حجت الاسلام دکتر داودی

ويژگي­هاي روانشناختي كودك7 تا 12سال

منظور از کودکی، 7 تا 12سال است. در اين دوره به­تدريج تعداد واژگان و درك و فهم كودك از سخنان ديگران افزايش مي‌يابد. آداب سخن گفتن مانند رعايت نوبت ديگران و قطع نكردن سخن ديگران را مي‌آموزد. همچنين مي‌تواند موضوع گفتگو را حفظ كند و آن را تغيير ندهد.^[1]

كودك در اين دوره آمادگي تعليم و تربيت منظم و برنامه‌ريزي شده را پيدا مي‌كند و به همين جهت بايد براي تعليم و تربيت ديني فرزند و دعوت و هدايت او به نماز برنامه‌ريزي كرد و فعاليت­هاي لازم را انجام داد. امام صادق j مي‌فرمايد: "الْغُلَامُ يَلْعَبُ سَبْعَ سِنِينَ، وَ يَتَعَلَّمُ الْكِتَابَ سَبْعَ سِنِينَ، وَ يَتَعَلَّمُ الْحَلَالَ وَ الْحَرَامَ سَبْعَ سِنِينَ"؛ پسر بچه هفت سال بازي مي‌كند، هفت سال قرآن مي‌آموزد و هفت سال حلال و حرام الهي را فرا مي‌گيرد.^[2]

روش­هاي ويژة این دورة كودكي

تحقيقات جديد دربارة رشد مذهبي كودكان نشان مي‌دهد كه آنان قادر به درك مفاهيم انتزاعي ديني مانند خدا و پيامبر و معاد هستند. ولي آنچه مانع درك و فهم صحيح اين مفاهيم توسط كودكان مي‌شود استفاده از زبان و واژگان و مفاهيمي است كه براي كودكان ناآشنا هستند. به عبارت ديگر، كودكان در اين دوره به زبان و مفاهيم و واژگان بزرگسالان آشنا نيستند. هنگامي كه بزرگسالان با زبان خود با كودك سخن مي‌گويند و با همين زبان مي‌خواهند مفاهيم و معارف ديني را به آنان بياموزند، كودكان معاني و مطالب را درك نمي‌كنند و آموزش عقيم مي‌ماند. اما اگر بزرگسالان با استفاده از زبان و واژگان مأنوس و مفهوم براي كودك با وي سخن بگويند و مطالب ديني را در قالب اين زبان به وي بياموزند، به­خوبي آنها را درك مي‌كند و مي‌فهمد. بنابراين، در اين دوره مي‌توان آموزه‌هاي ديني حتي آموزه‌هاي انتزاعي را به كودك آموزش داد. البته باید توجه داشت كه "بزرگ­ترین خطر برای خردسالان...، این است که در طول آموزش به مجموعة لغات مذهبی دست یابند که اساساً هیچ مفهومی برای آنها ندارند".^[3]

کودک در این سن برخی مفاهیم از قبيل عدالت و پاداش و جزا را می­تواند به صورت عینی و تجربی بیاموزد؛ اين از آن جهت بسيار مهم و اثرگذار است كه كودك در دورة عمليات عيني است.

چند نکته

نکته اول. دعوت کودک به مشاهدة نعمت­های خداوند مانند آسمان، زمین، باران، رویش گیاهان و غیره به همراه بیان ظرافت­ها و عظمت­های این نعمت­ها با زبان کودکان برای آموزش صفات الهی بسیار مناسب است.

دوم. قصه­گویی و خاطره­گویی نیز از قالب­های مناسب آموزش در این سنین است. مثلاً بیان داستان­های انبیا و امامانb هم می­تواند جنبه خدا­شناسی داشته باشد و هم راهنما­شناسی. در این میان قصه­های قرآنی اثرگذارتر است؛ چون در ضمن آن، کودک با قرآن نیز آشنا می­شود. مثلا داستان موسیj و فرعون بیانگر قدرت و عظمت خدا، معرفی ویژگی­های پیامبر او و معرفی ویژگی­ها و خواری و سرانجام دشمنان خداست.

سوم. استفاده از شعر و مثال­های ساده مؤثر است.

آموزش اقامة نماز، احكام، آداب و فلسفة نماز

در اين دوره، آموزش نماز به فرزند شروع مي‌شود؛ در روايات نيز بر اين مطلب تأكيد شده است.

 در اين دوره اهدافي كه بايد محقق شود عبارتند از:

یکم. آموزش احكام نماز

 او در اين دوره بايد با احكام ضروري نماز مانند رو به قبله بودن، با وضو بودن، طهارت لباس و بدن و مانند آن آشنا شده باشد.

دوم. آموزش قرائت و اذكار نماز

در اين دوره بايد مقدمات ضروري براي اقامة نماز مانند حمد و سوره، اذكار ركوع و سجود، تشهد و سلام را آموخته باشد.

سوم. آشنايي با برخي آداب ظاهري و فلسفه نماز

بايد برخي از مهم­ترين آداب نماز و مسجد را آموخته باشد.

نیز بايد مقداري با فلسفه و حكمت نماز در حد توان خود آشنا شده باشد.

چهارم. تمرين نماز و در نهايت ملكه شدن و دروني شدن اقامة نماز.

براي تحقق اين اهداف از شيوه‌هايي بايد بهره جست. در ادامه مهم­ترين آنها را بيان مي‌كنيم:

 اين روش براي آموزش احكام و فلسفة نماز بسيار مناسب است.

با توجه به ویژه‌گی‌های دوران کودکی و از طرفی لزوم ارتباط و انس کودک و زده نشدن از نماز، لازم است در این آموزش‌ها توجه شود به ظرفیت او، همراهی آموزش با جذابیت‌ها دیگرهمچون شعر و قصه و بیان آنها در قالب‌های جذاب همچون مسابقه.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :