خصلت اول: وقتی نمازگزار به نماز ایستاد فرشتگان از آنجا تا دورنمای آسمان او را در بر می‏گیرند و او در میان صفوف فرشتگان می‏باشد. این چه نمازی است که همه فرشتگان مامور حفظ انسان ‏اند؟ از چه چیز؟ از وسوسه ‏ها، تا شیطان و وهم از هیچ راهی حواس نمازگزار را به خود متوجه نکنند، چون شیطان در کمین است.

یک وقت می‏گوییم فلان نماز صحیح است، همان نمازی که وقتی تمام شد صورتش سیاه است و به نمازگزار می‏گوید: تو مرا ضایع کردی خدا تو را ضایع کند. و یک وقت هم صورتش سفید است و روشن و می‏گوید: تو مرا حفظ کردی خدا تو را حفظ کند. اگر نمازگزار به حضور خدای سبحان برای نماز ایستاد همه اطراف او را فرشتگان فرا می‏گیرند که مبادا شیطان گزندی به او برساند، چون شیطان در کمین نماز، و روزه است، و نشانی او کمین کارهای خیر است، در کنار کار خیر می‏نشیند و وسوسه می‏کند. خودش گفت: «لاقعدن لهم صراطک المستقیم‏». (1) من در کمین راه راست می‏نشینم، کمین می‏گیرم و نمی‏گذارم اینها بگذرند. هر جا که مرکز فساد و گناه است در تیول شیطان است. شیطان در نماز وسوسه می‏کند، یک وقت انسان متوجه می‏شود که نمازش تمام شده است و می‏گوید السلام علیکم و رحمه الله و برکاته.

یکی از عرفای بزرگ سخنی دارد که در کتاب اسرارالصلوه امام خمینی هم آمده است. آن عارف بزرگوار اسلامی می‏گوید: کسی که در نماز حواسش پیش غیر خدا و پیش زندگی است او چگونه به خود اجازه می‏دهد که در پایان نماز بگوید السلام علیکم و رحمه الله، من شرمنده ‏ام. سرش آن است که نمازگزار با خدا مشغول مناجات است: المصلی یناجی ربه. پس با مردم نیست، در جمع دیگران نیست، وقتی نمازش تمام شد و مناجاتش با خدای سبحان به پایان رسید، از حضور خدا برمی‏گردد و در بین مردم قرار می‏گیرد، و چون اولین بار است که وارد جمع دیگران می‏شود، می‏گوید السلام علیکم. افرادی که در مجمع و مجلسی در کنار یکدیگرنشسته اند هیچکدام به یکدیگر سلام نمی‏کنند، زیرا در حضور یکدیگرند; کسی که در آن جمع نیست و از جای دیگر وارد می‏شود سلام می‏کند. سلام آخر نماز نه دعاست و نه ذکر است ‏بلکه تحیت است. لذا اگر کسی در وسط نماز عمداً بگوید السلام علیکم نمازش باطل است; و اگر اشتباهاً گفت، دو سجده سهو دارد. سلام آخر نماز کلام آدمی است که به عنوان تحیت و درود است; چون نمازگزار با خدایش مناجات می‏کند و در بین مردم نیست، وقتی که نمازش تمام شد و از مناجات خدا برگشت و زمینی شد و به جمع مردم پیوست ‏به مردم سلام می‏کند. لذا گفتند در نماز جماعت هنگام گفتن «السلام علیکم‏» امام به کدام قسمت نگاه کند و مامومین به کدام قسمت نگاه کنند. آن بزرگ عارف می‏گوید: من در تعجبم کسی که حواسش پیش زندگی است، او اصلاً با خدا مناجات نکرده و از مردم جدا نشده است، چگونه به خود اجازه می‏دهد که بگوید السلام علیکم.

امیرالمؤمنین - سلام الله علیه - فرمود: «سلونی قبل ان تفقدونی فانی بطرق السماء اعلم منی بطرق الارض‏». (2) هرچه می‏خواهید از من بپرسید، من راه‏های آسمان را بهتر از راه‏های زمین می‏دانم، اسرار غیبی را بهتر از احکام عالم شهادت می‏دانم. کسی برخاست و عرض کرد: یا علی، از آنجا که شما ایستاده‏ اید تا عرش خداوند چقدر راه است. حضرت فرمودند: سؤالت چنان باشد که مطلبی یاد بگیری، غرضت تعنت نباشد; و اما اینکه سؤال کردی از اینجا که من ایستاده‏ ام تا عرش خدا چقدر فاصله است: «من موضع قدمی الی العرش ان یقول قائل مخلصا لااله الا الله‏». اگر گوینده ‏ای با اخلاص این کلمه طیبه را بگوید تا به عرش خدا راه دارد. ضمیر طاهر مؤمن عرش و فرش را طی می‏کند چون: قلب المؤمن عرش الرحمن است. (3)

از امام صادق - علیه السلام - نقل شده است که: «من قال لا اله الا الله مخلصا دخل الجنه و اخلاصه ان تحجزه لا اله الا الله عما حرم الله عزوجل‏». (4) اخلاص این کلمه آن است که این کلمه انسان را حاجز و حایل باشد و نگذارد انسان گناه کند، این کلمه بین انسان و گناه دیوار محکم باشد. معنای اخلاص این است. بنابراین همه فرشتگان با نمازگزاران هستند تا نمازگزار نمازش را به پایان برساند.

خصلت دوم: خیرات از چهره‏ های آسمان مرتب بر سر نمازگزار فرود می‏ آید تا نمازش را به پایان برساند.

خیر چیست، و ما چه چیزی را خیر می‏دانیم؟ بعضی از عمرها بابرکت است: داشتن رفیق خوب، استاد خوب، شاگرد خوب، فرزند صالح، اخلاص، جزء خیراتی است که وسیله است تا انسان را به آن خیر نهایی برساند.

خصلت ‏سوم: خدای سبحان فرشته ‏ای را وکیل کرد که به نمازگزار بگوید: تو اگر بدانی با چه کسی مناجات می‏کنی هرگز دست از نماز برنمی‏داری. لذا از معصوم - علیه السلام - در مناجات آمده است: «واذقنی حلاوه ذکرک; شیرینی یادت را به من بچشان.» ما چون نچشیدیم نماز برای ما یک عادت است.

پس اگر خداوند در قرآن ملائکه را مکرم می‏داند و می‏فرماید «بل عباد مکرمون‏»، (5) و در روایات فرمود نمازگزاران در بهشت مکرم ‏اند، برای آن است که نمازگزار خوی فرشتگی پیدا کرده است، هرچه فرشتگان دارند او دارد. خدا فرشته را به اوصافی معرفی می‏کند، سپس به ما می‏فرماید آن اوصاف را شما هم تحصیل کنید. در سوره انبیاء فرمود: فرشتگان کسانی ‏اند که: «لایسبقونه بالقول و هم بامره یعملون‏». (6) فرشتگان هرگز جلو نمی‏ افتند و تابع امر خدا هستند، سعی می‏کنند برابر دستور خدا کار انجام دهند. آن گاه در سوره حجرات به مؤمنین می‏فرماید: «یا ایها الذین آمنوا لاتقدموا بین یدی الله و رسوله‏». (7) مؤمنین! شما جلو نیفتید، تابع دستور حق باشید، یعنی همانند فرشته باشید، فرشتگان تابع‏ اند، شما هم تابع باشید تا خوی فرشتگی در شما ایجاد شود، خود فرشته بشوید.

در ذیل آیه کریمه: «الحمد لله فاطر السموات والارض جاعل الملائکه رسلا اولی اجنحه مثنی و ثلاث یزید فی الخلق ما یشاء ان الله علی کل شی‏ء قدیر». (8) آمده است که جعفر طیار - سلام الله علیه - وقتی دو دستش را در راه خدا داد، خدای سبحان به او دو بال مرحمت کرد که یطیر بهما مع الملائکه فی الجنه. (9) جعفرطیار با فرشتگان در بهشت است. این محشور شدن با ملائکه است. هیچ لذتی بالاتر از این نیست. این گونه پاداش‏های غیبی به عنوان ظهور راز عبادت و اطاعت، به عنوان بروز روح عبادت‏اند که انسان با فرشتگان محشور باشد.

1) اعراف (۷) آیه ‏۱۶.

2) نهج البلاغه، خطبه ۱۸۹; احتجاج، طبرسی; بحارالانوار، ج ‏۱۰، ص ‏۱۲۸.

3) این مضمون از حدیث‏حارثه بن مالک در اصول کافی، ج ‏۱، باب حقیقه الایمان والیقین، استفاده می‏شود.

4) توحید، صدوق، حدیث ‏۲۶.

5) انبیاء (۲۱) آیه ‏۲۷.

6) همان، آیه ‏۲۷.

7) حجرات (۴۹) آیه ‏۱.

8) فاطر (۳۵) آیه ‏۱.

9) سفینه البحار، محدث قمی، ماده جعفر.

منبع: برگرفته از کتاب اسرار عبادت آیت الله جوادی آملی

این مطلب را به اشتراک بگذارید :