وقتی گفته می‌شود "بازار"، چه تصویری در ذهن شما ایجاد می‌شود؟ مغازه‌های یکی درمیان باز و چند نفر عابر پیاده؟ یا محلی شلوغ و پر رفت‌و‌آمد با مغازه‌های پر از مشتری و فروشنده؟ طبیعی است که برپابودنِ بازار به بازبودن مغازه‌ها، رفت و آمد و نشاط  معنا  می‌دهد. عرب به اینکه مردم این‌چنین بازاری را برپا کنند، می‌گوید: "اقام القوم سَوْقَهم".[1] همچنان که برپایی بازار به زنده بودن و نشاط آن است، برپایی نماز نیز به زنده بودن و نشاط آن در جامعه است. به همین علت به برپایی نماز نیز می‌گویند "إقامه الصلاه". بنابراین اقامه نماز این نیست که هنگام اذان، یکی نماز بخواند و یکی نخواند، یکی به آن مشغول شود و دیگری به کاری دیگر. وقتی نماز در بازار، ادار یا مدرسه و دانشگاه، اقامه شده است که مردم با نشاط و جوشش درآن شرکت کنند، همه کار را رها کرده، کارشان نماز شود.

نکته ظریف این است که در روایات، نماز "ستون دين" گفته شده؛ "الصَّلَاةُ عَمُودُ الدِّين"^[2]. آنچه با ستون تناسب دارد، به‏پاداشتن است؛ نه خواندن به تنهایی. از اين ‏رو تعبير قرآن‏كريم درباره انجام نماز، اقامه است، نه قرائت؛ زيرا ستون برای به‏پا  داشتن است.^[3] پس اقامه خیمه دين و برپایی تمدن اسلامی بدون برپايي نماز ميسّر نيست.

بنابراین خداوند در امرهای متعدد به"أَقيمُوا الصَّلاة" از ما برپایی بانشاط و همگانی نماز را در جامعه خواسته است؛ نه اینکه تنها از ما خواندن نماز را بخواهد. حتی کسانی که با کسالت و بی‌رقبتی فقط نماز می خوانند را تهدید کرده است: "فَوَيْلٌ لِّلْمُصَلِّينَ الَّذِينَ هُمْ عَن صَلَاتهِمْ سَاهُون"‏؛^[4] پس واى به حال نمازگزاران! آنان كه از نمازشان غافل و به آن بى‏اعتنايند.

اقامه نماز دو شرط اساسی دارد

شرط اول: برپایی آن در اول وقت است.

امام رضا علیه السلام در زمانی زندگی می­کردند که شبهات علیه اسلام بسیار زیاد شده بود. آن حضرت سعی داشتند با شرکت در جلسات مناظره، با رفع شبهات، مانع انحراف مردم از دین شوند.

در یكى از مجالس مناظره حضرت با "عمران صابى" كه از دانشمندان برجسته بود، مشغول بحث درباره­ توحید بودند. او هر سؤالى كه مطرح مى‏كرد، امام با استدلال محكم جواب او را مى‏داد. مناظره به اوج خود رسیده بود. وقت نماز ظهر شد. امام رضا(ع) به مأمون فرمود: "الصلاة قد حَضَرَت"؛ وقت نماز فرا رسید.

عمران صابى گفت: اى آقاى من! دنباله­ی بحث و پاسخ به سؤال مرا قطع نكن، همانا دلم نرم شده [ و نزدیک است که اسلام را بپذیرم].

امام رضا(ع) تحت تأثیر احساسات عمران صابى قرار نگرفت و نماز اوّل وقت را فداى بحث و بررسى نكرد. ایشان با قاطعیت فرمود: "نُصَلِّی وَ نَعُود؛ نماز مى‏خوانیم و باز می­گردیم". امام با همراهان برخاستند و نماز خواندند. پس از نماز به همان مجلس بازگشته و به بحث و بررسى ادامه دادند.^[5]

چون اذان به‌صورت عمومی پخش می‌شود، برخی گمان می‌کنند که یک دعوت عمومی به نماز است. این اشتباه است. اذان دعوتی است که هر کدام از ما را فردی و خصوصی به گفت­و­گوی با خدایمان دعوت می‌شویم. او برای اینکه صداقت ما در دوستی با او امتحان شود، گاهی به­گونه­ای برنامه­ریزی می­کند که در میان کارها و درگیری­های روزانه وقت نماز می­رسد و ما را دعوت به صحبت با خود می­کند!

امیر مؤمنان ع می­فرماید: "خداوند هیچ عملی را به اندازة نماز دوست ندارد. پس نباید کار دنیا شما را از اوقات نماز غافل کرده و به خود مشغول سازد. به­راستی خداوند گروهی از مردم را که نسبت به نمازشان بی­توجه­اند و به اوقات نماز اهمیت نمی­دهند، مورد نکوهش قرار داده و می­فرماید: [وای بر نمازگزاران]^[6] آنها که در مورد نمازشان سهل­انگاری می­کنند".^[7]

اگر مادر یا دوست مهربانی، شما را صدا بزند، شما صدایش را بشنوید، اما جوابش را ندهید، چه معنایی دارد. مهم نیست نیتتان چه باشد، مهم این است که این کار بی‌احترامی به اوست. این بی‌احترامی بر ارتباط شما حتما اثر می‌گذارد. بی‌اعتنایی به اوقات نماز عواقب سنگینی برای ما دارد. این بی‌اعتنایی به دوست ما را از چشم عاشقان او می‌اندازد. تا آنجا که رسول مهربانی ص در همان بیماری که به رحلت ایشان انجامید، پس از آنکه از هوش رفته و سپس به هوش آمدند، فرمودند: "شفاعت من شامل کسی که نماز را از وقت آن تأخیر بیندازد، نخواهد شد!"^[8]

روشن است که منظور حضرت مواردی است که انسان بدون عذر و برای اشتغال به امور غیر ضروری و کم ارزش، نماز را از اول وقت به تأخیر می­اندازد و تأخیر نماز از اول وقت در مواردی که برای انجام عمل مهمی که ضرورت شرعی یا عرفی دارد، اشکالی ندارد. مواردی مانند طبیبی که مشغول معالجة بیمار است، یا مادری که به کارهای کودک خردسالش می­پردازد.

اما باید مراقب فریب شیطان بود که انسان را به بهانه­های مختلف و توجیهات غلط، از اهتمام به نماز اول وقت باز ندارد.

امام صادق ص فرمودند: "برتری [نماز] اول وقت بر آخر وقت، مانند برتری آخرت بر دنیاست".^[9] به­­راستی آیا می­توان آخرت و نعمت­های بی­پایان آن را، با دنیای فانی و نعمت­های محدود و ناقص و زودگذر آن مقایسه کرد؟!

شاگرد راستین این مکتب، امام قدّس سرّه به نماز اول وقت بسیار علاقه داشتند. در آخرين روز تقريباً ساعت ده شب ، نماز مغرب و عشاء را با اشاره خواندند. همه اميدها قطع شده بود و دكترها تقريباً همه چيز را تمام شده مى دانستند. امام در حالت بيهوشى بودند كه يكى از پزشكان بالاى سرشان رفت و براى اينكه شايد به وسيله نماز بشود آقا را به هوش آورد. گفت: آقا! وقت نماز است. همين را كه گفت، آقا يك لحظه چشمان خود را تكان داد و در همان حالت بيهوشى نمازشان را با اشاره خواندند. از صبح آن روز هم مرتب از ما سؤ ال مى كردند كه : چقدر به ظهر مانده ؟ چون خودشان ساعت دمِ دستشان نبود و آن قدرت را نداشتند كه به ساعت نگاه كنند، يك ربع به يك ربع از ما مى پرسيدند. نه به خاطر اينكه نمازشان قضا نشود، به خاطر اينكه نماز را اول وقت بخوانند.^[10]

شرط دوم: ادای به جماعت

از همان سنين كودكى به نماز اول وقت اهميت مى داد و فضيلت نماز اول وقت را با هيچ چيز ديگر عوض نمى كرد. در دوران جوانى كه به ورزش كشتى مى رفت، روزى براى انجام مسابقات به اتفاق هم به سالن رفتيم.

مسابقات فينال بود، در ميان جمعيت به تماشا نشسته بودم كه چند نفر از رقيبان با هم مبارزه كردند. نوبت به عباس^[11]رسيد. چند بار نام او را براى مبارزه خواندند، امّا او حاضر نشد. تا اين كه دست رقيب او را به عنوان برنده مسابقه بالا بردند. نگران شدم به خودم مى گفتم: يعنى عباس كجا رفته؟ در جستجوى او بودم نگاهم به او افتاد كه از درب سالن وارد مى شد. جلو رفتم و گفتم: كجا بودى؟ اسمت را خواندند، نبودى؟ گفت: وقت نماز بود، نماز از هر كارى برايم مهم تر است. رفته بودم نماز جماعت.^[12]

این روایت را شنیده‌اید:

امیر مؤمنان ع فرمودند:"لَا صَلَاةَ لِجَارِ الْمَسْجِدِ إِلَّا فِي الْمَسْجِد"؛^[13] نمازی برای همسایه مسجد نیست، مگر اینکه در مسجد نمازس را بخواند!

آیا نماز فرادای کسانی که دسترسی به مسجد دارد، قبول نیست؟ ظاهر روایت جز این معنا را دارد؟ شما برداشتتان چیست؟

اهمیت نماز جماعت و به معنای کلی‌تر جماعت و جمع شدن مسلمانان برای عبادت خداوند چنان اهمیت دارد که نماز فرادی کسی که دسترسی به مسجد دارد، نسبت به نماز جماعت نمازی به حساب نمی‌آید.

"جابر" از امام باقر ع نقل کرده که حضرت فرمود: "نماز جماعت در منظر و جایگاه بهشت، بیست ­و ­پنج درجه بالاتر از نماز فرادا است".^[14]

پیامبر خدا ص فرمودند: "هر که برای شرکت در نماز جماعت به مسجدی رود، برای هر قدمی که بر می­دارد، هفتاد هزار حسنه منظور شود و به همان اندازه درجاتش بالا می­رود و اگر در آن حال بمیرد، خداوند هفتاد هزار فرشته می‌گمارد که در قبرش به عیادت او روند و انیس تنهایی او باشند و تا زمانی که برانگیخته شود، برایش آمرزش بطلبند".^[15]

این روایت‌ها خالی بندی برخی برای بزرگ نمایی یک کار نیست. اینها از جانب فرستادگان خداوند به ما رسیده تا بدانیم که معنای حقیقی اقامه نماز با جماعت ادا شدن آن صورت می‌گیرد و نماز فردا نسبت به آن، نماز نیست!

این مطلب را به اشتراک بگذارید :