مقدمه

آئين اسلام ، از بعد اجتماعى مهّمى برخوردار است و با عنايت به بركات آثار وحدت و تجمّع و يكپارچگى ، در بسيارى از برنامه هايش بر اين بعد، تكيه و تاءكيد كرده است .

برگزارى نمازهاى روزانه واجب نيز به صورتِ جماعت و گروهى ، يكى از اين برنامه هاست . در اينجا به اهميت نماز جماعت و آثار گوناگون آن اشاره مى كنيم :

اهميّت نماز جماعت 

غير از آثار فردى و اجتماعى نماز جماعت (كه به آنها اشاره خواهد شد) پاداش هاى عظيمى براى آن بيان شده كه در اينجا به بعضى از روايات ، اشاره مى شود.

از رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله نقل شده كه : منْ سَمِعَ النّداءَ فَلَمْيُجِبْهُ مَنْ غيرِ عِلّةٍ فَلا صَلاةَ له [1]

نماز كسى كه صداى اذان را بشنود و بى دليل ، در نماز جماعت مسلمانان شركت نكند، ارزشى ندارد.

در حديث ، تحقير نماز جماعت ، به منزله تحقير خداوند بشمار آمده است : مَنْ حَقَّرَهُ فَاِنّما يُحَقّرُاللّه [2]

شركت دائم در نماز جماعت ، انسان را از منافق شدن بيمه مى كند.[3] و براى هر گامى كه به سوى نماز جماعت و مسجد برداشته شود، ثواب و حسنه در نظر گرفته شده است .[4]

همين كه كسى براى شركت در نماز جماعت از منزل خارج مى شود، يا در مسجد، در انتظار نماز جماعت به سر مى برد پاداش كسى را دارد كه در اين مدّت ، به نماز مشغول بوده است .[5]

 تعداد حاضران در نماز جماعت ، هر چه بيشتر باشد، پاداش آن بيشتر است . اين كلام رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله است كه فرمود: ما كَثُرَ فَهُوَ اَحَبُّ الى اللّه [6]

حديث جالبى در بيان فضليت نماز جماعت است كه قسمتى از آن در رساله هاى عمليه هم ذكرشده كه ترجمه تمام حديث چنين است :

اگر اقتدا كننده 1 نفر باشد، پاداش 150 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 2 نفر باشد، پاداش 600 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 3 نفر باشد، پاداش 1200 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 4 نفر باشد، پاداش 2400 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 5 نفر باشد، پاداش 4800 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 6 نفر باشد، پاداش 9600 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 7 نفر باشد، پاداش 19200 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كننده 8 نفر باشد، پاداش 36400 نماز داده مى شود.

اگر اقتدا كنندگان و امام جماعت به 10 نفر رسيدند، پاداش 72800 نماز را دارد. ولى ، همين كه عدد افراد از ده نفر گذشت ، حساب آنرا جز خدا كسى نمى داند.[7]

در حديث ديگر است : هر كه نماز جماعت را دوست بدارد، خدا و فرشتگان او را دوست مى دارند.[8]

در زمان پيامبر صلّى اللّه عليه و آله هرگاه افراد نماز جماعت كم مى شدند، آن حضرت به جستجو و تفقّد از افراد مى پرداخت و مى فرمود: شركت در نماز صبح و عشاء بر منافقان از هر چيز سنگين تر است .[9]

قرآن نيز، از اوصاف منافقان ، بى حالى و كسالت هنگام نماز را بيان كرده است .[10] زيرا سحرخيزى و حضور در جماعت مسلمين ، آن هم از راه هاى دور و در گرما و سرما، نشانه صداقت در ايمان و عشقِ نمازگزار است .

حضور در نماز جماعت ، خاصّ يك منطقه نيست . انسان در هر جا كه باشد، خوب است به فكر نمازجماعت و حضور در آن و تشويق ديگران باشد. رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله درباره اهميّت جماعت ، فرمود:

صلاةُ الرَّجُلِ فى جماعةٍ خيرٌ مِنْ صَلاتِهِ فى بَيْتِهِ اَرْبَعينَ سَنَةٍ. قيلَ: يا رَسُولَ اللّهِ! صَلاةُ يَوْمٍ؟ فقال صلّى اللّه عليه و آله : صَلاةٌ واحدَةٌ[11]

يك نماز با جماعت ، بهتر از چهل سال نماز فرادى در خانه است . پرسيدند: آيا يك روز نماز؟ فرمود: بلكه يك نماز.

و مى فرمودند: صف هاى نماز جماعت ، همانند صف هاى فرشتگان در آسمان چهارم است .[12]

اوّلين نماز جماعتى هم كه بر پا شد، به امامت رسول خدا و شركت حضرت على عليه السلام و جعفر طيّار (برادر حضرت على عليه السلام ) بود. همين كه ابوطالب ، فرزندش على عليه السلام را ديد كه به پيامبر اقتدا كرده ، به فرزند ديگرش جعفر گفت : تو نيز به پيامبر اكرم اقتدا كن . و اين جماعت دو سه نفرى ، پس از نزول آيه فاصدَعْ بماتؤ مَر بود، كه فرمان به علنى ساختن دعوت و تبليغ مى داد.[13]

آثار نماز جماعت 

برپايى فريضه هاى دينى به صورت دسته جمعى ، غير از پاداش هاى فراوانى كه ياد شد، در زندگى فردى و اجتماعى امت مسلمان نيز، آثار مثبت و فراوانى دارد كه به برخى اشاره مى شود:

1- آثار معنوى

بزرگترين اثر معنوى نماز جماعت ، همان پاداش هاى الهى است كه گفته شد. روايت است كه شبى ، على عليه السلام تا سحر به عبادت مشغول بود. چون صبح شد، نماز صبح را به تنهائى خواند و استراحت كرد.

رسولخدا صلّى اللّه عليه و آله كه آن حضرت را در جماعت صبح نديد، به خانه او رفت . حضرت فاطمه عليهاالسلام از شب زنده دارى على عليه السلام و عذر او از نيامدن به مسجد سخن گفت . پيامبر فرمود: پاداشى كه بخاطر شركت نكردن در نماز جماعت صبح ، از دست على عليه السلام رفت ، بيش از پاداش عبادت تمام شب است .[14] رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرموده است :

لانْ اُصَلّىَ الصُبَح فى جَماعةٍ اَحَبُّ اَلىَّ مِنْ اَنْ اُصَلّىَ لَيْلَتى حَتّى اُصْبحَ[15] اگر نماز صبح را به جماعت بخوانم ، در نظرم محبوب تر از عبادت و شب زنده دارى تا صبح است .

بخاطر همين فضيلت و پاداش هاست كه اگر تعداد نمازگزاران از ده نفر بيشتر شود، اگر تمام آسمان ها كاغذ، و درياها مركّب و درخت ها قلم شود و فرشتگان بنويسند، پاداش يك ركعت آنرا نمى توانند بنويسند.[16]

و نماز جماعت با تاءخير، بهتر از نماز فراداى در اوّل وقت است .[17]

2- آثار اجتماعى

نماز جماعت ، مقدمه وحدت صفوف و نزديكى دلها و تقويت كننده روح اخوّت است . نوعى حضور و غياب بى تشريفات ، و بهترين راه شناسائى افراد است .

نمازجماعت ، بهترين ، بيشترين ، پاكترين وكم خرج ترين اجتماعات دنياست ونوعى ديد وبازديد مجّانى وآگاهى از مشكلات و نيازهاى يكديگر وزمينه ساز تعاون اجتماعى بين آحاد مسلمين است .

3- آثار سياسى

نماز جماعت ، نشان دهنده قدرت مسلمين و الفت دلها و انسجام صفوف است .

تفرقه ها را مى زدايد، بيم در دل دشمنان مى افكند، منافقان را ماءيوس ‍ مى سازد، خار چشم بدخواهان است .

نماز جماعت ، نمايش حضور در صحنه وپيوند امام و امّت مى باشد.

4- آثار اخلاقى ، تربيتى

در نماز جماعت ، افراد در يك صف قرار مى گيرند و امتيازات موهوم صنفى ، نژادى ، زبانى ، مالى و... كنار مى رود و صفا و صميميّت و نوعدوستى در دلها زنده مى شود و مؤ منان ، با ديدار يكديگر در صف عبادت ، احساس دل گرمى و قدرت و اميد مى كنند.

نماز جماعت ، عامل نظم و انضباط و وقت شناسى است .

روحيه فردگرايى و انزوا و گوشه گيرى را از بين مى برد و نوعى مبارزه با غرور و خودخواهى را در بر دارد.

نماز جماعت ، وحدت در گفتار، جهت ، هدف و امام را مى آموزد و از آنجا كه بايَد پرهيزكارترين و لايق ترين اشخاص ، به امامت نماز بايستد، نوعى آموزش و الهام دهنده علم و تقوا و عدالت است .

نماز جماعت ، كينه ها و كدورت ها و سوءظنّها را از ميان مى برد و سطح دانش و عبوديّت و خضوع را در جامعه اهل نماز، افزايش مى دهد.

به خاطر اين همه آثار است كه به نماز جماعت ، آن همه توصيه شده است . حتى نابينايى وقتى از حضور پيامبر، اجازه خواست كه به مسجد نيايد، آن حضرت فرمود: از خانه تا مسجد، ريسمانى ببندد و به كمك آن ، خود را به نماز جماعت برساند.[18] و نيز نابينايانى كه اجازه ترك شركت در نماز خواستند، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله اجازه نفرمود.[19]

از طرف ديگر، برخورد شديد نسبت به كسانى كه به نماز جماعت اهميّت نمى دهند، نشان ديگرى بر اهميّت و سازندگى آن است . در حديث است كه به چنان كسان ، همسر ندهيد[20] و معرّف آنان نشويد.[21]

امام جماعت 

در نماز جماعت ، آنكه جلو مى ايستد و مردم به او اقتدا مى كنند، امام نام دارد. بعضى نيز به او پيشوا مى گويند. در نظام اجتماعى سياسى اسلام ، آنكه پيشوايى جمعى را به عهده دارد، بايد از يك سرى فضيلت ها و برترى ها برخوردار باشد، تا فضايل او، الهام بخش ديگران نيز باشد. در نماز جماعت نيز، پيش نماز، بايد در علم و عمل و تقوا و عدالت ، برتر از ديگران باشد.

در حديث مى خوانيم : فَقَدِّمُوا اَفْضَلَكُمْ وفَقَدِّموا خيارَكُم [22] يعنى به با فضيلت ترين و بهترين خودتان اقتدا كنيد.

احاديث ، در اين باره ، بسيار است . به چند نمونه اشاره مى كنيم :

امام جماعت ، بايد كسى باشد كه مردم به ايمان و تعهّد او اطمينان داشته باشند.[23]

امام صادق عليه السلام فرمود: امام جماعت ، رهبرى است كه شمارا به سوى خدا مى برد، پس بنگريد كه به چه كس اقتدا مى كنيد.[24]

ابوذر فرمود: امام شما، در قيامت ، شفيع شماست . پس شفيع خودتان را از افراد سفيه و فاسق قرار ندهيد.[25]

اولویت  ها در انتخاب امام جماعت 

از آنجا كه در امام جماعت ، برترى و فضيلت بر ديگران شرط است ، اگر در موقعيّتى ، چند نفر شايستگى آنرا داشتند كه به آنان اقتدا شود، باز هم اوصاف و شرايطى به عنوان اولوّيت در روايات مطرح است كه آموزنده است و گرايش به ارزشها و انتخاب بهتر را مى آموزد. از جمله :

1- كسى كه قرائت نمازش بهتر باشد. اقْرئهم

2- كسى كه در هجرت ، پيشقدم باشد. اَقْدَمُهم هِجَرةً

3- كسى كه دين شناس تر و در مراتب علمى برتر باشد.

اَعْلَمُهم بالسُنةِ واَفْقَهَهُمْ فى الدّين

4- كس كه سنّ بيشترى داشته باشد. فَاَكْبَرُهم سِنّاً

5 كسى كه انس او با قرآن بيشتر باشد.

6- كسى كه زيباتر و خوشروتر باشد.

7- صاحب منزل ، از مهمان در امام جماعت شدن مقدّم است .

8 امام جماعت دائمى ، بر افراد تازه وارد به مسجد، مقدّم است .

در ميان امتيازات ، به مسئله (عالِم بودن ) بيش از هر چيزى تكيه شده است . اين دانايى و اعلميّت ، در همه مواردى كه نوعى رهبرى و پيشوايى در كار است ، شرط و امتياز است . در حديث است : مَنْ صَلّى بقومٍ وَ فيهم مَنْ هُوَ اَعْلَمُ مِنْهُ لَمْ يَزَلْ اَمْرُهم اِلَى السِّفالِ الى يوم القيامةِ

كسى كه امامت نماز و پيشوايى گروهى را به عهده بگيرد، در حالى كه ميان آنان ، داناتر از او هم باشد، وضع آن جامعه تا قيامت ، همواره رو به سقوط و پستى است .

این مطلب را به اشتراک بگذارید :