■ تفسیر و تاویل سور توحید
بسم الله الرحمن الرحیم
نویسنده: آيت الله حاج شيخ على نمازى شاهرودى (قده )، ابواب رحمت
تهیه کننده: مرکز تخصصی نماز
تفسير و تأويل اين سوره شريفه به نحو اختصار اين است .
((قل )). يعنى : بگو اى محمد صلى الله عليه و آله و سلم .
((هو)) يعنى : اوست خداى يگانه . كلمه ((هو)) اشاره است به آن ذات مقدسى كه غايب است از حواس ظاهره و باطنه . و آن مركب است از دو حرف ((ها)) و ((واو)). ها تنبيه است به ثبوت ذات مقدس و آن نفى تعطيل است . و واو اشاره به غايب از حواس است و آن نفى تشبيه است . پس آن كلمه شريفه واضح شد كه نفى و تعطيل كفر است و تشبيه شرك است . پس آن ذات مقدس ثابت است و قواى ظاهرى و باطنى به ذات مقدس او راه ندارد، و هر محسوسى و معلومى و معقولى و مفهومى و مدركى مخلوق است ، و ذات مقدس محاط علم و عقل و فهم و شعور و ادراك نمى شود.
((الله احد)). يعنى : خدا يكى است . اميرالمؤ منين (عليه السلام ) فرمود: الله معناى او معبودى است كه خلق به او پناهنده مى شوند و در او متحيرند، و اوست مستور از ادراك چشمها، و محجوب است از اوهام و خطرات قلبيه .
و امام باقر (عليه السلام ) فرمود: معناى الله آن معبودى است كه خلق از درك كردن ماهيت او و از احاطه كردن به كيفيت او عاجزند.
احد است ، احدى المعنى است ، احدى الصفات است ، فرد است در تمام صفات هيچ مثل و مانند و نظير و شبيه ندارد.
((الله الصمد)) يعنى : ذات مقدس الله جل جلاله صمد است . يعنى غنى بالذات است و همه به او محتاجند و از او حاجت مى خواهند و رفع احتياجات تمام خلايق از او و به اوست . و صمد است كه براى آقايى و بزرگوارى عظمت و مجد او نهايت نيست ، دائم و باقى است ، زوال و فنا براى او نيست .
و امام باقر (عليه السلام ) فرمود: ((الصمد)) پنج حرف است . الف دليل بر انيت و حقيقت ذات قدوس حق كه غايب است از ادراك حواس . و لام دليل است بر الوهيت ذات مقدس .و اين الف و لام مستورند و به زبانها ظاهر نمى شوند و به گوش شنيده نمى شوند. (يعنى وقتى كه بگويى : ((الله الصمد)) الف و لام الصمد نه به زبان جارى است نه به گوش شنيده مى شود) ولكن در نوشتن ظاهر مى شوند. و اين دليل است بر آنكه ذات مقدس جل و علا به لطافت بى نهايت خود مخفى است و به حواس ادراك نمى شود و بزرگتر است از آنكه توصيف شود به زبان گويندگان و واقع شود در گوش شنوندگان . براى آنكه تفسير الاه آن است كه خلق متحيرند از ادراك ماهيت و حقيقت او و حواس و اوهام به او راه ندارد. چون اوست ابداع كننده اوهام و خلق كننده حواس . و ظهور اين الف و لام در نوشتن دليل است بر آنكه ذات مقدس حق ربوبيت و الوهيت خود را ظاهر كرد در ابداع مخلوقات و در تركيب ارواح لطيفه در اجساد كثيفه . پس وقتى كه بنده به خود نظر كند، روح خود را نمى بيند، چنانكه لام ((الصمد)) واضح نمى شود و به زبان و گوش جارى نمى شود و داخل در حواس نمى شود و چون نظر به كتابت كند، ظاهر شود لام . و همچنين وقتى كه بنده تفكر كند در حقيقت بارى تعالى و كيفيت او متحير شود و فكر او احاطه نكند و به تصور او در نيايد، براى آنكه ذات مقدس حق خالق صور و اوهام است . و وقتى كه نظر كند به سوى خلق خدا و آنچه خدا ايجاد فرموده و ثابت كرده و نوشته در اوراق تكوينات ، ثابت شود براى او ذات مقدس كه اوست خالق و صانع اين موجودات و تركيب كننده ارواح در اجساد.
و اما صاد، پس دليل است بر آنكه ذات مقدس خدا صادق است و قول و كلام او صدق است ، و دعوت كرده بندگان خود را به سوى تبعيت صدق ، و وعده داده به صدق محل صدق را كه بهشت باشد.
و اما ميم ، پس دليل است بر ملك و پادشاهى ذات قدوس كه هميشه بوده و خواهد بود و زوال و فنا و تغيير و تبديل براى او نيست .
و اما دال ، پس دليل است بر دوام مالك او و آنكه ذات مقدس دائم است و متعالى است از كون و زوال ، و اوست مكون و درست كننده كائنات ، و به خواست و اراده اوست حدوث و بقاى تمام كائنات .
پس امام باقر (عليه السلام ) فرمود: اگر مى يافتم كسانى كه متحمل علم بودند، هر آينه منتشر مى كردم توحيد و اسلام و ايمان و دين و شرايع را از ((الصمد)). و چگونه بيابم و حال آنكه جدم اميرالمؤمنين (عليه السلام ) نيافت ...
((لم يلد و لم يولد)). يعنى : از او متولد نشده چيزى ، نه عُزَير چنانكه نصارى گفتند، و نه خورشيد و ماه و ستارگان چنانكه مجوس گفتند، و نه ملائكه چنانكه مشركين گفتند، و نه خلق . منزه است از آنكه چيزى از او خارج شود و ذات مقدس از چيزى خارج شود. نه از چيزى موجود شده و نه موجودات را از چيزى آفريده .
تعالى الله عما يقول الظالمون علوا كبيرا.
اهل بصره نوشتند خدمت سيدالشهدا ابى عبدالله الحسين صلوات الله عليه و سوال كردند از تفسير كلمه مقدسه ((الصمد)) پس حضرت مرقوم فرمودند: بسم الله الرحمن الرحيم وارد نشويد در تفسير قرآن بدون علم . و جدال نكنيد در قرآن . و تكلم نكنيد در آن بدون علم ؛ كه شنيدم از جدم رسول الله صلى الله عليه و آله و سلم فرمودند: كسى كه تكلم كند در قرآن بدون علم ، پس جاى او در جهنم خواهد شد.
و به درستى كه خداى سبحانه و تعالى تفسير كرده صمد را. فرموده : ((الله احد الله الصمد)). سپس تفسير آن را فرموده : لم يلد و لم يولد و لم يكن له كفوا احد. خارج نشده از او چيزى كثيف مثل بچه و ساير اجسام كه از اجسام مخلوقه خارج مى شود و نه چيز لطيفى مثل نفس .
و بر او واقع نمى شود، چرت و خواب و خطورات و هم و غم و حزن و بهجت و خنده و گريه و ترس و اميدوارى و خستگى و گرسنگى و سيرى . متعالى و منزه است از آنكه حالات و صفات مخلوق بر او عارض شود و از او چيزى خارج شود.
((و لم يولد)). و ذات مقدس نيز از چيزى متولد نشده و از چيزى خارج و حاصل نشده همان طورى كه اشياى كثيفه از عناصر خود خارج مى شوند، مثل آنكه چيزى از چيزى خارج مى شود، و حيوان و گياه از زمين خارج مى شود، و آب از چشمه و ميوه از درخت بيرون مى شود؛ و نه مانند خارج شدن اشياى لطيفه از مركز خود، مثل بينايى از چشم ، و شنيدن از گوش و بوييدن از بينى ، و چشيدن از دهن ، و كلام از زبان ، و معرفت و تميز دادن خير و شر از قلب ، و آتش از سنگ . منزه و مبراست از آنكه از چيزى خارج شود، بلكه اوست صمد كه نه از چيزى خارج شده و نه در چيزى هست و نه بر چيزى قرار گرفته و ايجادكننده ، خلق كننده و انشا كننده تمام موجودات است به قدرت خود...
((و لم يكن له كفوا احد)). يعنى : و نيست براى او مثل و مانند و هيچ چيز شبيه و نظير او نيست .
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
