■ نماز و تغییر نگاه انسان
نماز مجموعه ای از مولفه‌های شناختی، هیجانی و رفتاری است که انسان بیش از همه آنها به «مولفه‌های شناختی» نیازمند است. چون تاثیر مستقیمی بر نگاه انسان به خود و دنیای پیرامون خود می‌گذارد.
در میان اعمال عبادی، نماز با فضیلت ترین اعمال محسوب می شود. به گونه ای که در آموزه های تاکید می شود که « إن قبلت قبل ما سواها و إن ردّت ردّ ما سواها؛ اگر نماز کسی پذیرفته شود، بقیه اعمال او نیز قبول می شود و اگر آن پذیرفته نشود سایر اعمال هم مورد پذیرش قرار نخواهد گرفت.»[۱]
یکی از روش های ایجاد انگیزه برای اینکه ما خود را به انجام دادن کاری ملزم کنیم این است که منفعتی که از انجام آن کار نصیب ما می شود را درک کنیم. بنابراین در این نوشتار به دنبال آن هستیم که برخی از آثار روانی اقامه نماز را بدانیم.
احساس خوشبختی و سعادت
در قرآن کریم می فرماید: « قَدْ أَفْلَحَ الْمُؤْمِنُونَ الَّذِینَ هُمْ فِی صَلَاتِهِمْ خَاشِعُونَ؛ به راستی که مؤمنان رستگار شدند، همانان که در نمازشان فروتن هستند»[۲] انسانی که اهل نماز باشد، منبعی برای معنادهی به زندگی خویش پیدا می کند. معنا در زندگی بسیار مهم است. این معنادهی باعث می شود انسان در زندگی رضایت داشته باشد. نماز این اثر ماندگار را دارد که معنا را به انسان می بخشد که در زندگی انسان، خالقی است که به او حیات بخشیده، نعمت های بی شماری در اختیار او قرار داده است، حالا او باید راهی برای شکر این نعمت ها بیابد و نماز همان راهی است که شکر نعمت ها را در پی دارد.
تقویت اراده
اراده یکی از مولفه های مهم در رسیدن انسان به موفقیت است. به همین دلیل اولین و مهم ترین گام در رسیدن به موفقیت، کسب اراده و یا تقویت آن است. انسان هایی که اراده قوی ندارند اگر راهی برای تقویت اراده پیدا نکنند، نمی توانند طعم زندگی مطلوب را تجربه کنند. اراده یک نیروی معنوی است که افکار و هیجانات را به شکل رفتار درمی آورد. اراده صفتی است که حالت خاصی را در انسان ایجاد می کند که بتواند کار و عمل مخصوصی را انجام دهد. در حقیقت اراده به چیز معلوم تعلق می گیرد که آن را به وجود بیاورد.[۳] یکی از چیزهایی که به تقویت اراده کمک می کند و آن را افزایش می هد نماز است. نماز به عنوان یک تکلیف الهی با ضوابط و احکامی که دارد می تواند اراده را به خوبی شکل دهد و زمینه تقویت آن را مهیا کند.
اگر انسان یاد بگیرد و تمرین کند که نمازهای روزانه خود را در زمان اول وقت بخواند، این اراده در نماز اول وقت به مرور بر دیگر اعمال و افعال او نیز تاثیر می گذارد.
رشد شناختی
نماز مجموعه ای از مولفه های شناختی، هیجانی و رفتاری است که انسان بیش از همه آنها به «مولفه های شناختی» نیازمند است. مولفه های شناختی نماز به این شکل است که تاثیر مستقیمی بر نگاه انسان به خود و دنیای پیرامون خود می گذارد. این مولفه، هر روز تکرار می شود و غبار فراموشی و نسیان را انسان برطرف می کند. شناختی که از این عمل عبادی برای انسان ایجاد می شود، او را یک موجود نیازمند نشان می دهد که باید به یک منبع لایزال متصل شود. این شناخت که از سر حقیقت است، انسان را از تلاش های بی جهت دور می کند و به سایر حرکت های فردی و اجتماعی او جهت می دهد و آن، جهت الهی منطبق بر حقیقت عالم است.
این شناخت، شناختی است که پس از تبیین جایگاه انسان، خدایی را به او معرفی می کند که ناظر بر اعمال اوست، قدرتمند و درعین حال شنونده است. شنونده حاجت های انسان است و آنها را برآورده می کند.
تقویت هوشیاری انسان
آنچه در نماز به مومنان سفارش شده این است که به معانی و به مقام و ذات حضرت حق توجه داشته باشند. این امر می تواند زمینه ساز تقویت هوشیاری در انسان باشد. کسی که در روز پنج مرتبه اذکاری را می خواند که هر جمله آن منطبق بر یکی از مصادیق زندگی روزانه اوست پس تلاش می کند هنگام نماز، این مصادیق منطبق بر زندگی خود را بیابد و به آنها هویت ببخشد.
آرامش روانی
استرس های زندگی، یکی از عوامل تخریب روان انسان است. به همین دلیل انسان نیاز دارد که ساعاتی را برای ترمیم آسیب های روانی ای که در طول روز دچار آنها شده، اختصاص بدهد. یکی از بهترین کارهایی که می تواند آرامش روانی را برای انسان به همراه داشته باشد، نماز است. شاید یکی از دلایل اینکه نماز در پنج وقت خاص توصیه شده است، همین است که این آرامش بخشی در طول روز تکرار شود. آرامش روانی ای که از نماز نصیب انسان می شود، یک آرامش واقعی است که جایگزینی مانند آن پیدا نمی شود. هرچند امروز شبه عرفان های شرقی و غربی راه هایی را برای رسیدن به آرامش به افراد توصیه می کنند اما به علت تهی بودن این راهکارها، شخص به مشکلات روانی دیگری دچار می شود.
پی نوشت:
[۱]. میرزا حبیب الله هاشمی خویی، منهاج البراعه فی شرح نهج البلاغه، مترجم: حسن حسن زاده آملی، ج ۱۲، ص ۳۲۱.
[۲] . سوره مومنون/۱-۲.
[۳] . علی اکبر دهخدا، لغتنامه دهخدا، ج ۲، ص ۱۶۲۵.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
