■ جایگاه نماز جمعه در روایات(5)
جامع آيات و احاديث موضوعى نماز
فضايل روز جمعه :
عن رسول الله -صلى الله عليه وآله -
ان يوم الجمعة سيد الايام ، يضاعف الله فيه السيئات و يرفع فيه الدرجات و يستجيب فيه الدعوات و يكشف فيه الكربات و يقضى فيه الحاجات العظام و هو يوم المزيد، لله فيه عتقاء و طلقاء من النار، ما دعالله فيه احد من الناس ، و عرف حقه و حرمته الا كان حتما على الله ان يجعله نم عتقائه و طلقائه من النار، و ان مات فى يومه وليلته مات شهيدا و بعث امنا و ما استخف احد بحرمته و ضيع حقه الا كان حقا على الله - عزوجل - ان يصليه نار جهنم الا ان يتوب
از پيامبر خدا -صلى الله عليه وآله - نقل شده كه فرمود: همانا روز جمعه آقاى روزهاست ، و خداوند در آن نيكيها را زياد گرداند، گناهان را محو مى نمايد، مقامها را بالا مى برد، دعاها را قبول مى كند، غمها رابرطرف مى سازد، حاجتهاى بزرگ را روا مى سازد و آن روز، روز افزون است و در آن روز خداوند مخلوقى را از آتش مى كند در آن روز هر كسى از مردم خدا بخواند، حق و حرمت آن روز را بشناسد، و بر خداوند واجب است كه او را از رها شدگان و آزادشدگان از آتش قرار دهد اگر در روز يا شب بميرد، شهيد مى ميرد، و ايمن برانگيخته مى شود و اگر كسى آن روز را سبك بشمارد و حق آن را ضايع گرداند، برخداوند عزوجل حق است كه او را بر آتش جهنم داخل كند، مگر اينكه توبه كند. (بحارالانوار، ج 89، ص 274).
فرشتگان و نماز جمعه :
عن النبى -صلى الله عليه وآله - قال
اذا كان يوم الجمعة كان على باب المسجد ملائكة يكتبون الاول فالاول فاذا جلس الامام طووا الصحف ، و جاؤ ا يستمعون الذكر
هنگامى كه روز جمعه شد، بر در مسجد فرشتگانى باشند كه داخل شونده اول و دوم را به ترتيب مى نويسند، چون امام به خواندن خطبه شروع كرد، كاغذها را مى پيچند، و مى آيند به ذكر خداگوش فرا مى دارند. (بحارالانوار، ج 89، ص 12).
نزول رحمت در روز جمعه
روى المعلى بن خنيس قال :
سمعت اباعبدالله - عليه السلام - يقول : من وافق منكم يوم الجمعة فلا يشغلن بشى ء غير العبادة فيه يغفر للعباد، و تنزل عليهم الرحمة
معلى بن خنيس روايت كرده ، گفت : از امام صادق (ع ) شنيدم كه مى فرمود: هر كس از شما روز جمعه را درك كند، به چيزى جز عبادت نپردازد، زيرا در آن روز آمرزيده مى شود و بر آنان رحمت نازل مى گردد.(بحارالانوار، ج 89، ص 275).
د) آداب و كيفيت نماز جمعه :
خطبه جزء نماز است :
قال الصادق - عليه السلام -
انما جعلت الجمعة ركعتين من اجل الخطبتين ، فهى صلاة حتى ينزل الامام
از اين رو نماز جمعه دو ركعت است كه دو خطبه قبل از نماز به جاى دو ركعت است و آن دو خطبه جزء نماز است تا خطيب فرود آيد. (وسائل الشيعه ، ج ، 5 ص 15).
محدوده نماز جمعه
عن ابى جعفر - عليه السلام - قال :
تجب الجمعة على كل من كان منها على فرسخين
نماز جمعه بر كسى كه در دو فرسنگى آن قرار دارد، واجب است . (وسائل الشيعه ، ج 5، ص 12).
استثناء سه گروه از وجوب نماز جمعه
قال على - عليه السلام -
الجمعة واجبة على كل مؤ من الا الصبى و المراءة و العبد و المريض
نماز جمعه بر هر فرد مؤ من واجب است مگر بر كودك ، زن ، بنده و مريض (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 10).
وقت نماز جمعه :
قال الصادق - عليه السلام -
اذا زالت الشمس يوم الجمعة فابداء بالمكتوبة
وقتى كه زوال در روز جمعه حاصل شد، نماز فريضه را شروع كن . (اصول كافى ، ج 2، ص 42).
شرط اجراى نماز جمعه در شهر:
قال الصادق - عليه السلام -
لاجمعة الا فى مصر تقام فيه الحدود
نماز جمعه تنها در شهرى كه در آن حدود شرعى اجرا گردد، اقامه مى شود. (تهذيب ، ج 3، ص 238).
اعمال قبل از شركت در نماز جمعه :
قال الباقر - عليه السلام -
لا تدع الغسل يوم الجمعة فانه سنة و ثم الطيب و البس صالح ثيابك وليكن فراغك من الغسل قبل الزوال فاذا زالت فقم و عليك بالسكينة و الوقار
غسل روز جمعه را مكن ، كه كارى مستحب است و عطر استعمال كن و لباس شايسته خويش را بپوش و بايد پيش از ظهر از غسل فارغ گردى ، و چون ظهر شد (براى شركت در نماز جمعه ) بلند شو و بر تو باد به رعايت آرامش و وقار. (اصول كافى ، ج 3 ص 417).
آمادگى براى نماز جمعه از روز قبل
عن ابى جعفر - عليه السلام - قال :
و الله لقد بلغنى ان اصحاب النبى -صلى الله عليه وآله - كانوا يتجهزون للجمعة يوم الخميس ، لانه يوم مضيق على المسلمين
قسم به خداوند، كه شنيده ام كه اصحاب پيامبر از روز پنجشنبه خود را براى اقامه نماز جمعه آماده مى كردند، چون روز جمعه براى مسلمين محدود و فشرده بود. (وسائل الشيعه ، ج 5، ص 46) .
سكوت هنگام خطبه
قال الصادق - عليه السلام -
اذا خطب الايام يوم الجمعة فلا ينبغى لاحد ان يتكلم حتى يفرغ الامام من خطبته
هنگامى كه امام در روز جمعه خطبه مى خواند شايسته نيست كسى حرف بزند تا آنگاه كه امام از خطبه فارغ شود. (اصول كافى ، ج 3، ص 421).
استفاده از منبر در نماز جمعه
قال الصادق - عليه السلام -
كان رسول الله -صلى الله عليه وآله - اذا خرج الى الجمعة قعد على المنبر حتى يفرغ المؤ ذنون
چون رسول خدا -صلى الله عليه وآله - به مصلاى جمعه مى رفت ، بر روى منبر مى نشست تامؤ ذن از گفتن اذان فارغ گردد. (تهذيب ، ج 3 ص 244).
نتيجه رعايت آداب نماز جمعه
قال النبى -صلى الله عليه وآله -
من اغتسل يوم الجمعة و مس من طيب امراءته ، ان كان لها و لبس من صالح ثيابه ثم لم يتخط رقاب الناس و لم يلغ عند الموعظة كان كفارة لما بينهما و من لغى و تخطى رقاب الناس كانت له له ظهرا
هركس روز جمعه غسل نمايد، و از عصر همسرش به خود بزند و جامه مناسبى بپوشد و به هنگام عبور از صفهاى نماز جمعه پاى بر روى لباس و سر و دوش مردم نگذارد و هنگام خطبه خواندن امام سخن نگويد، نماز جمعه او كفاره گناهان او در فاصله دو نماز جمعه مى باشد، ولى اگر در بين خطبه ها حرف بزند بايد نماز ظهر بخواند. (بحارالانوار، ج 81، ص 212).
وجوب سكوت هنگام خطبه
قال الباقر - عليه السلام -
اذا قام الامام يخطب فقد وجب على الناس الصمت
هنگامى كه امامساءله روز جمعه ) خطبه مى خواند بر مردم واجب است كه سكوت نمايند. (فروع كافى ، ج 3، ص 421).
عدالت درامام جمعه
قال الصادق - عليه السلام -
لا جمعة الا مع امام عدل تقى
نماز جمعه به امامت عادل با تقوا اقامه مى شود.(مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 40).
نظافت در نماز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -
من قلم اظافيره يوم الجمعة و اخذ من شاربه و استاك و افرغ على راءسه من الماء حين يروح الى الجمعة شيعه سبعون الف ملك كلهم يستغفرون له و يشفعون له
هر كس ناخنها و شارب خود را در روز جمعه بگيرد، و مسواك زند و چون آهنگ نماز جمعه كند بر سرش آب بريزد(غسل كند) هفتاد هزار فرشته او را بدرقه نمايند و جملگى برايش استغفار نموده و شفاعتش كنند.(مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 46).
چگونه به نماز جمعه برويم
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -
من اغتسل يوم الجمعة واستاك و مس من طيب كان عنده و لبس من احسن ثيابه ثم خرج حتى اتى الى الجمعة و لم يتخط رقاب الناس ثم انصت الى الخطبة كان كفارد ما بينها و بين الجمعة التى قبلها و زيادة ثلاثة ايام ، لقوله تعالى : من جاء بالحسنة فله عشر امثالها
هركس روز جمعه غسل كرده مسواك زند، و از عطرى كه دارد استعمال نمايد و بهترين جامه اش را بپوشد، سپس از خانه بيرون رود تا به مصلاى جمعه برسد و (هنگام گذشتن از صف نمازگزاران ) پا بر دوش آنها نگذارد و سپس به خطبه گوش فرا دهد، اين عمل او كفاره گناهانى است كه در فاصله ميان آن جمعه تا جمعه پيشين و سه روز پس از آن از وى سرزده است ، زيرا خداى تعالى مى فرمايد: هركس كارى نيك انجام دهد ده برابر پاداش دريافت مى دارد. (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 43).
آداب امام جمعه
قال الصادق - عليه السلام -
ينبغى للامام يوم الجمعة ان يتطيب و يلبس احسن ثيابه و يتعمم
سزاوار است براى امام جمعه روز جمعه ، عطر بزند، و بهترين لباس را بپوشد، و عمامه بر سر بگذارد. (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 28).
آداب نماز جمعه
قال رسول الله -صلى الله عليه وآله -
من اغسل يوم الجمعة و لبس صالح ثيابه و مس من طيب اهله ، ثم راح الى الجمعة و لم يؤ ذ و لم يتخط رقاب الناس كان كفارة ما بينه و بين الجمعة الاخرى و زيادة ثلاثة ايام الى ما شاء الله من الاضعاف ، لان الله يقول : من جاء بالحسنة فله عشر امثالها، و يؤ ت من لدنه اجرا عظيما بعدالعشر
هركس روز جمعه غسل نمايد وجامه مناسبى بپوشد، و از عطر خانواده استعمال نمايد، سپس به سوى نماز جمعه راونه گردد، و (در مصلا و مسير حركت ) موجبات اذيت و آزار كسى را فراهم نساخته و پا بر دوش مردم نگذارد اين عمل او كفاره گناهانى است كه ميان اين جمعه و جمعه ديگر و سه روز پس از آن ، از او سر زده است و چون خدا خواهد مضاعف كند، زيرا خداوند مى فرمايد: هركس كار نيك انجام دهد، براى او ده برابر ثواب خواهد بود، و از سوى خدا به او اجرى عظيم داده خواهد شد، پس از تكيه ده برابر پاداش يابد. (مستدرك الوسائل ، ج 6، ص 88).
واجب شدن نماز جمعه
قال الباقر - عليه السلام -
تجب (الجمعة ) على سبعة نفر من المسلمين
وقتى تعداد نمازگزاران به هفت تن رسيد، نماز جمعه واجب مى شود. (وسائل الشيعه ، ج 5، ص 8).
نشستن بين دو خطبه
ان النبى -صلى الله عليه وآله - كان يخطب خطبتين ، يجلس بينهما، جلسة ، زاد بشر: و هو قائم
پيامبر اكرم (ص ) در نماز جمعه دو خطبه مى خواند و ميان آن دو كمى مى نشست ((بشر))مى افزايد: آن حضرت بين دو خطبه در حالت ايستاده ، مكث و سكوت مى كرد. (سنن ابن ماجد،، ج 1 حديث 198/1090)