■ جلسه گفتار پژوهی با موضوع نویسندگی و نشر در عرصه نماز برای کودکان
بسمه تعالی
مرکز تخصصی نماز qunoot.net سلسله جلساتی گفتار پژوهی با حضور اساتید و کارشناسان با هدف دستیابی به راهکارهای کاربردی ترویج نماز برگزار می کند. در این جلسه گفتار پژوهی، میزبان حجت الاسلام علیرضا سبحانی نیا هستیم مدیر انتشارات جمال.
انتشارات جمال با هدف تبیین مسایل معارفی و عقیدتی در حوزه کودکان از سال 1379 شروع بکار کرده است و تلاش دارد تا جوابهایی صحیح را در پاسخ به سوالات اعتقادی کودکان تبیین کند. این تجربیات می تواند در مورد سایر آموزه های دینی از جمله آموزش معارف نماز مورد استفاده قرار بگیرد.
علیرضا سبحانی نسب هستم.با سیکل وارد حوزه علمیه قم شدم دیپلم را بعد از برگشت از جبهه گرفتم و بعد از گرفتن لیسانس حقوق و فوق لیسانس فلسفه، در رشته دکترای شیعه شناسی ادامه تحصیل دادم.
سوابق تبلیغی:
من از اوایل طلبگی ام به عنوان امام جماعت توی مدارس میرفتم و با بچه ها سر و کار داشتم. در مقطع های مختلف؛ ابتدایی، راهنمایی ،دبیرستان؛ از کودک تا جوان در ارتباط بودم. مدتی هم روحانی ناظر یک پایگاه بسیج بودم و با مجموعه کودکان تا بزرگسالان برنامه داشتم؛ اردو میبردیم ،کلاس و جلسه میذاشتیم.
وارد نشر که شدم با یک خلاء جدی در حوزه کتاب در رده سنی کودک و نوجوان روبه رو شدم و من آنجا انتخاب کردم که ناشر کتاب کودک و نوجوان بشوم تا به بخشی از آرزوهای دیگه ای که فکر میکردم میتونم در اون عرصه هم موفق بشم هم به اون بپردازم.
شروع نشر کتابهای کودک
کتاب هایی که در دستور کار ما اومد کتاب های خیلی جدی که پشتش فکر باشه نبود ودر آن زمان علاقه مند بودم در مورد جنگ کار بکنم. یه نقاشی کار کردم اون نقاشی شد رنگ و رزم؛ میخواستیم اسم جنگ نباشه اسمش رو گذاشتیم رنگ و رزم. بعد از اون یک نویسنده کودک به ما رجوع کرد که کاری میخواست بکنه که با علاقه مندی ما همسان بود؛ کار اون رو شروع کردیم و به طور ناخود آگاه به یک منظومه رسیدیم. اوایل کتابهایی که داشتیم ریلی نداشت ولی کم کم مجموعه هایی جمع شد که خانه خداشناسی کودکان را در سیستم ما به طور رسمی جا انداخت.
این کتاب در زمان خودش جدید بود. داشتیم کار می کردیم که یک پروفسور پاکستانی با آقای حیدری آشنا شد و گفت من ترجمه انگلیسی این کار را انجام می دهم و این اولین کتابی بود که در سیستم ما دو زبانه چاپ شد و خیلی هم مورد اقبال قرار گرفت
و بعد از آن یکی از طلبه های پاکستانی که در یک موسسه اسلامی به نام اَلْکَساء در آمریکا، کار می کرد این مجموعه را از ما خریداری، ترجمه و چاپ کرد. یک وقتی هم آمد و از توجهات دیگران به این کار گزارشاتی داد. برای نمونه گفت: « ما از یک کارناوال کشیش های مسیحی دعوت کردیم، اومدن برای بازدید از موسسه؛ از جاهای مختلف دیدن کردند و ما این کتاب را خیلی جلوی چشم نگذاشته بودیم بلکه کتاب های سنگینتر و با زبان بزرگسالان رو جلو گذاشتیم. اومدند کتاب ها را دیدند و اتفاقا کتاب به من بگو خدا کیست (tell me whos god) را برداشت و شروع کرد به خواندن؛ دیدیم که داره به پهنای صورت گریه میکنه.این قدر که این کتاب تاثیر گذار بود و بعد کشیش گفت من 50 دوره از این کتاب رو برای بچه های خودمان میخواهیم.» ما یک وقتی خدمت مقام معظم رهبری رسیدیم و من هم این خاطره را گفتم. و حضرت آقا فرمودند: کشیش منصفی بوده که هم اشکش در آمده و تاثیر پذیرفته و هم کتاب ها را خریداری کرده است.
آنچه که باید ناشر کودک به آن اشراف داشته باشد
خود ما به عنوان ناشر یا نویسنده به این نتیجه رسیدیم که باید سهمی از دانش علوم تربیتی، روان شناسی، زیبا شناسی تصویر، ادبیات و اینها را داشته باشیم. و از این مباحث دور نباشیم. البته لزومی نداره من کارشناس تربیتی یا روانشناس یا کارشناس ادبیات باشم ولی باید به اندازه ای از ادبیات کودک و نوجوان در این عرصه را اطلاعات داشته باشم که بتونم جلو خطاهای فاحش رو بگیرم. ولی اگر قرار باشه که کتاب من از همه نظر مورد تایید باشه باید یک کارشناس این کار رو ببینه.
باید توجه کنیم پاسخی که باید به کودک داد؛ با پاسخی که به نوجوان یا جوان باید داد؛ با پاسخی که به یک دانشجو یا یک طلبه کاوشگر می دهیم؛ باید با هم متفاوت باشد. بچه تو ذهنش یک کلی هست که هر چی موجود هست باید دیده بشود. شما این کلی را باید از بین ببری.
بچه ها میومدن پیش ما، من دستشون رو فشار میدادم و میگفتم درد داره میگفتن بله حاج آقا، می گفتم نشون بده میگفتن نمیشه. می گفتم مگه نمیگی درد هست میگفتن حاج آقا درد رو نمیشه نشون داد.
میگفتم مامانت رو دوست داری می گفت بله می گفتم محبت مامانت نشون بده چه جوری دوستش داری می گفت حاج آقا تو دلمه نمیشه نشون داد.
مثال هایی از این دست بهش میگفتیم و میگفت بله درد را نمیشه نشون داد و فکر را نمیشه نشون داد و پس میگفتیم: چیزهایی تو این عالم هست و نمیشه نشون داد.
خدا هست ولی دیدنی نیست و نمی شه نشون داد با همین حرف قانع می شد. بچه وقتی یک اصل کلی توی ذهنش بشکنه دیگه قانع میشه.
مثال های دیگری هم هست و ما فکر کردیم این مثال ها و حرفها را در مجموعه ای بیاوریم و این رو شروع کردیم به گسترش دادن. خوب ما به تجربیاتی رسیدیم که مفاهیم انتزاعی را باید به کمک مفاهیم حسی گفت؛ بچه وجود خداوند رو وجدان میکنه شما میگی بچه مفهومی از خدا نداره باید گفت بزرگترها هم ندارند. ولی با کمک همون مفاهیم حسی که در اختیار کودک هست می توان خدا را به کودک معرفی کرد.
خدای انبیاء، خدایی که همه او را می فهمند
ببینید ما یک خدای فیلسوفان و خدای متکلمین داریم که این توی ادیان مختلف با توجه به تعالیمی که دارن تو کتاباشون متفاوته و یه خدای انبیاء داریم. اونی که مردم دریافت دارند و وجدان میکنن خدای واقعی هست یعنی خدای انبیاء که مهربان هست. آن کشیش هم خدا را وجدان کرده هر جا که یک چیزی دید با خدای وجدانیش، خدای پیامبرش، همسان هستش اصلا یادش میره که تو فلان کتاب چی خونده بود،اشکش جاری میشه، ابراز علاقه میکنه، خود ما هم یک صحنه توحیدی در عالم ببینیم اصلا کاری نداریم که اون مسیحی، یهودی و سنی اصلا چی گفته ولی تحت تاثیر آن قرار می گیریم.
صحنه هایی که ارتباط عمیق توحیدی رو نشون میده، خدای پیامبران رو نشون میده که در هیچ دینی متفاوت نیست لذا چه تو فیلم باشه چه تو کتاب باشه چه تو گفتگو باشه این خدا رو میپسندند.
بنابراین من عرضم این است که خدای پاک و تمیز خدای انبیاءیی که شیعه معرفی می کنه قابل عرضه است حتی به کفار جستجو گر؛ و آنها از این خدا خوششون خواهد آمد.
قالب ورود به آموزش مفاهیم دینی برای کودکان
با توجه به تحقیقی که داشتم و رفتم دیدم حجم کتابهای مستقیمِ دینی چندین برابر کتابهای غیر مستقیم است ولی مسائل اخلاقی رو خیلی غیر مستقیم کار میکنند و کتاب های بایدها و نباید هاشون کمه و بیشتر در داستان و ماجرا، بچه ها را علاقه مند می کنند به یک خصوصیات اخلاقی.
در خصوص نماز چند تا بحث وجود داره.یکی آموزش نماز که یه کار مستقیمی هست باید کتاب هایی در این زمینه نوشته بشه که از نظر فرم,شکل و محتوا قشنگ و زیبا باید ارائه بشه ولی مستقیم .ما در کتاب آموزش نماز اینقدر مشکل نداریم. جامعه ما الان سرِ ندانستن نماز و بلد نبودن نماز، بی نماز نیستند.
عوامل بی نمازی چیزای متعددی هست که همانها باید تبدیل بشه به سوژه کار. که این میشه بحث دیگه یا بخش دیگر کار؛ ببینید یه بخشی از بی نمازی این است که پدر و مادر من، مسلمانهای خوبی نیستند. من رفتار اونا رو نمیپسندم پر از تناقض هستند. معلم های من دین دار نبودن و پر از تناقض بودن؛ اسمش بوده معلم دینی ولی پر از مشکل. سردمدارانی که من باهاشون تو حکومت کار می کردم حالا یکی مسئول بیمه و یکی کارشناس و یکی .... بوده دروغ گفتند، به ما خیانت کردند، دین رو زیر پا گذاشتند .حالا که اینجوریه من چرا من بیام نماز بخوانم اینهایی که مدعی مسلمانی هستند خودشون دارن دروغ میگند من چرا نماز بخونم.
خوب این یک نیازی داره که باید برطرف شه با یه بچه ای که تنبل هست و صبح حال نداره نماز بخونه به اندازه کافی به یک نگاه نرسیده که نماز یعنی چی؟ تشکر از خدا یعنی چی؟.عبودیت و بندگی یعنی چی؟.اینا هرکدومشون یک داستان داره و یه چیزی رو میطلبه
یک اشتباه در نشر و نویسندگی در عرصه نماز
این که ما می خواهیم یک کتاب بنویسیم و ما با آن همه بی نمازان نماز خوان بشن شدنی نیست. و اشتباه است. شما باید مورد به مورد بیایید و ببینید مثلا جامعه ما چند تا عامل داره برای بی حجابی، بی نمازی، خودداری از پرداخت خمس و ...
ما الان تو جامعه ای زندگی می کنیم که می توانم به جرات بگویم 80 درصد ما سکولاریم یعنی بخش هایی از دین رو بهش عمل می کنیم و بخش هاییش هم رها می کنیم.دین کامل را نپذیرفتیم.به همین دلیل مشکلات این عملِ ناقصِ به دین؛ تو زندگی، کار ، جامعه و پیشرفت ملی خودمون می بینیم ما باید ببینیم که هرکدام یک سوژه متفاوت هست و کتاب متفاوت میخواد، گاهی قالب متفاوت میخواد،گاهی نویسنده متفاوت می خواد، این یک چیزی نیست که بشه در یک جلسه بهش پرداخت.
ولی به طور کلی میتوان گفت عوامل بی نمازی یا کم مهری نسبت به نماز اینقدر متفاوت هست که باید روی اینا یکی یکی گفتگو کرد و برای هر کدام یک کتاب نوشت .شاید برای یک کاری مثلا ده تا کتاب لازم باشه ولی باید یه مقدار دقیق تر باشه.
اگرکسی از شما سوال کنه: حاج آقا فلسفه آفرینش زن چیه؟ شما چه جوابی میدی؟
خوب یکی هست محققه این یه جوابی لازم داره، یک وقتی میبینی خانمی این سوال را می پرسد که صورتش سرخ شده و از شوهرش کتک خورده؛ این شخص کار نداره فلسفه آفرینش زن چیه میخواد بگه چرا خداوند منو ضعیف آفریده که من نتونم بزنم تو گوش شوهرم.
یکی دیگه هم مثلا از سر اینکه میخواد حاج آقا رو امتحان کنه داره ازش سوال میکنه.
انگیزه های سئوال کننده، همیشه دانستن نیست لذا به تناسب همه ی اینها، پاسخ های متفاوت میطلبه؛ ما این آدمی که از نماز گریخته دقیقا باید بفهمیم کجای ذهنش مشکل داشته؛ با خدا مشکل داره؟ با جامعه و سردمداران مشکل داره؟ با پدر و مادرش مشکل داره؟.
توی نمایشگاه یه مادری اومد گفت: حاج آقا دختر من حجاب رعایت نمیکنه و نماز نمیخونه.یه خورده که صحبت کردم و به مادرش گفتم شما برید اون کتابها را ببینید.فهمیدم مشکل توی خونه است. مادر که رفت دخترش گفت: این مادر من دین نداره، صبح تا شب غیبت میکنه، ولی یک وقتی من یه کار اشتباهی کردم یکهو برداشت قاشق را داغ کرد و گذاشت روی دست من. من دوست دارم نماز بخونم ، من دوست دارم حجاب داشته باشم، اما اگر با این برنامه ها قراره من مثل مامانم مسلمان باشم هیچ وقت نمیخوام مسلمان باشم.
من میدونم نماز و حجاب واجب هست ولی من هر روز یه چیزی می بینم به خاطر یه کار اشتباه قاشق گذاشته رو دستم. چرا اینجور غذا خوردی یا مورد های دیگه.
حالا گاهی برادره، گاهی پدره , گاهی معلمه ,گاهی امام جماعته؛ یعنی هر سِری میتونه چیزی باشه که من رو نسبت به خدا بی اعتماد کرده باشه، نسبت به نماز بی مهر کرده باشه خوب اینا هر کدومش یه داستان دیگه ای داره لذا من همیشه گفتم کتابهای ما گاهی با ذهن کار داره؛ یعنی میخواد اطلاعات بده که نماز صبح دو رکعته، با نیت شروع میشه، تکبیره الاحرام حمد و سوره و رکوع و در آخر با سلام تموم میشه؛ اینا اطلاعات ذهنیه 100 نفر با ادبیات متفاوت هم بنویسن باز همونه.
و گاهی هم شما میخواهی عواطف طرف رو درگیر کنی این دیگه باید هنر داشته باشی که چگونه میتونی عاطفه و بی مهری این طرف نسبت به نماز را برگردونی و به مهر تبدیل کنی و باید آثاری از نماز و آثاری از نماز گزاران و آثاری از خوبان رو بیاوری و با یک ادبیات شیرین بگی که اگه اطراف من آدم های نادرست بودن تاثیر بپذیرن و اگه آدم های درستی هم هستن ازنماز لذت ببرند و جامعه رو خوش بو کنند با حضور خودشون؛ خوب اینو باید با ادبیات شیرینی گفت که ایمان افزایی داشته باشدیعنی تقویت ایمان؛ این نیاز به نوشتار دیگه ای داره شاید بشه همه رو با هم ترکیب کرد ولی کار آسونی نیست.اینا با هم یکی نیست الان جامعه ما فکر میکنه که در امر و معروف و نهی از منکر باید مسئله حجاب رو گفت خانم مگه نمیدونی حجاب واجبه چرا میدونم، من فعلا با پدرم مشکل دارم .مگه نمیدونی نماز واجبه؟ چرا می دونم ولی من با مادرم مشکل دارم.
مگه نمیدونی فلان چیز واجبه. میگه حاج آقا چهار سال میخوام نماز بخونم هر جا میرم دختر بهم نمیدن نمازِ چی روزهِ چی؛ من شهوت دارم الان باید ارضا بشم چه جوری باید ارضا بشم تو این جامعه با این مشکلات، با این وام ازدواج، با این سختگیری های خانواده.
مشکل این بچه الان اصل نماز نیست؛ مشکل این بچه اینه که نتونسته از نظر ذهنی خودش را در یک مداری قرار بده که؛ نمازم را باید بخونم و مشکلات را از راه خودش حل کنم.
خوب این کتاب ها با این نگاه باید نوشته بشه که بتواند بی مهری های نسبت به نماز یا بی ایمانی های نسبت به نماز یا نا آگاهی های نسبت به نماز را حل کنه ولی وقتی الان توی کتابهای نمازی میریم فکر میکنیم بیشتر کتاب هایی که در این زمینه نوشته شده میخوان آدم ها رو اگاه کنن نسبت به نماز. آگاهی به نماز سی درصد یا 25 درصد از نیاز یک آدمی که نماز بخونه باید اگاه بشه ولی اصل کار اینه که باید علاقه مند بشه از نظر عاطفی نسبت به نماز. ارتباط برقرار کنه و ایمان داشته باشه به نتیجه نماز و اینا به نظر میرسه که باید نویسندگانی که میخوان تو این زمینه کار کنن مجموع اینها را در نظر بگیرند.
نیاز اساسی به نقشه راه
فرض آخر من این است که اگر ما امروز به طور جدی برای کودک و نوجوان به یک نقشه راه نرسیم و شروع نکنیم کار کردن را، یقینا کودکان الان ما بیست سال دیگه مال ما نیستند؛ درسته شناسنامه ایرانی دارند ولی افکار آنها غربی هست.
تو فضایی تنفس خواهندکرد که اصلا دیگه ارزش های جامعه ما را بر نمی تابند بنابراین ما نیاز به یک نقشه راه داریم؛ ما نیاز به یک اطلس نیاز های کتاب های کودک داریم؛ ما نیاز دارم که یک پازل بزرگی رو برای 20 سال آینده ببینیم و ناشران کودک و نوجوان بیایند این پازل رو پر کنند پازلی که قراره کودک مارو، کودک با حرمت، عزیز وکریم بار بیاره. درحقیقت جوان عزت مند بار بیاد و من امیدوارم که آدمهایی پیدا خواهند شد که اهمیت این داستان رو درک کنند و اقدامات جدی برای تولید نقشه راه کتاب کودک آینده ایران زمین بکنند و این نشر و کتاب را به سامانی برسانند.
برای مشاهده فیلم مصاحبه اینجا کلیک کنید
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
