نيّت ، به منزله عمل 

تصميم به كارهاى نيك و نيّت خير داشتن ، چون انسان را از حالت بى تفاوتى بيرون مى آورد و نشانه تعهّد و دلسوزى و آينده سازى است ، ارزشى همچون خود عمل دارد و خداوند به آن هم پاداش مى دهد.
رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله به ابوذر فرمود:
هَمِّ بِالْحَسَنَةِ وَ اِنْ لَم تَعْمَلْها لِكَيْلا تُكْتَب مِنَ الغافلين (1)
به كارهاى شايسته تصميم بگير، هر چند موفق به انجام نشوى ، تا از غافلان محسوب نشوى .
و امام صادق عليه السلام فرمود: مَنْ هَمّ بِحَسنةٍ وَ لَمْ يَعْمَلْها كُتِبَ لَهُ حَسَنَةٌ(2)
هر كس تصميم به كار نيك بگيرد ولى انجام ندهد، برايش حسنه نوشته مى شود.
و پيامبر اسلام در مورد آرزوى شهادت ، فرمود: مَنْ سَئَلَ اللّهَ الشَّهادَةَ بِصِدقٍ بَلَّغَهُ اللّهُ مَنازِلَ الشهَداءِ وَ اِنْ ماتَ عَلى فِرِاشِهِ(3) كسى كه از روى صدق و راستى ، از خداوند شهادت بطلبد، هر چند در بستر بميرد، خداوند در قيامت او را به جايگاه شهيدان مى رساند.

نيّت ، جُبران كمبودها 

از آنجا كه علم و قدرت و امكانات انسان محدود است ، نمى تواند به همه خواسته هاى قلبى اش جامه عمل بپوشاند. ولى نيّت ، جاى آنرا مى گيرد و ميان انسان بى نهايت طلب و شرايط محدود را، متصّل مى كند. مثلاً اگر كسى نيّت و آرزوى هدايت همه انسان هاى گمراه را دارد و در اين راه ، تلاش فراوان هم مى كند ولى موفق نمى شود. بخاطر نيّت ش ، به همان پاداش هاى بزرگ مى رسد.
از طرف ديگر، نيّت هاى بد هم شرايط زمانى و مكانى را در مى نوردد و آثار سوء اعمال را متوجّه صاحب نيّت مى كند.
اگر انسان با فساد و گناه و ستم افراد ديگر، همدل باشد و به آنها راضى گردد. در گناهشان شريك است .
قرآن ، كشتن شتر حضرت صالح را كه معجزه الهى بود، به همه مخالفان آن پيامبر نسبت مى دهد، با آنكه دست همه به آن جنايت آلوده نبود، ولى در دل به آن راضى بودند.
پس ، رضايت به كار خير و شر، انسان را از محدوده زمان و مكان بيرون مى آورد و در ثواب يا عقاب آن شريك مى سازد و اين مطلب ، در روايات متعددّى بيان شده است .

نيّت هاى سالم 

نيّت هاى ناسالم و ريايى ، شكل هاى فراوان داشت كه به برخى اشاره شد. قصد قربت و نيّت الهى نيز ممكن است در قالب هاى مختلفى ظاهر شود كه البته بعضى با ارزش تر است . برخى از اين قالب ها چنين است :

1- ترس از مقام و دادگاه الهى  

انجام عبادت يا ترك معصيت ، گاهى از روى ترس از دوزخ و سختى حضور در دادگاه الهى و پاسخ گويى به خداوند است . هراس از دشوارى هاى قيامت نيز مى تواند انگيزه صميمى براى برخى كارها باشد. درباره اطعام خالصانه اميرالمؤ منين و حضرت فاطمه عليهاالسلام قرآن مى گويد: إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْماً عَبُوساً قَمْطَرِيراً(4)
ما (كه غذاى خود را به مسكين و يتيم و فقير داديم ) از خدايمان در روز گرفته و سياه قيامت هراس داريم !

2- اميد به پاداش  

رسيدن به پاداش هاى بهشتى نيز، نيّت سالمى در عبادت است . قرآن نيز در صدها آيه از بهشت و لذائذ آن به عنوان پاداش صالحان ياد كرده و در روايات بسيارى نيز، پاداش هاى اخروى براى اعمال صالح بيان شده است و اين پاداش ها، ايجاد انگيزه در انسان مى كند.

3- تشكّر از نعمت ها 

سپاس نعمت هاى بى حدّ الهى نيز از نيّت هاى صالح در عبادت است .
على عليه السلام فرموده است :
لَوْلَمْ يَتوعَّدِ اللّهُ عَلى مَعْصِيَتِه لَكانَ يَجِبُ اَلا يُعْصى شُكْراً لِنِعَمِه (5) اگر خداوند بر نافرمانى اش ، وعده عذاب هم نمى داد، واجب بود كه به عنوان سپاس نعمت هايش ، معصيت نشود.

4- حياء 

گاهى انگيزه انجام ترك عملى ، شرم از پروردگار است . وقتى انسان ، عالم را محضر خدا بداند و خداوند را ناظر بر خويش بشناسد، به احترام خداوند، تخلّف و معصيت نمى كند. در حديث است :
اُعْبُداللّه كَاءنّكَ تَراهُ، فاِنْ لم تكُنْ تَراهُ فَاِنَّه يَراكَ
خدا را چنان عبادت كن كه گويا او را مى بينى ، اگر تو او را نمى بينى ، او تو را مى بيند.

5- محبّت خدا 

كسانى كه عبادتشان ، روى انگيزه عشق و محبت است و اين كه خدارا شايسته پرستش مى بينند. اسوه چنين عابدان ، اميرمؤ منان است كه در نهج البلاغه مى فرمايد: عدّه اى خدارا به اميد بهشت مى پرستند، اين عبادت تاجران است . برخى از روى ترس از دوزخ عبادت مى كنند، اين عبادت بردگان است . امّا آزادمردان ، خدا را به سپاس نعمت هايش عبادت مى كنند.(6)
و در مناجاتى عرضه مى دارد كه خدايا... تورا شايسته عبادت يافتم و پرستيدم : بلْ وَجَدتُكَ اهلاً لِلعبادةِ فعبدتك
در قيامت نيز، انسان ها بر اساس نيّت هايشان برانگيخته مى شوند، رسول خدا صلّى اللّه عليه و آله فرموده است : اِنّما يُحشَرُالنّاسُ عَلى نيّاتِهم (7)

دانشگاه حكمت  

اخلاص ، دانشگاهى است كه فارغ التحصيلان آن در مدّت چهل روز، به مدارج عالى حكمت مى رسند و در سايه اخلاص ، به حدّى از بصيرت و يقين مى رسند كه فوق تصوّر است .
در حديث ، از رسولخدا صلّى اللّه عليه و آله نقل شده است :
مَنْ اَخلْصَ لِلّهِ اربعينَ صَباحاً ظَهَرتْ يَنابيعُ الحِكمةَ مِنْ قَلْبهِ عَلى لِسانهِ(8) هر كس چهل شبانه روز تمام كارهايش براى خدا باشد، (چنان آماده لطف مخصوص الهى مى شود كه ) چشمه هاى حكمت از دلش بر زبانش جارى مى شود.

1- محجة البيضاء، ج 5، ص 75.
2- بحارالانوار، ج 70، ص 199.
3- بحارالانوار، ج 70، ص 201.

4- دهر، آيه 10.
5- نهج البلاغه ، حكمت 290.
6- نهج البلاغه ، حكمت 237.
7- محجة البيضاء، ج 5، ص 77.
8- جامع السعادات ، ج 2، ص 77.

منبع: کتاب پرتوى از اسرار نماز، حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محسن قرائتی

این مطلب را به اشتراک بگذارید :