گاهی سرخ و ديگر گاه زرد می شد و آنچنان نماز می گزاردند كه گويا با كسی كه او را می بينند حرف می زنند و صحبت می كنند.[9]

احكام نماز، بسيار زياد است و ما به بخشی از آنها اشاره می كنيم:

مسئله 66ـ فقهاء فرموده اند: نماز به هيچ وجه ساقط نمی شود نه در مسافرت و نه در وطن و اگر وقت نماز تنگ شد، مسلمان بايد آن را با جا آورد، در هواپيما، كشتي، اتومبيل، قطار، در حال توقف، يا در حال حركت، در سالن انتظار، در پارك عمومي، در راه، در كارخانه و در هر جای ديگر.

مسئله 67ـ اگر مسافری در هواپيما، اتومبيل، قطار و امثال آن، نتوانست ايستاده نماز بخواند نشسته نماز می خواند و اگر رو به قبله نتوانست بايستد به سمتی كه گمان دارد قبله است می ايستد و نماز می گزارد و اگر جهتی را نتوانست ترجيح دهد به هر سمت و سویی كه خواست می تواند نماز بخواند و اگر جز در حال تكبيرة الاحرام نتوانست رو به قبله بايستد به همان اندازه كفايت می كند. [10]

مسئله 68ـ قبله را می توان از مهماندار هواپيما پرسيد كه شايد او بتواند از خلبان و كاپيتان سؤال كند. و در صورت اطمينان می توان به سخن او اعتماد كرد هر چند كه او كافر باشد هم چنان كه می توان به قبله نما و هر وسيله ای كه به صحّت و درستی آن اطمينان باشد، اعتماد كرد.

 مسئله 69ـ اگر مسلمان نمازگزار، نتوانست وضو بگيرد عوض آن، تيمم می كند.

مسئله 70ـ گاهی طول شب و روز از شهری تا شهر ديگر فرق می كند در اين صورت اگر طلوع و غروب آفتاب واضح باشد مسلمان در شناخت اوقات نماز و روزه می تواند مطابق آن عمل كند هر چند كه وقت برخی نمازها به سبب كوتاه بودن روز بسيار به هم نزديك باشد و يا زمان افطار روزه به جهت كوتاهی شب، بسيار اندک باشد.

مسئله 71ـ گاهي، چند روز و يا چند ماه، خورشيد در كشورهایی غروب يا طلوع نمی كند در چنين كشورهايي، مسلمانان می تواند به اوقات شرعی نزديكترين سرزمين به اين كشورها، رجوع كنند و در هر بيست و چهار ساعت نمازهای پنجگانه را برابر اوقات كشور مجاور به نيت قربت مطلق به جا آورند.

مسئله 72ـ اگر مسلمانی نتوانست اول فجر و يا وقت زوال و يا غروب آفتاب را بشناسد تا در وقت معين نماز و روزه به جا آورد اما به سخن منجمان و مسئولان رصدها اطمينان دارد می تواند نماز و روزه اش را مطابق نظر آنان در تعيين اوقات، به جا آورد هر چند كه مسئولان آن مؤسسه ها مسلمان نباشند به شرط آن كه به كار و نظرشان، اطمينان باشد.

مسئله 73ـ مسلمان مسافر بايد نمازش را شكسته بخواند يعنی نمازهای چهار ركعتی (ظهر، عصر، عشاء) را دو ركعت بخواند و سفر شرعی طی مسافت چهل و چهار كيلومتر و بيشتر است از ابتدای محل سكونت و آخرين خانه های شهر معمولي.

در زمينه شكسته و يا ناشكسته بودن نمازها احكام فراوانی وجود دارد كه می توان به رساله های عمليه و نيز به بخش استفتائات همين فصل رجوع كرد.

مسئله 74ـ نماز جمعه در صورت اجتماع شرايطی كه در آن معتبر است از نماز ظهر با فضيلت تر است هم چنانكه خواندن آن از نماز كفايت می كند و با خواندن نماز جمعه نيازی به برگزاری نماز ظهر نمی باشد.

مسئله 75ـ نماز جماعت از نماز انفرادی با فضيلت تر است و استحباب آن در نمازهای صبح و مغرب و عشاء بيشتر می باشد و در حديث آمده است كه:

نماز در پشت سر يك عالم ثواب هزار ركعت دارد و نماز در پشت سر قریشی صد برابر و هر چه تعداد مأمومين بيشتر باشد ثواب جماعت فزونتر می گردد.

اينك به نمونه ای از استفتائات و جوابهای حضرت آيت الله العظمی سيستانی ـ مد ظله العالی ـ توجه كنيد:

مسئله 76ـ عده ای از مردم پس از گذشت سالها كه نماز خوانده، روزه گرفته و حج گزارده اند متوجه می شوند كه وضو و غسلشان اشتباه بوده است و هر گاه به آنان گفته شود كه نماز و يا حج را دوباره بايد به جا آوري، چنان كاری برای او بسيار دشوار است آيا راه حلی وجود دارد كه او به همان نماز و روزه و حجی كه انجام داده اكتفا كند در حالی كه به صحت آنها معتقد بوده است به ويژه اگر او را به اعاده آن اعمال وادار كنيم به طور كلی ممكن است تمرد كند و اصلا نماز و روزه و ديگر واجبات را كنار گذارد كه در كشورهای غربی چنين خطری جدّاً وجود دارد!

جواب: اگر انسان، جاهل قاصر بوده باشد و به برخی شرايط خصوصيات عمل، خلل وارد كند مثلا ترتيب شستن سر و ساير قسمت های بدن را در غسل و يا وضو رعايت نكند و يا با رطوبت غير وضو مسح بكشد در اين وضع، وضو و غسل او صحيح است و در نتيجه نماز و حجش هم صحيح می باشد.

اما اگر او جاهل مقصر باشد و در آموختن مسائل شرعی كوتاهی كرده و يا به چيزهايی خلل وارد كند كه آنها در صحت عمل شرط اند مثل اين كه قسمتهايی از بدن را كه در وضو و غسل بايد شست، نشويد در اين وضع، راهی برای تصحيح نماز حجی كه گزارده است وضو ندارد اما اگر بيم آن می رود كه در صورت تذكر مسائل به وي، او كلّاً متمرّد شده و نماز و روزه و غيره را ترك گويد لازم نيست كه به او كگفته شود نماز و عبادت های گذشته ديگر را قضا كند شايد خداوند پس از اين، گشايشی به وجود آورد.

مسئله 77ـ برخی از مردم سالها نماز می خوانند و حج می گزارند در حالی كه در طول اين مدت اصلاً خمس مال خود را نپرداخته اند آيا لازم است كه آنان نماز و حجشان را اعاده كنند؟

جواب: اگر نماز و يا طواف حج را با جامه ای خوانده و به جا آورده اند كه به عين آن خمس تعلق گرفته بوده قضای آن نمازها و اعاده حج لازم است. ليكن اگر فقط به جامه احرام، خمس تعلق گرفته و او نسبت به حكم و يا موضوع، جاهل بوده هر چند جاهل مقصر، حج او صحيح است و فقط نماز طواف را بايد اعاده كند، هرگاه در جهل خود معذور بوده باشد و احتياط واجب آن است كه به مكه برگردد ولی اگر چنان كاری مشقت داشته و پرزحمت باشد هر جا كه ممكن بود، نماز طواف را دوباره بخواند. همچنان كه اگر قربانی را با پولی كه به عين آن خمس تعلق گرفته، تهيه كند اعاده آن لازم است مگر آنكه با قيمت كلی خريده و خمس در ذمه او بوده باشد نه در عين مال كه غالباً چنين است و در اين صورت حج و قربانی او صحيح است و اشكالی ندارد. البته او ضامن قيمت قربانی خواهد بود كه آن را از مال خمس دار، پرداخته است.

و همه اينها در صورتی است كه او جاهل مقصر بوده است وگرنه نماز و حج جاهل قاصر در اين مسئله صحيح است.

مسئله 78ـ هر گاه مسافری پس از آنكه اذان را مستقيماً شنيد از شهری به شهری ديگر و يا از كشوری به كشور ديگر بدون اين كه نماز خوانده باشد، مسافرت كرد و پس از غروب آفتاب به مقصد رسيد آيا او گناه كرده است و واجب است نماز ظهر را مثلاً قضا كند؟

جواب: بلي، او گناه كرده است زيرا از روی عمد و قصد، فريضه را نخوانده است و بايد قضا كند.

مسئله 79ـ آيا جوهر و مركب خشك مانع از صحت وضو و غسل می شود و يا با آن وجود وضو و غسل صحيح می باشد؟

جواب: اگر جوهر و مركب دارای جرم نباشد كه مانع از وصول آب به پوست بدن شوند وضو و غسل صحيح است و در صورت شك و ترديد بايد آن را برطرف كرد.

مسئله 80ـ آيا انسان می تواند فيلمی را تماشا كند تا وقت نماز وارد شود و او همچنان به تماشای فيلم ادامه دهد و آنگاه كه مختصری از وقت ماند، به ادای نماز بپردازد؟

جواب: شايسته نيست مسلمان، نماز خود را از وقت فضيلت عقب بيندازد مگر با عذر موجه و آنچه در سؤال آمده است، عذر موجه نيست.

مسئله 81ـ آيا كِرِمی كه به پوست ماليده می شود، مانع رسيدن آب است و به هنگام وضو و غسل، بايد آن را پاك كرد؟

جواب: ظاهراً كرم پس از ماليدن بر پوست از بين می رود و آنچه می ماند مختصر چربي، بيش نيست و مانع نفوذ آب نمی شود.

مسئله 82ـ برخی خانمها ناخنهايشان را به قصد آرايش از حد طبيعی بلندتر می كنند و چون گاهی اوقات آنها می شكنند طبيبان روكشی تجويز می كنند كه تا پاسی از روز روی ناخنها می ماند و با علم به اين كه آن روكش و يا لاك و "مانكور" مانع از رسيدن آب به هنگام غسل و وضو به ناخنهاست آيا استفاده خانمها از چنان روكش، لاك و يا مانكور جايز است و وضو و غسل با آن چگونه است؟

جواب: غسل و وضو با چنان چيزی كه مانع از وصول آب می شود صحيح نيست و ناگزير بايد آنها را برای انجام غسل و وضوی صحيح زايل و پاك كرد و قصد آرايش، مجوّز چنان كاری نمی شود.

مسئله 83ـ چه وقتی نماز را تمام و چه موقع شكسته بايد بخوانيم؟ آيا صدق عرفی به اين كه انسانی در شهری مقيم است كافی است كه او نماز را تمام بخواند؟

جواب: شرايط قصر نماز را در رساله های عمليه می توان خواند اما به طور كلی اگر كسی شهری را برای مدت طولانی مثلاً يك سال و نيم اقامتگاه خود قرار دهد و عرفاً هم اين شهر را قرارگاه او بدانند نماز او در آنجا، تمام است اما اگر مدت اقامت كوتاه باشد و به او مسافر گفته شود نماز در آنجا شكسته است.

مسئله 84ـ چگونه نيمه شب را بشناسيم آيا ساعت دوازده و نيم چنانكه در ميان مردم شايع است می تواند علامتی باشد؟

جواب: نصف شب همان نيمه ساعات ما بين غروب تا طلوع فجر است پس اگر آفتاب مثلاً در ساعت هفت عصر غروب كند و طلوع فجر در رأس ساعت چهار باشد ساعت يازده و نيم شب، نصف شب خواهد بود و اين قاعده كلی است هر چند كه با اختلاف زمان و مكان فرق می كند.

مسئله 85ـ شخصی گمان دارد كه اگر بخوابد برای نماز بيدار نخواهد شد آيا بر او واجب است تا وقت نماز بيدار بماند؟ و اگر بخوابد برای نماز بيدار نشود گناه كرده است؟

جواب: او می تواند از كسی بخواهد كه او را برای نماز بيدار كند و يا از ساعت زنگ دار استفاده كند و هرگاه چنين كاری ممكن نشد و خوابيد گناه نكرده است مگر آن كه اين كار، نوعی سهل انگاری و بی اعتنايی نسبت به نماز تلقی شود.

مسئله 86ـ نماز را در هواپيما كه نه قبله در آن معلوم است و نه طمأنينه حاصل است چگونه بايد خواند؟

جواب: سمت قبله را می توان از كاپيتان و يا مهماندار كه پاسخهايشان غالباً اطمينان بخش و ظن آور است پرسيد و بنابر گفته آنان عمل كرد و طمأنينه، در صورت عدم امكان آن ساقط می شود و به هر حال نماز را از وقت خود نبايد عقب انداخت و آن را با رعايت ساير شرايط، بايد خواند.

مسئله 87ـ در قطار و يا اتومبيل چگونه نماز بخوانيم؟ تنها خم شدن كافی است و يا بر چيزی بايد سجده كرد؟

جواب: نماز را تا حد توان، بايد آنگونه خواند كه شخص مختار می خواند پس لازم است در همه حالات نماز، قبله و ساير شرايط را رعايت كند و در صورت عدم امكان، در تكبيرة الاحرام. و اگر در آن حال هم ميسر نباشد شرط رو به قبله بودن هم ساقط می شود هم چنان كه در صورت امكان بايد ركوع و سجود كامل كرد مثلاً در راهرو قطار و اتوبوس نماز گزارد و اگر ميسر نشد به اندازه ای كه اسم ركوع و سجود صدق كند خم شود كافی است و اگر آن هم ممكن نشد مختصر خم شدن كفايت می كند.

مسئله 88ـ گاهي، وقت نماز داخل می شود و دانشجو در راه دانشگاه است و اگر بخواهد به دانشگاه برسد و در آنجا نماز بخواند وقت نماز سپری و قضا خواهد شد آيا او می تواند با وجود جاهای ديگر در اتوبوس نماز بخواند با اين احتمال كه اگر از اتوبوس پياده شود و در بيرون نماز بخواند به دانشگاه دير خواهد رسيد.

جواب: دير رسيدن به دانشگاه مجوّز آن نمی شود كه نماز را در اتوبوس بخواند و برخی شرايط نماز را رعايت نكند پس بايد پياده شود و نماز كامل و با شرايط بخواند اما اگر دير رسيدن به دانشگاه، موجب خسارت و ضرر و زيانی شود كه عادتاً تحمل ناپذير است و يا سبب رنج و دشواری فوق العاده باشد می تواند با فقدان برخی شرايط در اتوبوس نماز بخواند.

مسئله 89ـ گاهي، وقت نماز فرا می رسد در حالی كه كارگر مسلمان در كارخانه مشغول كار است و كارش نيز مهمّ و لازم است. او اگر برای خواندن نماز از كار دست بكشد ممكن است او را اخراج كنند آيا او می تواند نماز را قضا كند و يا هر چند امكان اخراج او هم در ميان باشد بايد نماز را ادا بخواند؟

جواب: اگر در آن كارخانه مجبور است كار كند و نمی تواند آنجا را ترك گويد هر طور كه ميسر است در وقت هر چند با ايما و اشاره به ركوع و سجود، نماز بخواند اما چنين وضعيتي، تنها يك فرض است و به ندرت پيش می آيد پس او بايد تقوی داشته باشد و از خدا بترسد و اين آيه را به ياد داشته باشد كه فرمود:

"مَنْ يَتَّق اللهَ يَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجاً"

هر كس تقوا پيشه كند خدا برای او راه خروجی قرار می دهد و او را از آنجا كه به گمان او نمی آمد روزی می دهد.

مسئله 90ـ در برخی كشورهای غربی و جز آنها، مؤسسه ها و شركت هايی وجود دارد كه عده ای از مسلمانان به عنوان كارمند دفتری و غيره در آنجاها مشغول به كار هستند در حالی كه وضع ملكی آن شركت ها و مؤسسه ها، معلوم نيست.

اوّلاً: نماز خواندن در آنجاها و وضو با آب آن شركت ها و مؤسسه ها چطور است؟

و ثانياً: نمازهايی كه احياناً در آنجاها خوانده شده چطور می شود؟

جواب: انسان تا نمی داند كه مكان آن شركت ها و مؤسسه ها غصبی است و از شخص محترم المال تصرّف عدوانی شده است. نماز در آنجاها صحيح و وضوء هم درست است.

و نمازهای پيشين اگر پس از خوانده شدن، غصبيّت آنجاها معلوم شده باشد آنها هم صحيح می باشند.

مسئله 91ـ اگر كسی با كمربند پوستی و يا همراه داشتن كيفی كه از پوست حيوان مردار و ذبح شرعی نشده، فراهم گشته نماز بخواند و در اثناء و يا پس از نماز متوجه شود چه بايد كند؟

جواب: نماز با كمربند و يا كيف پوستی كه به احتمال معقول از پوست حيوان تذكيه شرعی شده فراهم آمده است، صحيح است و امّا اگر چنان احتمال معقول نباشد و در اثنا متوجه شود فوری آن را از خود جدا می كند و همچنين است اگر فراموش كرده و در اثنای نماز به ياد آورد مگر آن كه فراموشی در اثر اهمال و بي مبالاتی باشد كه در اين صورت به احتياط واجب نماز را در وقت اعاده و در خارج آن، قضا می كند.

مسئله 92ـ امروزه كت هايی به بازار آمده است به نام جير كه در كشورهای غير اسلامی ساخته می شوند و بر آنها قطعه ای پوست دوخته شده است و ما نمی دانيم آن از پوست حيوان تذكيه شده فراهم آمده يا نه، نماز با چنين لباسی چطور است؟

جواب: جايز است.

مسئله 93ـ آيا ادكلن پاك است و می توان پس از استفاده از آن نماز خواند؟

جواب: بلي، صحيح است.

مسئله 94ـ آيا سجده كردن بر موزائيك و سنگ های معدنی جايز است؟

جواب: بلي، صحيح است.

مسئله 95ـ بر فرش هايی كه از مواد و مشتقات نفت ساخته و بافته می شوند می توان سجده كرد؟

جواب: سجده كردن بر آنها جايز نمی باشد.

مسئله 96ـ آيا بر كاغذهای نوشتنی و يا بر دستمال های كاغذی و امثال آن می توان سجده كرد؟ در حالی كه از مواد اصلی آنها بی خبر هستيم و نمی دانيم آنها از اشيای جايز السجود فراهم شده اند يا نه؟

جواب: سجده بر اوراق و كاغذهای نوشتنی و يا بر دستمال های كاغذی جايز نيست مگر پس از حصول اطمينان به اين كه آنها از چيزهای جايز السجود درست شده اند و همچنين سجده بر كاغذهايی كه از پنبه و يا كتان و امثال آنها ساخته می شوند جايز می باشد.

مسئله 97ـ از نوار كاست، صدای قرآن پخش می شود و قاري، آيه سجده می خواند و ما هم می شنويم آيا بر ما سجده كردن واجب می شود؟ جواب: نه، سجده كردن در اين صورت واجب نمی شود.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :