1-نکته اول:  در رابطه با حضور قلب در نماز باید عوامل حواس پرتی را از خودمان دور کنیم که خود این عوامل گاهی می تواند درونی باشد و گاهی بیرونی باشد

عوامل درونی مثل: پرخوری، گرسنگی، حبس بول و...

عوامل بیرونی مثل: مثل  سر صدا ها یا نماز خواندن روبه روی تلویزیون روشن، مکان شلوغ و...

2- نکته دوم:  قبل از ورود به نماز ما نسبت به اهمیت نماز و حضور قلب و دستور الهی و  در محضر خدا بودن و هدف آفرینش و....فکر کنید و خود را آماده سخن گفتن با خداوند کنید که این عمل تاثیر زیادی در حضور قلب دارد.

3- نکته سوم:  در نماز قبل از گفتن کلمات به معنای کلمات دقت کنیم و بدانیم کلمه بعدی که قرار است بیان کنیم چه معنایی دارد.

4- نکته چهارم: قبل از نماز اذکار مستحب وارد شده را بخوانیم و تا چند دقیقه قبل آن با کسی صحبت نکنیم و حالت نماز را داشته باشیم .مثلا دعای توجه را بخوانیم: «وَجَّهتُ وَجهىَ لِلَّذى فَطَرَ السَّمٰواتِ وَ الأرضَ، عالِمِ الغَیبِ و الشَّهادَةِ حَنیفاً مُسلِماً وَ ما انَا مِنَ المُشرِکینَ.انَّ صَلاتى وَ نُسُکى وَ مَحیاىَ وَ مَماتى للّٰهِ رَبِّ العَالَمین، لاشَریکَ لَهُ وَ بِذ لِکَ امِرتُ وَ انَا مِنَ المُسلِمینَ»

5- نکته  پنجم:  از تعقیبات نماز غفلت نکنیم و آنها را هم انجام دهیم چون تعقیبات هم حضور قلب در محسوب  و آن را جبران می کند.

6- نکته  ششم: خواندن نافله ها و نماز های مستحبی مثل نماز شب و نماز هایی که قبل و بعد نماز های روزانه سفارش شده است تاثیر زیادی در حضور قلب در نماز دارد.
امام باقر علیه السلام فرمودند از نماز شما آن مقداری مورد قبول است که حضور قلب داشته باشید زرار گفت که ای وای پس هلاک شدیم!! حضرت فرمود اینگونه نگو بلکه نافله ها جبران کننده هستند و کسری ها را جبران می کنند. 

7-  نکته هفتم: باید ذی نماز گذار داشته باشیم چرا که ظاهر در باطن هم تاثیر دارد لذا باید با لباس تمیز و مرتب  و عطر و....که تاثیر در حضور قلب نماز دارد.

8-  نکته هشتم:  حالت وداع در نماز داشته باشیم و گویا این آخرین نمازی است که می خواهیم بخوانیم و واقعا هم همین طور است و ما نمی دانیم که آیا بعد این زنده هستیم که نماز بعدی را بخوانیم یا نه و این خود حضور قلب می آورد.

9- نکته نهم: یکی از امامان خود را مقتدای خود قرار دهیم مثلا امام سجاد علیه السلام چگونه نماز می خواندند و سعی کنیم خود را شبیه او کنیم.

10- نکته دهم: نماز را از آن حالت کلیشه ای خود خارج کنیم  لذا اذکاری را که می توان تغییر داد را تغییر بدهیم و با خودمان بگوییم که امروز ذکر رکوع،سجود، قنوت و.... را چه بگویم این خود عاملی است که حواس پرتی را دور و توجه را زیاد می کند.

11- یازدهم: قبل از نماز یک توسلی داشته باشیم به یکی از ائمه علیهم السلام مثلا سلامی به امام حسین علیه السلام داشته باشیم که این عمل آثاری دارد که کمک به حضور قلب می کند.

اگر انسان خداوند را به بندگي و عظمت بشناسد، طبعاً در برابرش با نهايت خضوع، حضور و توجه قرار مي گيرد. همانطوری که اگر در برابر شخصیت بزرگی قرار گیرد، با حواس متمركز و زبان كنترل شده و قلبي حاضر قرار مي گيرد. بنابراین اگر نمازگزار خدا را هم به عظمت و قدرت بشناسد، با كمال توجه و حضور قلب در مقابلش قرار میگيرد.

كسی كه خدا را در همه جا حاضر و ناظر بداند، در حال نماز و عبادت نيز از او غفلت نمي كند. اگر چنين معرفتي براي انسان حاصل شد، لحظه اي از توجه به خداوند غافل نخواهد شد و در عبادت به اوج توجه و حضور می رسد.

امام صادق (علیه السلام) می فرمایند:

«وَ لْيَكُنْ قِيَامُكَ فِي الصَّلَاةِ قِيَامَ الْعَبْدِ الذَّلِيلِ بَيْنَ يَدَيِ الْمَلِكِ الْجَلِيلِ وَ اعْلَمْ أَنَّكَ بَيْنَ يَدَيْ مَنْ يَرَاكَ وَ لَا تَرَاهُ وَ صَلِّ صَلَاةَ مُوَدِّعٍ‏ كَأَنَّكَ لَا تُصَلِّي بَعْدَهَا أَبَدا؛ در حال نماز بايد چنان بايستى كه بنده ذليل و بي قدرى در برابر پادشاهى با فرّ و شكوه می ‏ايستد، و بدان كه در حال نماز در برابر كسى ايستاده ‏اى كه تو را می بيند ولى تو او را نمی ‏بينى و همچون كسى نماز بخوان كه در حال وداع است. گويا اين آخرين نماز تو است و پس از آن هرگز امكان خواندن نماز نخواهى يافت.»(1)

فاصله قرار ندادن در میان وضو و نماز نیز به حفظ حضور قلب کمک میکند. وضو مقدمه نماز و باعث نورانیت دل و آمادگی برای ذکر خداوند است. بنابراین اگر در فاصله میان وضو و نماز توجه انسان از دست نرود و یا اگر رفت دو مرتبه برای نماز تجدید وضو کند میتواند نماز بهتری بخواند.

 همانطوری که مقدمات نماز در ایجاد حضور قلب موثر است تعقیبات نماز نیز در این باره نقش دارد. وقتی عادت ما این باشد که بلافاصله بعد از نماز مشغول کار دیگری شویم  باعث میشود هم نماز را سریعتر تمام کنیم و عجله خود باعث حواسپرتی است و هم در نماز فکرمان مشغول کاری باشد که بعد از نماز میخواهیم انجام دهیم. بنابراین بهتر است مقید باشیم همیشه بعد از نماز دقایقی را در سجاده بنشینیم و تعقیبات بخوانیم.

 نسبت حضور قلب در نماز کتابی نوشته شده است به عنوان حضور قلب در نماز از منظر امام خمینی ره و شهید ثانی که پیشنهاد می شود جهت مطالعه مراجعه شود.

پی نوشت:
1. ابن بابويه، محمد بن على‏(381 ق)‏، من لایحضره الفقیه، مصحح: غفارى، على اكبر، قم، جامعه مدرسین، ج‏1، ص303.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :