حجج السلام دکتر داودی و هادی عجمی

1. تهیه  غذای حلال

در آموزه‌هاي اسلامي بر حلال و پاكيزه بودن غذا بسيار تأكيد و از خوردن غذاي حرام به شدت نهي شده است. يكي از آثار غذاي حرام قبول نشدن نماز و روزه و عبادت است. پيامبر(ص) فرمود: خداى تعالى فرشته‏اى دارد كه هر شب بر بالاى بيت المقدس فرياد بر مى‏دارد هر كس غذاى حرامى بخورد خداى تعالى نماز نافله و فريضه‏اش را قبول نمى‏كند.در روايت ديگري فرمود: عبادت با غذاى‏ حرام‏ مثل بنا بر روى ماسه يا آب است.^[1]

خوردن غذاي حلال و دوري از حرام افزون بر تأثير در قبولي اعمال، در روح و روان انسان نيز تأثير مي‌گذارد و به تعبير پيامبر گرامي(ص) وجود انسان را نوراني مي‌كند. كسي كه چهل روز غذاي حلال بخورد خداوند قلبش را نوراني مي‌كند.^[2] نتيجة اين نورانيت و صفاي باطن آن است كه انسان به نور و صفا و نيكي گرايش پيدا مي‌كند و از تاريكي و زشتي بيزار مي‌شود و چون نماز نور است، فرد حلال­خوار به نماز گرايش مي‌يابد. در مقابل، كسي كه حرام‌خوار باشد، باطنش تاريك و ظلماني و سخت مي‌شود و ثمرة آن دوري از نور و زيبايي و روي آوردن به تاريكي و زشتي است. به همين جهت، امام حسين(ع) در روز عاشورا علت قساوت قلب، درك نكردن حقايق و اقدام به كارهاي ناشايست لشكريان زياد را حرام‌خوراي مي‌داند: همانا من شما را به راه هدايت مي‌خوانم. پس آنكه از من پيروي كند، از راه يافتگان و آنكه مرا سرپيچي كند از هلاك شدگان خواهد بود و شما همگي از امر من سرپيچي كرديد و سخن مرا نشنيديد؛ زيرا شكم‌هاتان از حرام پر و قلبتان مهر شده است. ^[3]

علاوه بر اين، کمیت غذا نیز در گرايش به نماز بی­تأثیر نیست. پرخوری عامل قساوت قلب، دل مردگی، تنبلی و كسالت می­شود و همگي اینها از موانع جدی عبادت و نماز است. پیامبر اکرم(ص) در این­باره می‌فرمایند: از شکم­بارگی برحذر باشید، چون شکم­بارگی فساد تن است و باعث بیماری و کسالت در عبادت می­شود. ^[4]

بنابراين، فراهم آوردن زمينة مناسب مستلزم آن است كه والدين فرزندان خود را با غذاي حلال تغذيه كنند و به آنان بياموزند غذا به اندازه بخورند و از عادت به پرخوری پیشگیری کنند. طبیعی است همانگونه که وظیفه مادر در تربیت عاطفی فرزندان بیشتر است، پدران وظیفه تهیه غذای حلال را برای خانواده دارند.

2. فراهم کردن محیط مناسب      

برای اینکه فرزند بیماری نگیرد و سالم بماند، نه تنها خودش باید رعایت بهداشت را بکند، بلکه والدین نیز باید برای او فضایی بهداشتی و دور از میکروب فراهم کنند. در غیر این صورت زحمات فرزند ثمری ندارد. دعوت فرزندان یک حرکت تربیتی است؛ نه صرفا یک آموزش. در این تربیت نه تنها لازم است که والدین درست عمل کرده؛ بلکه برای اینکه از موانع تربیتی در امان بماند، باید تا جایی که امکان دارد برای او فضایی سالم فراهم کنند.

هر چند مهمترین عامل سعادت یا شقاوت  انسان اختیار خود اوست؛ اما هر چه تجربه، تعقل و خود باوری کمتر باشد، تاثیر محیط بیشتر است. فرزند به علت کمی تجربه و دانش و از طرفی احساسی عمل کردن، تاثیر پذیری بیشتری نسبت به محیط زندگی دارد. خانواده و محیط زندگی، دوست و همسالان، مدرسه، جامعه و رسانه عوامل محیطی هستند که در تربیت آنها تاثیر فراوانی دارند.

به بیانی دیگر: شما چند ساعت در روز با فرزند خود در ارتباط هستید؟ ساعاتی که شما همراه فرزندتان نیستید دیگران در حال تاثیر گزاری بر او هستند. شاید بگویید این طبیعی است و خود فرزند باید راه درست را انتخاب کند. بله این حرف درستی است؛ اما معمولا فرزند شما همنشینان و دوستان خود را از اطرافیان خود انتخاب می‌کند. یعنی بر اثر ارتباط با اطرافیانش با برخی از آنها رابطه قوی‌تری پیدا می‌کند. حال اگر شما محیط سالم‌تری را برای زندگی انتخاب کنید، ارتباط او با افراد سالم بیشتر خواهد بود و احتمال اینکه دوستانش سالم‌تر باشد، بیشتر است. بنابراین اگر پدری در انتخاب محیط زندگی کوتاهی کند، در حقیقت فرزندش را آسیب‌پذیرتر کرده است.

از طرفی آموزش صحیح و شناخت‌بخشی یکی از مهمترین ارکان تربیت است. امیرمؤمنان علی(ع) می­فرمایند: "يَا كُمَيْلُ مَا مِنْ حَرَكَةٍ إِلَّا وَ أَنْتَ مُحْتَاجٌ فِيهَا إِلَى مَعْرِفَة"؛^[5] ای کمیل هیچ حرکتی نیست مگر اینکه تو در انجام آن نیاز به شناخت داری. معرفت و شناخت یکی از مهم‌ترین زمینه­های بروز و ظهور رفتار است که بدون آن یا حرکتی انجام نمی­شود و اگر هم انجام شود، چون مبتنی بر شناخت و آگاهي كافي نيست، درون­تهی و بی­اثر و موقت است. نماز يكي از دستورهای ديني است و شناخت كامل آن مستلزم شناخت ديگر آموزه‌هاي ديني به­ ويژه اعتقادات است. بنابراين، آشنايي فرزند با آموزه‌هاي ديني و با نماز يكي از زمينه‌هاي مناسب براي هدايت آنان به نماز است.

برخي آموزه‌هاي ديني و برخي مطالب مربوط به نماز را والدین مي‌توانند به فرزندانشان بياموزند؛ اما مسلماً از عهدة همة آموزه‌هاي ديني به صورت كامل برنمي‌آيند. زيرا اولا آموزشِ برخی مسائل نیاز به مهارت و تخصص ویژه­ای دارد كه همة والدين از آن برخوردار نيستند. ثانیا والدین به دلیل داشتن مسئولیت­های مختلف، فرصت کافی را برای این مهم ندارند. از اين رو، والدين علاوه بر آموزش­هایي که خودشان عهده­دار می­شوند، بايد زمینه­هایی فراهم کنند تا فرزندانشان آگاهی­های لازم را دربارة دين و دستورات ديني کسب نمایند.

ضمینه سازی ارتباط فرزندان با محیط­های مذهبی، بخصوص مساجد و هيئت­ها، ثبت نام کودکان در مراکز آموزش­های دینی، آشنا کردن کودکان با افرادی که اطلاعات دینی بالایی دارند ـ از جمله روحانی محل ـ شركت دادن فرزند در اردوهاي زيارتي از جمله گام­هایی است که خانواده می­تواند برای فراهم شدن زمینه­های آشنايي بيشتر فرزند با آموزه‌هاي ديني بردارند. معمولا فرزندان در محیط‌های آموزشیِ اسلامی و در رقابت با همسالان خود، پیشرفت و علاقه بیشتری به یادگیر نماز و قرآن و معارف خواهد داشت.

تاکید فراوان امام راحل و مقام معظم رهبری در حضور جوانان در بسیج و محافل مذهبی تاییدی بر آثار فراوان تربیتی آن است. جوانان دارای انرژی فراوان هستند که اگر در جای خود بکار نرود، باعث خرج آن در مفاسد می‌شود. شرکت او در اثر تشویق شما در این محافل در کنار ثمرات بیان شده، فرصتی است برای مصرف انرژیش در راه حق و پرورش احساس مسئولیت در اثر مسئولیت سپاری به او در این مراکز.

دو نکته:

یک. اگر والدین، با خانواده‌های متدین و اهل اقامه نماز ارتباط بیشتری داشته باشند، به خصوص اگر در آن خانواده نوجوان نیز باشد، بر اثر اصل تاثیر پذیری بالای نوجوان او نیز رفتارش گرایش به نماز خواهد داشت. از طرفی زمينه‌ای ايجاد مي‌شود تا فرزندمان دوستاني پيدا كند كه متعلق به خانواده‌هايي متدين هستند که اين خود عاملی در گرايش فرزند به نماز است. از سوی دیگر ما در زندگی نیاز به یادآوری مکرر یاد خدا داریم. ارتباط با افراد متدین و کسانی که به یادگیری و سخن گفتن از معارف دینی علاقه دارند، نعمت یادآوری و ذکر خدا را برای ما مهیاتر می‌کند. به همين سبب، امام صادق (ع)به صورت ویژه در مورد نماز تذکر می­دهد که از همنشینی و دوستی با بی‌نمازان به شدت پرهیز کنید: دوستان خودتان را با دو ویژگی امتحان کنید، پس اگر در آنها بود (ادامه دهید) وگرنه به شدت از آنان دوری کنید؛ اول: حفظ نماز اول وقت ... . ^[6]

 دو. در صورت فسادِ ‌محیط زندگی، شغل یا تحصیل، اصلاح یا تغییر آن محیط لازم است. در صورتی که این تغییر امکان ندارد، باید فرزندان را با عواقب همنشینی با انسان‌های ناشایست، آگاه کرد. او از درون باید بی‌توجهی به نماز را منکر بداند، تا تاثیر کمتری از هم محیط بی‌توجه به نماز ببرد.

3. برنامه ریزی درست در زندگی

برخي از عادت‌ها كه متأسفانه در جامعه رواج پيدا كرده است چندان با پايبندي به نماز تناسب ندارد. عادت به تماشاي تلويزيون تا نيمه‌هاي شب، صرف شام سنگين، دير خوابيدن در شب و دير بيدار شدن در صبح، تماشاي فيلم¬هاي نامناسب و تنبلي با تقيّد به نماز به¬ويژه نماز صبح در تعارض است. بنابراين، اگر والدين از همان ابتدا فرزندشان را به¬گونه‌اي تربيت كنند كه شام سبك بخورند، به موقع بخوابند، بامدادان از خواب برخيزند و تا دير وقت به تماشاي تلويزيون مشغول نباشند، در واقع زمينة مساعدي براي هدايت فرزند به نماز فراهم كرده‌اند.

4. دعایتان پیوسته همراه او باشد

شما اگر بهترین روش‌های تربیتی را بری نماز خوان شدن فرزندتان انجام دهید، تا خود فرزندتان نخواهد نمی‌توانید او را کمک کنید؛ از طرفی تنها خواسته او نیست بلکه توفیق الهی را نیز می‌خواهد؛ بنابراین در  راه هدایت فرزندان به نماز باید پیوسته برای او دعا کنید تا خداوند توفیق هدایت به او داده و از خواب غفلت بیدارش کند. خداوند است که می‌تواند مقدمات هدایت فرزندتان را از راهی که صلاح می‌داند محیا کند و شما تنها یکی از آن وسیله‌ها هستید. "رَبِّ اجْعَلْني‏ مُقيمَ الصَّلاةِ وَ مِنْ ذُرِّيَّتي‏ رَبَّنا وَ تَقَبَّلْ دُعاء"؛^[7] پروردگارا، مرا برپادارنده نماز قرار ده و از اولاد من (نيز نمازگزاران قرار ده)، و اى پروردگار، دعاى مرا اجابت نما

این مطلب را به اشتراک بگذارید :