■ نقش والدين در ترغيب فرزندان به نماز4
نقش آموزشي والدین در دعوت فرزندان به نماز
حجت الاسلام دکتر محمد داودی، هیئت علمی پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، مرکز تخصصی نماز
نماز عملي عبادی مشتمل بر انجام اعمالي خاص همراه با قرائت و ذكر است كه بايد به كيفيت و شرايطي خاص كه در شرع مشخص شده، انجام گردد. از آنجا که نماز باید با نیت خالص و به قصد انجام فرمان خدا اقامه شود، لازمه آن آگاهیهایی در حوزة اعتقادي است. نیز از آنجا که بايد با آداب و شرايطي خاص انجام شود، نیازمند آگاهیهایی در زمينة احکام است. تمام این آگاهیها باید به هنگام، به اندازه و متناسب با شرايط رشد جسماني و رواني فرزند به او ارائه شود. از سوي ديگر، یکی از عوامل اصلی ترک نماز در فرزندان ناآگاهی از چیستی و فلسفه، چگونگي اقامه، آثار و فواید، و عواقب زيانبار ترک نماز است. چنانكه بي‌رغبتي به نماز و نامرتب خواندن نماز و اهميت ندادن به آن ناشي از آگاهي ناكافي و ناقص از نماز است. در مقابل، شناخت بيشتر نسبت به نماز موجب رغبت بيشتر به نماز و پايداري و استقامت بيشتر در اين راه است.
والدین در جایگاه اولین معلم و مربی فرزند خويش وظيفه و نقش بزرگی در اين زمينه بر عهده دارند. آنان بايد كودكان خود را با نماز و تمام ابعاد و جوانب آن آشنا كنند و به همين جهت، یکی از نقشهاي والدین در مسیر ترغيب فرزندان به نماز و نهادینه کردن نماز در جان فرزندان، نقش آموزشی است. در روايات معصومانb نيز بر آموزش نماز به فرزندان از جانب والدين تأكيد شده است. اميرالمؤمنين علي jمي‌فرمايد: "علموا صبيانكم الصلاة ...."؛[1] به فرزندان خود نماز بياموزيد. همچنین پیامبر اکرمd والدینی را که در آموزش واجبات دینی به فرزندان خود کوتاهی میکنند، توبيخ كرده و فرموده است: "وَيْلٌ لِأَطْفَالِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ فَقِيلَ يَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمُ الْمُشْرِكِينَ فَقَالَ لَا مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِنِينَ لَا يُعَلِّمُونَهُمْ شَيْئاً مِنَ الْفَرَائِضِ ..."؛[2] وای بر کودکان آخرالزمان از جانب پدر و مادرشان! پس به ایشان عرض شد: ای رسول خدا، منظورتان پدر و مادران مشرک است. ایشان پاسخ دادند: خیر! از جانب پدر و مادران مؤمن؛ به علت این که واجبات دینی را به فرزندانشان آموزش نمیدهند.
بنابراين، ضرورت دارد والدين به نقش آموزشي خود توجه جدي داشته باشند و خود را براي ايفاي مؤثر آن آماده كنند. ايفاي موفق نقش آموزشي والدين مستلزم آشنايي آنان با راهكارها و موانع ايفاي نقش است. از آنجا كه در فصل چهارم به تفصيل دربارة روشهاي آموزش نماز بحث خواهيم كرد، در اينجا دربارة راهكارها بحث نمي‌كنيم و تنها به بحث موانع مي‌پردازيم.
برخي از مهمترين موانع ايفاي نقش آموزشي والدين به شرح زير است:
- پایین بودن اطلاعات دینی والدین
يكي از موانع اصلی ايفاي نقش آموزشي والدين در خانواده، اندك بودن اطلاعات ديني والدين است. بسیار پیش میآید که بضاعت ديني والدين، حتی والدین تحصیل کرده، چنان اندك است كه پاسخگوی نیازهای شرعی خودشان هم نیست، چه رسد به اینکه پاسخگوي نيازهاي آموزشي و تربيتي فرزندانشان باشد. بنابراين، والدين بايد تا آنجا كه مي‌توانند در بالابردن سطح معلومات ديني خود بكوشند تا بتوانند اين وظيفه را به بهترين وجه به انجام برسانند.
- نداشتن مهارت کافی
داشتن اطلاعات ديني به تنهايي براي موفقيت والدين در تربيت ديني فرزندانشان كافي نيست و افزون بر آن، بايد به اندازة كافي از روشهاي كارآمد آموزش نماز نيز آگاهي داشته، بتوانند با مهارت آنها را به كار بگيرند. براي اين كار چه بسا لازم باشد دوره‌هاي خاصي را بگذرانند تا با اين روشها و مهارتهاي مربوط به آن آشنا بشوند.
- مشغلة زیاد والدین
گاه برخي از والدين چنان پرمشغله‌اند كه فرصتي براي در كنار خانواده بودن ندارند، تا چه رسد به فرصت آموزش نماز به فرزندان خود. والدین باید توجه داشته باشند که تعلیم و تربیت فرزندانشان از مهمترین وظايف آنان است. چرا كه فرزندان ما ثمرة زندگی و میوة دل ما هستند و خوشبختی آنان خوشبختی ما و بدبختی مایه سرافکندگی ماست.
- دشواري تربيت ديني
يكي ديگر از موانع ايفاي نقش آموزشي والدين اين است كه آموزش و پرورش، بهويژه آموزش ديني و نماز، سختيها و دشواريهايي دارد و به مقصد رساندن اين وظيفه نياز به صبر، حوصله، تلاش و پشتکار دارد. والديني مي‌توانند از عهدة اين كار خطير برآيند كه خود را براي تحمل اين سختيها آماده كرده باشند.
- بیتوجهی و اهمیت ندادن به آموزشهای دینی
از آنجا كه والدين معمولاً اطلاعات ديني كافي ندارند و از تأثيرات سرنوشت‌ساز پيروي از آموزه‌هاي ديني مطلع نيستند، به تربيت ديني فرزندان خود نيز اهميت چندانی نمي‌دهند. در حالي كه والدين بايد بدانند نه تنها سعادت اخروي، بلكه سعادت دنيوي و موفقيت فرزندانشان در زندگي نیز، در گرو آشنايي و پايبندي به دين و آموزه‌هاي ديني است. به همين جهت، بايد به تربيت ديني فرزندان خود اهميت بسیاری دهند. البته، گاه برخي شبهات و افكار و انديشه‌هاي نادرست، اين ذهنيت را براي والدين درست مي‌كند كه دين و مقید بودن به آن نقشي در خوشبختي انسانها ندارد. به همين جهت، شايسته است اين شبهات با روشهاي صحيح از ذهن والدين زدوده شود.
- تزلزل خانواده
هنگامي كه روابط پدر و مادر كه ستونهاي خانواده‌اند مستحكم نباشد، در واقع بناي خانواده لرزان است و هر لحظه احتمال مي‌رود اين بنا درهم شكند و فرو ريزد. در چنين خانواده‌اي فرصت و فضايي براي برنامه‌ريزي در راستاي رشد و تكامل اعضاي خانواده به وجود نمي‌آيد و دغدغة اصلي آنها يا استوار كردن اين بنا يا تأسيس بنايي ديگر است.
- عادت کردن فرزندان به تقلید کورکورانه
درست است كه كودكان بيشتر آموخته‌هاي خود را از راه تقليد فرا مي‌گيرند؛ اما تكية بيش از اندازه بر اين فرايند، خود مانعي جدي براي تعليم و تربيت ديني فرزندان مي‌گردد. از اين رو، والدین باید حس کنجکاوی فرزندانشان را بهخصوص در سنین نوجوانی، ارج نهند و این حس را در آنان زنده نگاه داشته، روحیه پرسشگری و نقّادی را در آنها تقویت کرده، آنان را به سوی حقجویی و حقپذیریِ استدلالی سوق دهند.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
