نماز آيات  

برخى پديده هايى كه در طبيعت رخ مى دهد و حالتِ غير عادى دارد، گاهى موجب وحشت انسان ها مى شود و گاهى نيز ممكن است افكار خرافى و شرك آلودى را در اذهان جاهلان و غافلان پديد آورد.
اينجاست كه توجّه دادن انديشه ها به عوامل اصلى آنها و جلوگيرى از انحراف اذهان ، به عنوان يك وظيفه براى اديان حق ، جلوه مى كند.
در اسلام ، براى اينگونه پديده ها، نماز خاصّى واجب شده تا مردم ، توجّه به خداى هستى آفرين پيدا كنند و منشاء اين تغييرات و حوادث را، قدرت الهى بشناسند. نام اين نماز، نماز آيات است ، چرا كه براى بروز حوادثى برگزار مى شود كه از آيات و نشانه هاى الهى در جهان است .

در رساله ها مى خوانيم : كه نماز آيات ، به واسطه چهار چيز واجب مى شود:
1- گرفتن خورشيد (كسوف )
2- گرفتن ماه (خسوف )
3- زلزله .
4- رعد و برق و بادهاى سياه و سرخ وحشت آور، كه بيشتر مردم بترسند.للّه
(به برخى مسائل آن اشاره خواهد شد).

نماز آيات ، درسى از توحيد 
بروز اينگونه حوادث ، در اذهان ساده لواحان ، نشان نوعى قهر طبيعت و خشم خدايان به شمار مى آمد و چون از كيفيّت و علل آن خبر نداشتند، از خدا غافل مى شدند و به طبيعت بى جان متوجّه مى شدند. به خصوص ، خورشيد پرستان و ماه پرستان ، افكار خاصّى پيدا مى كردند.

خواندن نماز آيات ، براى توجّه دادن به منشاء اصلى آفرينش و دگرگونيهاى طبيعت ، يعنى خداى تواناست و درسى از توحيد به مردم مى آموزد.

روايت است كه هنگام درگذشت ابراهيم ، فرزند كوچك پيامبر، خورشيد گرفت . مردم با خود مى گفتند كه اين كسوف و خورشيد گرفتگى ، به خاطر فقدان پسر رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله است . پيامبر خدا صلّى اللّه عليه و آله براى تصحيح افكار و برداشت ها منبر رفت و پس از حمد و ثناى پروردگار، فرمود:
ايُّهاالنّاسُ! اِنَّ الشَمْسَ والْقَمَرَ آيَتانِ مِنْ آياتِ اللّهِ، يَجْريانِ باءمْرهِ مُطيعانِ لَهُ لايَنْكَسِف انِ لِمَوْتِ اَحَدٍ وَ لا لِحَياتِهِ، فَاذَا انْكَسَفتا اَوْ واحِدةٌ مِنْهُما فَصَلُّوا

اى مردم ! خورشيد و ماه ، دو نشانه از نشانه هاى الهى اند، به فرمان او جريان دارند و مطيع اويند، و بخاطر مرگ يا زندگى كسى ، گرفته نمى شوند. پس اگر هر دو يا يكى از آن دو گرفت ، نماز بگذاريد.
پس از اين سخن ، از منبر فرود آمد و با مردم نماز كسوف ، خواند.(1)

دو درس از اين برخورد پيامبر مى آموزيم :
يكى ، آن كه آن حضرت ، ابتدا به روشنگرى افكار، پيرامون پديده طبيعى پرداخت ، سپس به نماز ايستاد، و اين مى فهماند كه فهم و انديشه ، مقدم بر عبادت و نماز است .
ديگر، اينكه چون مرد الهى و رسول به حق بود، حق را گفت و مردم را به خدا توجّه داد. بر خلاف آنانكه حيله گر و عوام فريب اند، كه از چنين حادثه اى ، شايد به نفع خود و كسب وجهه ، سوء استفاده كنند. و حتّى حوادث طبيعى را در مسير خواسته هاى نفسانى ، تجزيه و تحليل و تاءويل نمايند.

امام صادق عليه السلام از پدرش نقل مى كند كه فرمود:
زلزله ها و گرفتگى ماه و خورشيد و بادهاى سخت و وحشت زا، از نشانه هاى قيامت است . هر گاه يكى از اينها را ديديد، به ياد بر پائى قيامت بيفتيد، به مسجدها پناه بريد و نماز بخوانيد.(2)

اين روايت نيز، توجّه دادن اذهان مردم ، از طبيعت ، به خداى طبيعت است و در نهايت با نماز، اين خداگرايى تكميل مى شود.

چگونگى نماز آيات  

در مورد نماز آيات ، فقط به چند مسئله اشاره مى شود. توضيح بيشتر آنرا در رساله هاى عمليه بخوانيد.
1- نماز آيات ، دو ركعت است و هر ركعت ، پنج ركوع دارد. در هر ركعت ، مى توان پس از حمد و سوره ، به ركوع رفت و برخاست ، دوباره حمد و سوره و ركوع ، تا پنج مرتبه . و مى توان در هر ركعت ، يك حمد خواند و آيات سوره توحيد را به پنج قسمت كرد و قبل از هر ركوع ، يك بخش از سوره را خواند و به ركوع رفت ، و سپس آيه اى ديگر و ركوع دوّم و همچنين تا پنج ركوع تمام شود.

2- در نماز آيات هم ، آنچه در نمازهاى روزانه لازم است ، واجب مى باشد، مانند طهارت ، قبله و...

3- خواندن نماز آيات ، واجب فورى است و نبايد به تاءخير انداخت . در ماه و خورشيد گرفتگى ، از وقتى كه ماه و خورشيد، شروع به گرفتن مى كند، مى توان نماز آيات را خواند. اگر كسى نماز آيات نخوانده ، گناه كرده است و تا آخر عمر بر او واجب است و هر وقت بخواند، ادا مى باشد.

4- اگر عوامل وجوب نماز آيات ، در شهرى اتفاق بيفتد (مثلاً زلزله و...) براى مردم همانجا واجب است نه شهرهاى ديگر.

5 فرقى نمى كند كه تمام ماه يا خورشيدبگيرد، يا قسمتى از آن (خسوف وكسوف كلّى ياجزئى ) در هر دوحال ، نماز آيات واجب است .

نماز ميّت  

وقتى مسلمانى هر چند كودك ، از دنيا مى رود، پس از غسل دادن و كفن كردن ، بايد بر پيكر او نماز خواند. گرچه نام نماز ميّت بر آن گفته شده ، ولى در واقع دعايى بيش نيست ، زيرا ركوع و سجود و تشهد و سلام ندارد و وضو و غسل و تيمّم داشتن شرط نيست و پاك بودن بدن نمازگزار هم لازم نمى باشد. اگر چه بهتر است شرايط نماز را داشته باشد.
اين مراسم ، بهتر است كه به صورت جماعت انجام شود.
خواندن نماز بر جنازه مسلمان ، واجب كفايى است . يعنى بر همه مسلمين واجب است و اگر فرد يا افرادى بخوانند، از ديگران ساقط است .
اين نماز، خواستن رحمت و مغفرت براى مرده است . از اين رو بهتر است كه دوستان و بستگان و مؤ منين را خبر كنند تا حضور يافته و بر او نماز بگذارند. اين نماز، هم سبب رحمت بر ميّت است و هم موجب اجر براى نمازگزاران مى شود.(3)
معمولاً در خواندن اين نماز، دعاها و جملات خاصّى به صورت مستحّب خوانده مى شود. امّا اندازه واجب آن ، كه دانستنش براى هر مسلمان ضرورى است به اين صورت است :
نماز ميّت پنج تكبير دارد. 
پس از تكبير اوّل بگويند: اشهد اَن لا اله الاّ اللّه و انّ محمّداً رسول اللّه .
پس از تكبير دوّم بگويند: الّلهم صل على محمد و آل محمّد.
پس از تكبير سوّم بگويند: الّلهم اغفر للمؤ منين والمؤ منات .
پس از تكبير چهارم : الّلهم اغفر لهذا الميت (اگر ميت ، مرد است ) يا: الّلهم اغفر لهذه الميّتِ. (اگر ميت ، زن است )
پس از تكبير پنجم ، نماز تمام است .
كسى كه بر ميّت نماز مى خواند، بايد رو به قبله باشد، و ميّت را، در مقابل او به پشت بخوابانند. بطورى كه سر او به طرف راست نمازگزار و پايش به طرف چپ او باشد.
نمازگزار بايد از ميّت دور نباشد. ولى اگر به صورت جماعت باشد، دور بودن نفرات ديگر مانعى ندارد ولى اتصال بايد حفظ شود.
اگر بر ميتى نماز خوانده نشود (به عمد يا از روى فراموشى ) يا بعداً معلوم شود كه نماز، باطل بوده ، پس از دفن شدن بر قبر او بايد خواند.(4)

پی نوشت ها

1- وسائل الشيعه ، ج 5، ص 144.
2- وسائل الشيعه ، ج 5، ص 145.
3- وسائل الشيعه ، ج 2، ص 762.
4- توضيح بيشتر مسائل ، در رساله عمليه .

منبع: کتاب پرتوى از اسرار نماز، حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محسن قرائتی

این مطلب را به اشتراک بگذارید :