همه عبادت ها بايد به قصد قربت انجام گيرد و اگر گوشه اى از آن براى غير خدا باشد. باطل است . مثلاً اگر در نماز، يكى از واجبات ، براى غير خدا باشد، نماز باطل است .
اگر يكى از مستحبات هم ريائى انجام گيرد، يا زمان عبادت (اوّل وقت خواندن ) و مكان آن (در صف اوّل يا در مسجد خواندن ) براى غير خدا باشد، نماز باطل است . حتى اگر در زمستان ، كنار بخارى بايستد كه هم گرم شود و هم نماز بخواند، باز عبادتش باطل است .
خداوند، عملى را مى پذيرد كه از جهت شرايط زمانى و مكانى و كيفيّت و خصوصياتش ، همه خالص باشد و براى او شريكى قرار داده نشود: وَلاَيُشْرِكْ بِعِبَادَةِ رَبِّهِ اءَحَدَا(1)
در حديث است : اگر رزمنده اى در جبهه ، بخاطر تعقيب يا بدست آوردن غنائم جنگى يا اظهار قدرت و شجاعت و امثال اين ها بجنگد، ارزش ‍ ندارد.(2)
داشتن اخلاص و دورى از ريا، به قدرى حسّاس و مشكل است كه در حديث از امام عسكرى عليه السلام مى خوانيم :
ورود شرك در كارهاى انسان از حركت مورچه در شب تاريك ، روى سنگ سياه سخت ، بى نمودتر است .(3)
حضرت على عليه السلام درباره اخلاص ، سخنان بسيارى دارد كه به چند نمونه اكتفا مى شود:(4)
اَلاْخْلاصُ غايَةٌ نيّت خالص ، نهايت مطلوب و هدف نهايى است .
اَلاْخْلاصُ فَوزٌ اخلاص ، رستگارى است .
اَلاِيمانُ اِخْلاصُ الْعَمَلِ ايمان ، خالص ساختن كار است .
اَلاْخْلاصُ اَعْلىَ الايمانِ اخلاص ، بلندترين جايگاه ايمان است .
اَلعملُ كُلُّهُ هِباءُ اِلاّ ما اُخْلِصَ فيه
همه تلاش ها بر باد است مگر آنكه داراى اخلاص باشد.
ثَمَرةُ الْعِلْمِ اِخْلاصُ الْعَمَل
نتيجه علم به عظمت خدا آن است كه انسان براى غير او كار نكند.
بِالاِخْلاصِ تُرفَعُ الاعْمال
قبولىِ و بالا رفتن اعمال ، به اخلاص بستگى دارد.
لَوْ خَلَصَتِ النَّياتُ لَزَكَّتِ الاعْمال
اگر نيّت ها خالص باشد، اعمال به رشد و بالندگى مى رسد.
مَنْ اَخْلَصَ بَلَغَ الا مال
هر كه فقط براى خدا كار كند، به خواسته ها مى رسد.
و... احاديث بسيار ديگر، كه همه نشان دهنده جايگاه والاى اخلاص و نيّت خالص در ارزشگذارى اعمال و بهره دهى كارها در دنيا و آخرت است .
آثار دنيوى نيّت  
جز پاداش هاى اخروى و بهره هاى معنوى كه از نتايج اخلاص است . يك سرى آثار دنيوى هم دارد كه به برخى اشاره مى شود:
1- مديريّت جامعه 
اگر حسن نيّت و خلوص در مسئولان اجتماعى باشد، كارها بهتر انجام شده و عدالت ، بهتر اجرا مى شود.
على عليه السلام به مالك اشتر مى فرمايد:
اِسْتَعِنْ عَلَى الْعَدْلِ بِحُسنِ النِيَّة فى الرَّعيَّة (5) به وسيله حسن نيّت به مردم ، براى اجراى عدالت اجتماعى كمك بگير.
روحيه خيرخواهى خالصانه ، قوى ترين اهرم ايجاد عدالت است .
2- بهبود وضع اقتصادى  
افراد خوش قلب و خيرخواه و مخلص ، حتى در امور اقتصادى و كسب و كار هم موفق ترند و خلوص شان پشتوانه حيثيّت اجتماعى و جلب مشترى و اعتماد مردم به داد و ستد با آنانست . شايد اين كلام علوى ، به اين مسئله مربوط باشد كه فرموده است :
رِزْقُ الْمَرءِ عَلى قَدْرِ نِيَّتِهِ(6) رزق هر كس به اندازه نيّت اوست .
3- روابط خوب اجتماعى 
افراد خوش باطن و خوش نيّت ، در دلها جا دارند و حتى اگر خلافى هم بكنند، بخاطر صفا و حسن نيّت ، زندگى شان تلخ نمى شود و مردم دوستشان دارند.
على عليه السلام فرموده است : مَنْ حَسُنَت نِيَّتُهُ كَثُرَتْ مَثُوبَتُهُ وَ طابَتْ عيشَتُهُ وَ وَجَعَتْ مَودَّته (7) هر كه داراى حسن نيّت باشد، موقعيت او بيشتر و زندگيش پاك تر مى شود و دوستى با او لازم است .
اين از جهت آثار خوب نيّت صالح بود. بر عكس ، اگر نيّت ها ناسالم و شوم باشد. عوارض آن دامنگير خود انسان مى شود و غير از عقوبت هاى اخروى ، بلاهاى اجتماعى هم در پى دارد.
على عليه السلام مى فرمايد: اِذا فَسَدَتِ النِيَّةُ وَقَعَتِ الْبَلِيَّهُ(8)
هر گاه نيّت ، خراب شود، بلا فرود مى آيد.
نيّت هاى قوى و انگيزه هاى خوب ، حتى از بدن هاى ناتوان هم كارهاى مهمّ مى كشد. اگر انگيزه ، نيرومند و الهى باشد، نه خستگى در كار است ، نه نوميدى و دلسردى . به همين جهت ، در هيچ يك از اولياء خدا، خودباختگى و ضعف اعصاب ، حتى در پيرى ديده نمى شود، چرا كه دل و جانشان با نيّت هاى خالص الهى سرشار است و و از او مدد مى گيرند و در برابر همه مشكلات و بحران ها و دشمن ها و قدرت ها مى ايستند. نمونه اش ، امام امّت (قدس سرّه ) كه دلى آرام به ياد خدا داشت و ابرقدرت ها را به زانو درآورد.
امام حسين عليه السلام روز عاشورا، كه با آن همه داغ ها و شهادت ها روبرو بود و اسارت خانواده خويش را پيش بينى مى كرد، هر چه تنهاتر مى شد و يارانش به شهادت مى رسيدند، خودش چهره اى برافروخته تر از عشق مى يافت و به خداوند تكيه داشت و مى فرمود: هَوَنَ عَلّى انّه بعَينِ اللّهِ آنچه اين شدائد را بر من آسان مى كند آنست كه مى بينم همه در محضر خداوند است و او مى بيند و شاهد است .
على عليه السلام فرموده است :
ما ضَعُفَ بَدنٌ عمّا قَوِيت عَلَيْهِ النِيّةُ(9) وقتى نيّت بر چيزى ، قوى و استوار باشد، بدن احساس ضعف نمى كند.
شايد اين اشاره به آثار روانى و روحى نيّت در رفتار و عمل انسان باشد.

1- كهف ، آيه 110.
2- محجة البيضاء، ج 6، ص 171.
3- تحف العقول ، ص 487.
4- اين احاديث ، از فهرست غررالحكم ، واژه اخلاص است .
5- نهج البلاغه ، نامه 53.
6- فهرست غرر، ص 398.
7- فهرست غرر، ص 399. (كلمه نيّت )
8- فهرست غرر، ص 398 (كلمه نيّت )
9- بحارالانوار، ج 70، ص 205.

منبع: کتاب پرتوى از اسرار نماز، حجة الاسلام و المسلمين حاج شيخ محسن قرائتی

این مطلب را به اشتراک بگذارید :