راهکارهای دعوت به نماز در محیط‌های اداری و کاری

مقدمه

دو نفر را در نظر بگیرید. هر دو مشغول در مجموعه‌ای کار می‌کنند. اولی کار می‌کند تا پولی به‌دست آورد و علاقه‌ای به‌کار و تلاش ندارد. صبح که به سوی کار می‌رود تا به محل کار می‌رسد، دو جین لعنت بر خودش نسار می‌کند.

دومی اما، درآمد را دوست دارد، ولی هدفش آن نیست. او خود کار و تلاش و خدمت به دیگران را دوست دارد. صبح با نشاط به‌سوی محل کار می‌رود چون می‌داند که کارش عبادت و جهاد در راه خداست. او یقین دارد که: پیامبرش فرموده است: "آنکه برای خانواده‌اش کار و تلاش می‌کند، مانند مجاهدی است در راه خداوند"^[1] و "عبادت هفت جزء است که برترین آنها درپی روزی حلال بودن است".^[2] خلاصه مسئله این است که به کار بگوییم وقت نماز است یا به به نماز بگوییم کار دارم!

این دو دیدگاه، تنها دو اعتقاد بدون تاثیر نیست. بلکه از جاهایی که این دو دودگاه خودش را نشان می‌دهد، هنگام اذان است. مگر می‌شود کسی که خودش را در خال جهاد در میدان خدا می‌داند، به اذان بی‌اعتنا باشد. نمی‌شود کار را برای موفقیت با نام خداوند شروع کرد اما به دستور خدا جواب نداد.

هر مؤمن در محیط اداری نیز یک یاوران نماز باید باشند. همت آنها باید این باشد که در صورت امکان در همان اول وقت نماز را اقامه کند و در راستای اقامه اجتماعی آن گم بردارد. در مکان‌ها و موقیعیت‌های خاص که امکان اقامه اول وقت نیست نیز نزدیک‌ترین وقت به اذان و به‌جماعت نماز را بپا دارد. درست است که یک مدیر تاثیر بیشتری در این راه دارد؛ اما مشکلات وظیفه را از دوش عموم ما برنمی‌دارد.

بنابراین یا کار برای نماز است، یا نماز برای کار؛ یعنی اگر کار جهاد و جهاد در راه خدا نیز برای اقامه نماز است، پس کار باید برای نماز باشد و الا نماز در خدمت کار می‌شود!

در پایگاه امیدیه بودیم، چند دقیقه ای به اذان صبح مانده بود. علی اکبر [شهید حاج علی اکبر رحمانیان] را دیدم که بعد از چهار شبانه روز، از منطقه عملیاتی برگشته بود. خستگی شدید در چهره اش آشکار بود. فکر کردم می خواهد استراحت کند و بعد نماز صبح بخواند؛ چون خواب از چشمانش می بارید، ولی برعکس، تا اذان گفتند، جانمازش را پهن کرد و آماده نماز شد. به او گفتم: خسته هستی؛ کمی دراز بکش، بعد نماز بخوان. لبخندی زد و گفت: ما الآن برای همین نماز داریم می جنگیم. وقتی به نماز ایستاد، دیگر آثار خستگی در او نمی دیدم.^[3]

راهكارها

1. دعوت زیبای زبانی

هم رزم شهید علی موسوی می گوید: تنها جایی که می شد سراغش را گرفت، نمازخانه بود. آن قدر مقید بود که نیم ساعت قبل از نماز، به طرف نمازخانه می رفت. هم خودش مقید به نماز اول وقت بود و هم با اخلاصِ خاصی، بقیه را به نماز اول وقت دعوت می کرد. یک بار که من در جلسه ای حضور داشتم و اتفاقاً تا ظهر طول کشید، ناگهان در باز شد و موسوی با چهره نورانی اش وارد شد و بعد از سلام، از ما پرسید: برادرا! می بخشید، خواستم بپرسم ظهر شده؟ بعد ما متوجه وقت نماز شدیم و چند لحظه بعد صدای اذان بلند شد. نحوه تذکر دادن او در آن لحظه خیلی برایم جالب بود.^[4] "حافِظُوا عَلَی الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطی وَ قُومُوا لِلّهِ قانِتینَ"؛^[5] در انجام همه نمازها، [به‌خصوص] نماز وسطى [نماز ظهر] كوشا باشيد! و از روى خضوع و اطاعت، براى خدا بپاخيزيد!

1. آراسته کردن محل برگزاري نماز

"آن گاه که کعبه را براى مردم محل اجتماع وجاي امني قرار داديم [و فرموديم:] در مقام ابراهيم، نمازگاهى براى خود اختيار كنيد، و به ابراهيم و اسماعيل فرمان داديم كه: "خانه‌ي مرا براى طواف‏كنندگان و معتكفان و ركوع و سجودكنندگان پاكيزه نگهداريد."^[6]

براساس آمار‌هاي بدست آمده از پيمايشي در وزارت کار و امور اجتماعي راجع به نماز قريب به 55% کارمندان معتقد بوده اند که وضعيت بهداشتي نظير بوي عرق بدن و پاها و درکل، عدم رعايت نکات بهداشتي، از علل عمده عدم استقبال کارمندان از نمازجماعت است و سبب کاهش تعداد نمازگزاران در مساجد مي‌گردد و عدم امکانات مناسب جهت آماده شدن براي نماز(مانند وضوخانه مستقل، کفشداري و...) عامل بازدارنده است.^[7]

1. خدمات رسانی‌ها در محل برگزاري نماز

در قرآن هرگاه از نماز به عنوان يک رفتار معنوي سخن به ميان آمده است از رفتارها و عملکردهاي دنيوي و اجتماعي نيز سخن رانده شده است. مقارنت نماز با مشوره، زکات، قرض الحسنه، کمک به نيازمندان، قرباني کردن، امربه معروف، برادري و... گوياي اين امر است که نماز با برخي کارها و رفتارها همسويي بيشتري دارد.

            فعال کردن گروه‌هاي خدمات اجتماعي نظير بسيج، هلال احمر و...در ميان نمازگزاران، بنيان گذاري صندوق‌ قرض الحسنه مساجد مخصوص کارمندان، برگزاري جلسات اداري در نمازخانه قبل از ساعات نماز يا بعد از ساعات نماز، برگزاري جلسات مشاوره يا اخلاق خانواده به صورت گروهي يا عمومي در محل اداره.

1. مشارکت دادن دیگر کارمندان در برگزاري مراسم نماز
2. پاداش دهي‌ها مستصل به نماز باشد.

بسیاری از برنامه‌های پاداشی که در طول سال برای کارکنان در نظر گرفته می‌شود را می‌توان به بعد از نماز و در نمازخانه موکول کرد. تا سبب شرکت بیشتر افراد در نماز و تداعی نماز با خاطرات حوش شود.

اردوهاي تفريحي کوتاه مدت نمازگزاران، بسته‌هاي فرهنگي، فرصت آشنايي با مديران ارشد و شخصيت‌هاي مياني کشوري، برگزاري مسابقه پرسش و پاسخ و در نظر گرفتن جايزه براي پاسخگويان، برگزاري نمايشگاه‌هاي کتاب و محصولات فرهنگي با تخفيف قابل اعتنا در نمازخانه‌هاي ادارات و...انگيزه حضور در نماز جماعت را در ميان کارکنان ادارات تحريک و تقويت کرد.

1. دعوت از پيش نماز شايسته

از عواملي که مي‌تواند در رغبت و بي ميلي نمازگزاران نقش داشته باشد، پيش نماز است. اينکه پيش نماز شخص عادل، وارسته و خود ساخته باشد، سبب انگيزه و ترغيب افراد به نماز و در غير صورت سبب دلسردي آنها مي‌گردد. در تحقيقي که روي کارمندان وزارت کار انجام پذيرفته و قبلا نيز از آن سخن رفت، قريب 83% پاسخ دهندگان مقبوليت امام جماعت را به عنوان عنصر تاثيرگذار در استقبال کارکنان از نماز جماعت عنوان کرده اند و بيش از 50% معتقد بوده اند که از عوامل دلسردي افراد به نماز جماعت و اقتدا به پيش نماز، رفتار عادي پيش نماز در مواقع عادي است.^[8]

1. مختصر برگزار کردن نمازهاي جماعت
2. اهتمام مديران ارشد به نماز

حضرت امير امير المومنين علي (ع) به عنوان رهبر و پيشواي مسلمانان به محمد ابن ابي بکر والي و نماينده امام در مصر و بالاترين مقام مديريتي آن روز مصر مي‌نويسد: "هميشه نماز را سر وقت بجاي آر. نماز را نه به خاطر بيکاري و فرصت‌داشتن قبل از وقت بخوان و نه بخاطر اشتغال و مصروفيت به تاخير انداز. بدان که تمام اعمال و رفتارت پيرو نماز خواندنت است."^[9]

            تحقيقات ميداني نيز حاکي از اين است که کارمندان به حضور و عدم حضور مديران ارشد و مسئولان بلند پايه در نمازهاي جماعت، توجه ويژه دارند. براساس تحقيقي که در سال 1387از سوي ستاد اقامه نماز با همکاري معاونت فرهنگي-اجتماعي وزارت کار و امور اجتماعي صورت گرفته است و در آن جامعه آماري متشکل از کارمندان بخش‌هاي مختلف وزارت کار و امور اجتماعي مورد مطالعه قرار گرفته است، حدود 90% کارکنان و کارمندان از انتظار خود نسبت به حضور مسئولان و مديران ارشد همگام با کارمندان در نمازهاي جماعت، سخن به ميان آورده اند.^[10] رقم فوق گوياي اين حقيقت است که حضور روئسا و مديران و مسئولان بلند پايه در ميزان حضور و دلگرمي کارمندان سطوح مختلفي اداري به نماز نقش دارد.

1.             تكريم اهل نماز و خادمين ان

يکي از شيوه‌هاي نهادينه ساختن نماز، تكريم و تجليل از كسانيكه در مسير فرهنگ‌سازي نمازدر اداره تلاش مي كنند و نيز تكريم برخي نمازگزاران جوان به ويژه كسانيكه از روند بي نمازي يا سبك شماري تغيير مسير داده اند.

نکته‌ها

علاوه بر راهکارهای مستقیم، رعایت این چند نکته نیز لازم است؛ تا راهکارها بهتر جواب دهند.

1. ارتباط صميمي مدير با كارگران

گاهی ارتباط نادرست و ناراحتی کارمندان از مدیر و از طرفی حضور مدیر در نماز، سبب دوری آنها از نماز می‌شود. بنابراین ایجاد فضای صمیمی، میان کارمندان به‌خصوص میان آنها با مدیر مجموعه، زمینه ساز ایجاد فضای تربتی در آنجاست

1. رفع موانع

نماز ارتباط با خداوند است. این ارتباط با دوری از او ناسازگار است. اگر در محیطی گناه طبیعی شود، اقامه نماز در آنجا درونی نمی‌شود. اگر ارتباط کارمندان و پوشش آنها با حیا و خواست خداوند سازگار نباشد، آنجا جولانگاه شیطان است، نه محل اقامه نماز!

1. فضا سازی

طبیعت دنیا همراهی با غفلت است. ما نیاز داریم هر لحظه چیزی ما را به‌یاد او بیندازد تا از راه خارج نشویم. محیط اسلامی کار باید نسبت به شرایطی که دارد، یادآوری یاد خداوند در آن وجود داشته باشد. این فضای یادآوری لازم است بسیار هنرمندانه و مخلصانه باشد تا تاثیر گذارد.

1. روشنگری خانواده‌ها

یک کارمند ریشه اعتقادی و رفتاری او خانواده‌اش است. بنابراین برنامه‌ریزی برای خانواده آنها نیز ارتباط مستقیم با رفتار آنها دارد. حداقل با برخی کارهای فرهنگی می‌توان گام‌هایی را برداشت.

از جمله آن برنامه‌ها: برگزاري جلسات خانوادگي اخلاق از سوي بخشهاي فرهنگي ادارات و دعوت از اساتيد بارز اخلاق و معنويت و تهيه بروشورهاي معنوي و مذهبي و تنظيم مطالب آن با اولويت نماز و براساس اهميت و آثار و پيامدهاي نماز در زندگي فردي و اجتماعي

1. تبیین آثار کاری اقامه نماز

از جمله آثار اقامه نماز در نمازگزاران می‌تواند موارد زیر باشد:

تکريم وارباب رجوع ، تقویت مسئوليت پذيري و وجدان کاري، سبب سلامت جنسي در محيط اداري، فروتني(تواضع) در برخورد و عامل کاهش اضطراب در کارمندان باشد. البته اثرگذاری نماز درجاتی دارد و در افراد مختلف است. اما پایین‌ترین درجات نماز نیز خلی از این برکات در درجه پایین نیست.

بنابراین هر کارمند در هر جایگاهی که باشد، به مقداری که در دعوت دیگران و ترویج اقامه نماز فعال باشد، به همان میزان در تقویت این آثار بابرکت سهیم است.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :