"وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى‏ لِلذَّاكِرِينَ"؛^[1]

نماز را در دو طرف روز و اوائل شب برپا دار؛ چرا كه حسنات، سيئات ]و آثار آنها را[ بر طرف مى‏کنند. اين تذكرى است براى آنها كه اهل تذكرند.

واژه‌ها

طَرَفَيِ: دو طرف، دو جانب. اسم، مثنی^[2]، از ماده «طرف».

زُلَفاً: اوایل، نخستین. اسم، مؤنث، جمع^[3]، از ماده «زلف».

الْحَسَناتِ: نیکی‌ها، خوبی‌ها. اسم، صفت مشبهه، از ماده «حسن».

السَّيِّئاتِ: بدی‌ها.^[4] اسم، صفت مشبهه، از ماده «سوء».

نکته‌های تفسیری

1. نمازهای مذکور در آیه

منظور از "طَرَفَيِ النَّهارِ" (دو طرف روز) ـ بنا بر آنچه در روایات^[5] ما آمده است ـ نماز صبح و مغرب است كه در دو طرف روز قرار گرفته‌اند. همچنین "زُلَفاً"همان طور که گفته شد، به معناى نزديكى است و به قسمت‌‌هاى آغاز شب كه نزديك به روز است گفته مى‏شود و بنا بر روایات، منطبق بر نماز عشا است.

2. علت اشاره به سه نماز

در آيات قرآن، گاهى هر پنج نماز ذكر شده است؛ مانند "اقم الصلاة لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى‏ غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْر"^[6] و گاهى سه نماز؛ مانند آيه مورد بحث، و گاهى تنها يك نماز ذكر شده است؛، مانند "حافِظُوا عَلَى الصَّلَواتِ وَ الصَّلاةِ الْوُسْطى‏ وَ قُومُوا لِلَّهِ قانِتِينَ"^[7] بنا براين لزومى ندارد كه در هر مورد، هر پنج نماز با يكديگر ذكر شود، به خصوص اينكه گاهى مناسبات ايجاب مى‏كند كه تنها بر نماز ظهر "صلاة وسطى" به سبب اهميتش تآكيد شود، و گاهى بر نماز صبح و مغرب و عشا كه گاهى به دلیل خستگى يا خواب، ممكن است در معرض فراموشى قرار گيرند^[8].

3. نماز، مصداق روشن"حسنات"

همان‌ طور که در بحث واژه‌‌ها آمد، "حسنات" شامل همة نیکی‌‌ها و خوبی‌‌ها مثل نماز، توبه و استغفار^[9]، صدقه و... است. در روایتی از امیرالمؤمنینعلیه السلام نیز وارد شده است که ضمن استناد به آیه فوق می‌‌فرمایند:

"... فَإِنَّ اللَّهَ عَزَّ وَ جَلَّ يُكَفِّرُ بِكُلِ‏ حَسَنَةٍ سَيِّئَةً^[10]؛ قطعاً خداوند به وسیلة هر حسنه‌‌ای، سیئه‌‌ای را می‌‌پوشاند". اما از آنجا كه جمله "إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ" بلافاصله بعد از دستور نماز، ذكر شده، يكى از مصداق‌‌هاى روشن آن، نمازهاى روزانه است. اگر مى‏بينيم در روايات، تنها به نمازهاى روزانه تفسیر شده، دليل بر انحصار نيست؛ بلكه برای بیان مصداق روشن و قطعى برای حسنات است^[11]. البته عده کمی قائلند^[12]؛ الف و لام در "الحسنات" جنس نیست؛ بلکه عهد ذکری است؛ بنابراین حسنات در آیه فوق، فقط شامل نماز می‌‌شود؛ زیرا جملة "إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ" تعلیل "أَقِمِ الصَّلاةَ" می‌‌باشد.

4. نماز، ازبین‌برنده سیئات

آيةه فوق، همانند بعضی از آيات دیگر، تأثير اعمال نيك مخصوصاً نماز را در رفع آثار اعمال بد، بيان مى‏كند. در سورة نساء مى‏خوانيم: "إِنْ تَجْتَنِبُوا كَبائِرَ ما تُنْهَوْنَ عَنْهُ نُكَفِّرْ عَنْكُمْ سَيِّئاتِكُمْ"؛^[13] اگر از گناهان بزرگ، دورى كنيد، گناهان كوچك شما را مى‏پوشانيم.

و در سوره عنكبوت مى‏خوانيم:

"وَ الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَنُكَفِّرَنَّ عَنْهُمْ سَيِّئاتِهِمْ"؛^[14] كسانى كه ايمان آوردند و عمل صالح انجام دادند، گناهان آنان را مى‏پوشانيم.

از نظر روانى نيز شك نيست كه هر گناه و عمل زشتى، يك نوع تاريكى در روح و روان انسان ايجاد مى‏كند كه اگر ادامه يابد، اثرات آنها متراكم شده، به صورت وحشتناكى انسان را مسخ مى‏كند؛ ولى كار نيك و نماز كه از انگيزة الهى سرچشمه گرفته، به روح آدمى لطافتى مى‏بخشد كه آثار گناه را مى‏تواند از آن بشويد و آن تيرگي‌‌ها را به روشنايى مبدل سازد^[15].

امام صادق علیه السلام با استناد به آیه فوق فرمودند: "صَلَاةُ الْمُؤْمِنِ بِاللَّيْلِ تَذْهَبُ‏ بِمَا عَمِلَ‏ مِنْ‏ ذَنْبٍ‏ بِالنَّهَارِ"؛^[16] نماز مؤمن در شب، گناهانی را که در روز انجام داده از بین می‌‌برد. در حدیث زیبای دیگری از امام صادقj نقل شده است: "مَنْ صَلَّى رَكْعَتَيْنِ يَعْلَمُ مَا يَقُولُ فِيهِمَا انْصَرَفَ وَ لَيْسَ‏ بَيْنَهُ‏ وَ بَيْنَ‏ اللَّهِ‏ ذَنْبٌ‏"؛ هر کس دو رکعت نماز بخواند، در حالی که می‌‌داند چه می‌‌گوید، از نماز منصرف می‌شود، در حالی که بین او و بین خداوند، هیچ گناهی نیست.

5. عدم تناقض در آیات

اکنون سؤالى مطرح است و آن اينكه جملة "اِنَّ الحَسَنتِ يُذهِبنَ السَّيِّئات" که طبق آن حسنات، سیئات را از بین می‌‌برد و آیاتی که مربوط به احباط است ـ مانند "لَئِنْ أَشْرَكْتَ لَيَحْبَطَنَّ عَمَلُک"^[17] که طبق آن بعضی اعمال مانند کُفر، حسنات را از بین می‌‌برد ـ چگونه با آیات"فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ خَيْراً يَرَهُ، وَ مَنْ يَعْمَلْ مِثْقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ"^[18] سازگار است که مطابق آن، انسان همة اعمال خود را در قيامت اعم از نيك و بد، كوچك و بزرگ مى‏بيند.

مفسران به سؤال فوق چند جواب داده‌اند که دو جواب از تفسیر نمونه و سپس یک جواب از تفسیر تسنیم را بیان خواهیم کرد:

جواب اول اینکه دو آیة سوره زلزله، در جایگاه یک قانون کلی و اصل است که می‌‌گوید: انسان، تمام اعمال نيك و بد خود را مشاهده می‌‌کند؛ ولی مى‏دانيم که هر قانون، ممكن است استثناهايى داشته باشد و آيات احباط و تكفير به منزلة استثنای اين قانون كلى است.

جواب دوم اينكه: در مسأله احباط و تكفير در حقيقت، موازنه و كسر و انكسارى رخ مى‏دهد، و درست مانند مطالبات و بدهي‌‌ها است كه از يكديگر كسر مى‏شود. هنگامى كه انسان نتيجة اين موازنه را مى‏بيند، در حقيقت تمام اعمال نيك و بد خود را ديده است^[19].

جواب سوم: ارتداد، كفر و گناه، نابودكننده حسنات‏ هستند كه به آن، حبط عمل مي‏گويند و در مقابل، توبه و اعمال خير، نابودكننده گناهانند كه به آن، كفّاره و تكفير گفته مي‏شود. آيات و روايات دالّ بر اِحباط و تكفير بر آيات "فَمَن يَعمَل مِثقالَ ذَرَّةٍ خَيرًا يَرَه ومَن يَعمَل مِثقالَ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَه" مقدَّم و حاكم‏ هستند؛ زيرا با توبه و انجام دادن اعمال صالح، رابطة عمل بد با عامل، مي‏گسلد و گناهان از بين مي‏روند و روز قيامت، ديگر گناهي نيست تا گناهكار، آن را ببيند؛ چنان‏كه همة اعمال خير مرتد نابود مي‏شوند و كار خيري ندارد تا آن را مشاهده كند. همچنين برخي از گناهان نيز حسنات را به پروندة ديگران منتقل مي‏كنند: رسول اکرمd فرمودند:

"يَأْتِي الرَّجُلُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ وَ قَدْ عَمِلَ‏ الْحَسَنَاتِ‏ فَلَا يَرَى فِي صَحِيفَتِهِ مِنْ حَسَنَاتِهِ شَيْئاً فَيَقُولُ أَيْنَ الَّتِي عَمِلْتُهَا فِي دَارِ الدُّنْيَا فَقَالَ لَهُ ذَهَبَتْ بِاغْتِيَابِكَ لِلنَّاسِ وَ هِيَ لَهُمْ عِوَضُ اغْتِيَابِهِم‏"؛^[20] شخصی که حسناتی انجام داده است، روز قیامت آورده می‌‌شود؛ در حالی که از اعمال حسنه‌‌اش چیزی را نمی‌‌بیند. می‌‌گوید: اعمالی که در دنیا انجام دادم، کجاست؟ به او گفته می‌‌شود: آن اعمال خیر، از بین رفته و به دیگران داده شده در عوض غیبت‌‌هایی که از آنان کرده‌‌ای.

در نتيجه ديگر در پروندة او حسنه‏اي نمي‏ماند، تا برابر آية "فَمَن يَعمَل مِثقالَ ذَرَّةٍ خَيرًا يَرَه" آن را ببيند.

بحث روایی

1. نمازهای صبح، مغرب و عشا

زراره از امام باقرعلیه السلام نقل می‌کند که فرمودند^[21]:

"قَالَ اللَّهُ تَعَالَى فِي ذَلِكَ:‏ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ طَرَفَاهُ‏ الْمَغْرِبُ‏ وَ الْغَدَاةُ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ‏ وَ هِيَ صَلَاةُ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ"؛^[22] خداوند در قرآن فرمود: نماز را در دو طرف روز برپادار و مراد از دو طرف روز، مغرب و صبح است و مراد از و پاسی از شب نماز عشا است.

2. امیدبخش‌ترین آیه

إِنَّ عَلِيّاً أَقْبَلَ عَلَى النَّاسِ فَقَالَ: "أَيَّةُ آيَةٍ فِي كِتَابِ اللَّهِ أَرْجَى عِنْدَكُمْ"؟ فَقَالَ بَعْضُهُمْ‏: "إِنَّ اللَّهَ لا يَغْفِرُ أَنْ يُشْرَكَ بِهِ وَ يَغْفِرُ ما دُونَ ذلِكَ لِمَنْ يَشاءُ".^[23] قَالَ: "حَسَنَةٌ وَ لَيْسَتْ إِيَّاهَا". وَ قَالَ بَعْضُهُمْ‏: "وَ مَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللَّهَ يَجِدِ اللَّهَ غَفُوراً رَحِيما‏"^[24]قَالَ حَسَنَةٌ وَ لَيْسَتْ إِيَّاهَا فَقَالَ بَعْضُهُمْ‏: "قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ^[25]".‏ قَالَ: "حَسَنَةٌ وَ لَيْسَتْ إِيَّاهَا" وَ قَالَ بَعْضُهُمْ‏: "وَ الَّذِينَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً أَوْ ظَلَمُوا أَنْفُسَهُمْ ذَكَرُوا اللَّهَ فَاسْتَغْفَرُوا لِذُنُوبِهِمْ وَ مَنْ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ إِلاَّ اللَّهُ‏^[26]". قَالَ: "حَسَنَةٌ وَ لَيْسَتْ إِيَّاهَا". قَالَ: ثُمَّ أَحْجَمَ النَّاسُ فَقَالَ: "مَا لَكُمْ يَا مَعْشَرَ الْمُسْلِمِينَ؟" قَالُوا: "لَا وَ اللَّهِ مَا عِنْدَنَا شَيْ‏ءٌ" قَالَ: سَمِعْتُ رَسُولَ اللَّهِd يَقُولُ: أَرْجَى‏ آيَةٍ فِي‏ كِتَابِ‏ اللَّهِ‏"وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ..."‏ وَ قَرَأَ الْآيَةَ كُلَّهَا وَ قَالَ: يَا عَلِيُّ وَ الَّذِي بَعَثَنِي بِالْحَقِّ بَشِيراً وَ نَذِيراً إِنَّ أَحَدَكُمْ لَيَقُومُ إِلَى وُضُوئِهِ فَتَسَاقَطُ عَنْ جَوَارِحِهِ الذُّنُوبُ فَإِذَا اسْتَقْبَلَ اللَّهَ بِوَجْهِهِ وَ قَلْبِهِ لَمْ يَنْفَتِلْ^[27] عَنْ صَلَاتِهِ وَ عَلَيْهِ مِنْ ذُنُوبِهِ شَيْ‏ءٌ كَمَا وَلَدَتْهُ أُمُّهُ فَإِنْ أَصَابَ شَيْئاً بَيْنَ الصَّلَاتَيْنِ كَانَ لَهُ مِثْلُ ذَلِكَ، حَتَّى عَدَّ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسَ. ثُمَّ قَالَ: يَا عَلِيُّ إِنَّمَا مَنْزِلَةُ الصَّلَوَاتِ الْخَمْسِ لِأُمَّتِي كَنَهَرٍ جَارٍ عَلَى بَابِ أَحَدِكُمْ فَمَا ظَنَّ أَحَدُكُمْ لَوْ كَانَ فِي جَسَدِهِ دَرَنٌ ثُمَّ اغْتَسَلَ فِي ذَلِكَ النَّهَرِ خَمْسَ مَرَّاتٍ فِي الْيَوْمِ أَ كَانَ يَبْقَى فِي جَسَدِهِ دَرَنٌ فَكَذَلِكَ وَ اللَّهِ الصَّلَوَاتُ الْخَمْسُ لِأُمَّتِي"‏؛^[28] روزى علیj رو به سوى مردم كرد و فرمود: به نظر شما اميدبخش‏ترين آيه‏ قرآن، كدام آيه است؟

بعضى گفتند: آيه "خداوند هرگز شرك را نمى‏بخشد و پائين‏تر از آن را براى هر كس كه بخواهد، مى‏بخشد". امام فرمود: خوب است؛ ولى آنچه من مى‏خواهم نيست.

بعضى گفتند: آية "هر كس عمل زشتى انجام دهد يا بر خويشتن ستم كند و سپس از خدا آمرزش بخواهد، خدا را غفور و رحيم خواهد يافت". امام فرمود: خوب است؛ ولى آنچه را مى‏خواهم نيست.

بعضى ديگر گفتند: آية "اى بندگان من كه بر خويشتن اسراف كرده‏اند، از رحمت خدا مأيوس نشويد". فرمود: خوب است؛ اما آنچه مى‏خواهم نيست.

بعضى ديگر گفتند: آيه "پرهيزكاران كسانى هستند كه هنگامى كه كار زشتى انجام مى‏دهند يا به خود ستم مى‏كنند به ياد خدا مى‏افتند و از گناهان خويش آمرزش مى‏طلبند. چه كسى است جز خدا كه گناهان را بيامرزد؟ باز امام فرمود: خوب است؛ ولى آنچه مى‏خواهم نيست.

در اين هنگام مردم از هر طرف به سوى امام متوجه شدند و همهمه كردند. فرمود: چه خبر است اى مسلمانان؟ عرض كردند: به خدا سوگند! ما آية ديگرى در اين باره سراغ نداريم.

امام فرمود: از رسول خدا صلی الله علیه و آله شنيدم كه فرمود: اميدبخش‌ترين آيةِ قرآن، اين آيه است: "نماز را در دو طرف روز و اوائل شب برپا دار؛ چرا كه حسنات، سيئات بر طرف مى‏سازند. اين تذكرى است براى آنها كه اهل تذكرند". سپس پيامبرd فرمود: يا على! سوگند به خداوندى كه مرا بشير و نذير به سوى مردم مبعوث كرد! وقتی یکی از شما وضو می‌‌گیرد، گناهان، از اعضا و جوارحش ساقط می‌‌شوند و هنگامی که با صورت و قلبش به سوی خدا روی آورد، نمازش را سلام نداده، مگر اینکه هیچ گناهی بر او نیست؛ مانند روزی که از مادرش متولد شده است. باز اگر بین دو نماز با چیزی ]گناهی[ برخورد کرد، همان جریان تکرار می‌‌شود، تا نمازهای پنج‌گانه را انجام دهد. سپس فرمود: ای علی! نمازهاى پنج‌گانه براى امت من همچون نهر آب جارى است كه بر در خانة يكى از شما باشد. آيا گمان مى‏كنيد اگر آلودگی‌‌ای در تن او باشد و سپس پنج بار در روز در آن نهر غسل كند، آيا چيزى از آن بر جسد او خواهد ماند؟ به خدا سوگند! همچنين است به خدا سوگند نمازهاى پنج‌گانه براى امت من‏.

3. نماز و ریزش گناهان

ابوعثمان می‌گوید: "كُنْتُ مَعَ سَلْمَانَ‏ تَحْتَ‏ شَجَرَةٍ فَأَخَذَ غُصْناً يَابِساً مِنْهَا فَهَزَّهُ حَتَّى تَحَاتَّتْ وَرَقُهُ. ثُمَّ قَالَ: أَ لَاتَسْأَلُنِي لِمَ أَفْعَلُ هَذَا؟ قُلْتُ: وَ لِمَ تَفْعَلُهُ؟ قَالَ: هَكَذَا فَعَلَهُ رَسُولُ اللَّهِd وَ أَنَا مَعَهُ تَحْتَ شَجَرَةٍ فَأَخَذَ مِنْهُ غُصْناً يَابِساً فَهَزَّهُ حَتَّى تَحَاتَّتْ وَرَقُهُ. ثُمَّ قَالَ: أَ لَا تَسْأَلُنِي يَا سَلْمَانُ لِمَ أَفْعَلُ هَذَا؟ قُلْتُ: وَ لِمَ فَعَلْتَهُ؟ قَالَ: إِنَّ الْمُسْلِمَ إِذَا تَوَضَّأَ فَأَحْسَنَ الْوُضُوءَ ثُمَّ صَلَّى الصَّلَاةَ الْخَمْسَ تَحَاتَّتْ خَطَايَاهُ كَمَا تَحَاتَّتْ هَذِهِ الْوَرَقُ. ثُمَّ قَرَأَ هَذِهِ الْآيَةَ: وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ إِلَى آخِرِهَا"؛^[29] من با سلمان فارسى زير درختى نشسته بودم. او شاخه خشكى را گرفت و تكان داد، تا تمام برگ‌‌هايش فرو ریخت. سپس رو به من كرد و گفت: نپرسیدی چرا اين كار را كردم. گفتم: بگو ببينم منظورت چه بود؟ گفت: اين، همان كارى بود كه پيامبرd انجام داد؛ هنگامى كه خدمتش زير درختى نشسته بودم. سپس پيامبرd اين سؤال را از من پرسید و گفت: سلمان نمى‏پرسى چرا چنين كردم؟ من عرض كردم: بفرمایيد چرا. فرمود: هنگامى كه مسلمان وضو بگيرد و خوب وضو بگيرد، سپس نمازهاى پنج‌گانه را به جا آورد، گناهان او فرو مى‏ريزد؛ همان‌گونه كه برگ‌‌هاى اين شاخه فرو ريخت. سپس آية "وَ أَقِمِ الصَّلاةَ طَرَفَيِ النَّهارِ وَ زُلَفاً مِنَ اللَّيْلِ..."را تلاوت فرمود.

4. نماز، کفاره گناهان

الف) امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

"كُنَّا مَعَ رَسُولِ اللَّهِ ص فِي الْمَسْجِدِ نَنْتَظِرُ الصَّلَاةَ فَقَامَ رَجُلٌ فَقَالَ يَا رَسُولَ اللَّهِ إِنِّي‏ أَصَبْتُ‏ ذَنْباً فَأَعْرَضَ عَنْهُ فَلَمَّا قَضَى النَّبِيُّ ص الصَّلَاةَ قَامَ الرَّجُلُ فَأَعَادَ الْقَوْلَ فَقَالَ النَّبِيُّ ص أَ لَيْسَ قَدْ صَلَّيْتَ مَعَنَا هَذِهِ الصَّلَاةَ وَ أَحْسَنْتَ لَهَا الطَّهُورَ قَالَ بَلَى قَالَ فَإِنَّهَا كَفَّارَةُ ذَنْبِكَ"؛^[30] با رسول خداd در مسجد در انتظار نماز بوديم كه مردى برخاست و عرض كرد: اى رسول خدا! من گناهى كرده‏ام. پيامبرd روى از او برگرداند. هنگامى كه نماز حضرت تمام شد. همان مرد برخاست و سخن اول را تكرار كرد. پيامبرd فرمود: آيا با ما اين نماز را انجام ندادى و براى آن، به خوبى وضو نگرفتى؟ عرض كرد: آرى. فرمود: اين، كفارةِ گناه تو است.

ب) امیرالمؤمنین علیه السلام فرمودند:

"الصَّلَوَاتُ‏ الْخَمْسُ‏ كَفَّارَةٌ لِمَا بَيْنَهُنَّ مَا اجْتُنِبَتِ الْكَبَائِرُ وَ هِيَ الَّتِي قَالَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ: إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ ذلِكَ ذِكْرى‏ لِلذَّاكِرِين؛^[31] نمازهای پنج‌گانه کفارة گناهانی است که در فاصله بین آنها انجام گرفته است؛ تا هنگامی که از گناهان کبیره اجتناب شود و این است معنای سخن خداوند عز و جل: "إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ".

 پیام‌ها^[32]

1. نماز‌های شبانه‌روزى، از بارزترين مصداق‌های كار نيك است (أَقِمِ الصَّلاةَ... إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ).

2. اعمال انسان در يكديگر تأثير دارند؛ چرا که انجام كار‌های نيك، بویژه نمازهای شبانه روزی، موجب آمرزش گناهان است (إِنَّ الْحَسَناتِ يُذْهِبْنَ السَّيِّئاتِ).

3. همه افراد از تذكّرات الهى، بهره‏مند نمى‏شوند؛ بلکه تنها موعظه‌پذيران، از توصيه‌‌ها و مواعظ الهى پند خواهند گرفت (... ذِكْرى‏ لِلذَّاكِرِينَ).

4. نماز، وسیلة یاد خدا و فراموش نکردن اوست (أَقِمِ الصَّلاةَ... ذَلکَ ذِكْرى).

کلیدواژه: امیدوارکننده، ریزش گناه، نماز در قرآن، حسنات، از بین برنده گناهان، تفسیر قرآن.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :