محمدمهدی حائری‌پور، مرکز تخصصی نماز

بخشی از آداب نماز به ظاهر افعال واقوال نماز مربوط است كه معمولا فقهای بزرگوار آنها را دررساله‌های عمليه بيان می كنند كه اين بخش از آداب گرچه به اهميت آداب باطنی نيست ولی از اين جهت كه به تحقق آداب باطنی كمك می كند و در روايات هم برآن تأكيد شده است اهميت دارد؛ بنابراين مهمترين آداب ظاهری نماز را در اينجا ذكرمی كنيم.

در بخش مقدمات نماز مهمترين مقدمات را با اهمّ آداب آن می آوريم:

يكم. وضو

وضو كه مقدمه ی واجب برای نمازهاست اهميت فراوانی دارد ومهم ترين آداب آن عبارتند از:

1.خواندن دعاهای مخصوص هنگام وضو كه مضمونی عالی دارد به اين ترتيب:

مستحب است موقعى كه نگاهش به آب مى افتد بگويد:" َ بِسْمِ‏ اللَّهِ‏ وَ بِاللَّهِ‏ وَ الْحَمْدُ لِلَّهِ‏ الَّذِي‏ جَعَلَ‏ الْمَاءَ طَهُوراً وَ لَمْ‏ يَجْعَلْهُ‏ نَجِسا^[1]" و موقعى كه پيش از وضو دست خود را مى شويد بگويد: " اللَّهُمَ‏ اجْعَلْنِي‏ مِنَ‏ التَّوَّابِينَ‏ وَ اجْعَلْنِي‏ مِنَ‏ الْمُتَطَهِّرِين‏^[2]" و در وقت مضمضه كردن، يعنى آب در دهان گرداندن بگويد: " اللَّهُمَّ لَقِّنِّي حُجَّتِي يَوْمَ أَلْقَاكَ وَ أَطْلِقْ لِسَانِي بِذِكْرِكَ وَ شُكْرِك‏^[3]" و در وقت استنشاق يعنى آب در بينى كردن بگويد: " اللَّهُمَّ لَا تُحَرِّمْ عَلَيَّ رِيحَ الْجَنَّةِ وَ اجْعَلْنِي مِمَّنْ يَشَمُّ رِيحَهَا وَ رَوْحَهَا وَ طِيبَهَا^[4]" و موقع شستن رو بگويد: " اللَّهُمَّ بَيِّضْ وَجْهِي يَوْمَ تَسْوَدُّ فِيهِ الْوُجُوهُ وَ لَا تُسَوِّدْ وَجْهِي يَوْمَ تَبْيَضُّ فِيهِ الْوُجُوه‏^[5]" و در وقت شستن دست راست بخواند: " اللَّهُمَّ أَعْطِنِي كِتَابِي بِيَمِينِي وَ الْخُلْدَ فِي الْجِنَانِ بِيَسَارِي وَ حَاسِبْنِي‏ حِساباً يَسِيرا^[6]" و موقع شستن دست چپ بگويد: " اللَّهُمَّ لَا تُعْطِنِي كِتَابِي بِيَسَارِي وَ لَا تَجْعَلْهَا مَغْلُولَةً إِلَى عُنُقِي وَ أَعُوذُ بِكَ رَبِّي مِنْ مُقَطَّعَاتِ النِّيرَان‏^[7]" و موقعى كه سر را مسح مى كند بگويد: " اللَّهُمَّ غَشِّنِي بِرَحْمَتِكَ وَ بَرَكَاتِكَ وَ عَفْوِك‏^[8]" و در وقت مسح پا بخواند: " اللَّهُمَّ ثَبِّتْنِي عَلَى الصِّرَاطِ يَوْمَ تَزِلُّ فِيهِ الْأَقْدَامُ وَ اجْعَلْ سَعْيِي فِيمَا يُرْضِيكَ عَنِّي يَا ذَا الْجَلَالِ وَ الْإِكْرَام‏^[9]".^[10]

2.مسواك زدن. امام صادقaفرمودند: از جمله سفارشات پیامبرsبه امام علیaاین بود که هرگاه وضو  می­گیری(پیش از آن)مسواک بزن.^[11]

3.مضمضه كردن(آب در دهان كردن)سه مرتبه(ويك مشت آب برای هرسه دفعه كافی است)

4.استنشاق كردن(آب دربينی كردن).امام علیa: َ الْمَضْمَضَةَ وَ الِاسْتِنْشَاقَ سُنَّةٌ وَ طَهُورٌ لِلْفَمِ‏ وَ الْأَنْف^[12]‏: مضمضه و استنشاق سنت است و سبب پاکیزگی دهان و بینی می­شود.^[13]

5.گرفتن آب با دست راست اگرچه برای شستن دست راست باشد.

6.با توجه وضوگرفتن.

7.درحال وضو سوره ی قدرخواندن.

8.بعد ازوضو آية الكرسی خواندن.

9.مستحب است آب وضو به مقدار يك مدّ باشد(كمترازيك كيلوگرم)

اموری  در وضو مكروه است:

1.اسراف درآب وضو مكروه است ولی اسباغ  (كامل وضو گرفتن) مستحب است وظاهراً مقداريك مدّ آب برای همه كارهای وضو أعمّ ازواجبات ومستحبات كافی است ومصرف بيشتر ازآن مقدار اسراف است.

امام صادقaفرمود:برای خداوندمتعال  فرشته ای است كه اسراف وضو رامی نويسد همان گونه كه نقصان وكم گذاشتن آن رامی نويسد.^[14]واز رسول خدا نقل شده كه فرمود:مقدارآب وضويك مدّ است ومقدارآب غسل يك صاع(سه كيلو)است وبعد ازمن مردمی می آيند كه اين مقدارآب راكم می شمرند.اين مردم برخلاف سنّت من هستند وكسی كه برسنت من ثابت باشد دربهشت قدس با من است.^[15]

2.كمك گرفتن ازديگران درمقدّمات نزديك وضو مانند آب ريختن دردست وضوگيرنده مكروه است واما درشستن ومسح ها جايزنيست. در روایت است که وقتی امام علیaوضو می گرفت اجازه نمی داد کسی آب روی دستهای مبارکش بریزد، وقتی از علت آن پرسیدند فرمود: دوست ندارم درنمازم کسی را شریک کنم^[16] و این آیه را تلاوت فرمود: « فمن‏ كان‏ يرجو لِقاءَ رَبِّهِ فَلْيَعْمَلْ عَمَلًا صالِحاً وَ لا يُشْرِكْ بِعِبادَةِ رَبِّهِ أَحَدا^[17]».

3.خشك كردن آب وضو. از امام صادقaروایت است که هر کس وضو گرفته و آن را خشک کند، برای او یک حسنه نوشته می­شود و هر کس وضو بگیرد و آب وضو را خشک نکند تا آنگاه که خودش خشک شود، برای او سی حسنه نوشته می­شود.^[18]

دوم . لباس نمازگزار

لباس نمازگرارآدابی دارد كه رعايت آن ها سبب فضيلت بيشترنمازمی گردد.

اموری كه درلباس نمازگزارمستحب است:

1.عمامه بستن باتحت الحنك.

2.پوشيدن عبا به خصوص برای امام.

3.متعدد بودن لباس ها. امام باقرaفرمود: إِنَّ كُلَّ شَيْ‏ءٍ عَلَيْكَ تُصَلِّي فِيهِ يُسَبِّحُ‏ مَعَكَ‏^[19]. یعنی هر آنچه از لباس بر تن داری و با آن نماز می­خوانی، همراه تو تسبیح خدا می­گویند.

4.پوشيدن شلوار

5.از پنبه وكتان بودن لباس

6.پوشيدن لباس سفيد. پیامبرsفرمود: الْبَسُوا الْبَيَاضَ‏ فَإِنَّهُ‏ أَطْيَبُ‏ وَ أَطْهَر^[20]. یعنی لباس سفید بپوشید زیرا که لباس سفید پاکتر و پاکیزه­تر است.

7.پوشيدن پاكيزه ترين لباس. امام علیaفرمودند: النَّظِيفُ مِنَ الثِّيَابِ يُذْهِبُ الْهَمَّ وَ الْحَزَنَ وَ هُوَ طَهُورٌ لِلصَّلَاةِ^[21].

8.استعمال بوی خوش ودر روايت آمده كه نمازبا عطرارزشش هفتاد برابراست. امام صادقaفرمودند: آنکس که عطر زده است بهتر است از هفتاد نماز بدون عطر.

9.به دست كردن انگشترعقيق. صَلَاةُ رَكْعَتَيْنِ‏ بِفَصِ‏ عَقِيقٍ‏ تَعْدِلُ‏ أَلْفَ‏ رَكْعَةٍ بِغَيْرِه‏.^[22]یعنی دو رکعت نماز با انگشتر عقیق معادل هزار رکعت است بدون آن.

10.پوشيدن گردن بند برای خانم ها

11.پوشيدن قدم هابرای خانم ها^[23]

«برخی ازمكروهات لباس نمازگزار»

1.پوشيدن لباس سياه حتی برای زن ها، به­جز عمامه و عبا .

2.نمازبا يك لباس نازك[برای مردان]وحتی غيرنازك برای زنان. امام علیa« عَلَيْكُمْ بِالصَّفِيقِ مِنَ الثِّيَابِ فَإِنَّهُ مَنْ‏ رَقَ‏ ثَوْبُهُ‏ رَقَّ دِينُهُ لَا يَقُومَنَّ أَحَدُكُمْ بَيْنَ يَدَيْ رَبِّهِ جَلَّ وَ عَزَّ وَ عَلَيْهِ ثَوْبٌ يَصِفُه‏...^[24]»:بر شما باد لباس ضخیم پوشیدن(در همه حال)زیرا که هر کس لباسش نازک باشد دینش کمرنگ و رقیق خواهد بود و قطعا از شما در برابر پروردگارش(در نماز)نایستد و حال آنکه لباس نازک و بدن نما پوشیده باشد.

3.نماز با زيرجامه به تنهايی گرچه نازك نباشد.

4.پوشيدن لباس كثيف.

5.به دست كردن انگشتری كه نقش صورت دارد.

6.بازبودن دكمه های لباس.

7.پوشيدن لباس كسی كه ازنجاست پرهيز نمی كند به خصوص شرابخوار

8.پوشيدن لباسی كه نقش صورت دارد.

.9.پوشيدن لباسی كه سبب تكبّرشود.

10.پوشيدن لباس تنگ

سوم. مكان نمازگزار

مستحب است امور زير برای مكان نمازگزار رعايت شود:

1.نمازخواندن درمسجد وبهترين مسجد،مسجدالحرام وسپس مسجدالنبیsومسجدكوفه ومسجدبيت المقدس است و پس ازآن ها مسجدجامع شهر وسپس مسجدمحله ومسجد بازار. امام صادقaفرمودند: یک نماز جماعت در منزل معادل بیست و چهار نماز(فرادی)است. و یک نماز جماعت در مسجد چهل و هشت نماز(دو برابر نماز جماعت در منزل) است. و یک رکعت نماز در مسجدالحرام معادل هزار رکعت نماز در مساجد دیگر است و نماز (فرادی) در مسجد معادل بیست و چهار نماز در غیر مسجد است.^[25]

2.مستحب است نماز درحرم امامان خوانده شود وآن ها ازمساجدبرتراست.

3.برای زن ها نمازخواندن درخانه واتاق عقب بهتراست ولی اگربتواندكاملاً خودرااز نامحرم حفظ كنند درمسجد بهتراست.^[26]امام صادقa: صَلَاةُ الْمَرْأَةِ فِي‏ مِخْدَعِهَا أَفْضَلُ‏ مِنْ‏ صَلَاتِهَا فِي بَيْتِهَا وَ صَلَاتُهَا فِي بَيْتِهَا أَفْضَلُ مِنْ صَلَاتِهَا فِي الدَّارِ.^[27] یعنی نماز خواندن زن در پستوی خانه­اش بهتر است از اینکه دراتاق خانه­اش(اندرونی) نماز بخواند و نماز خواندنش در اندرونی(اتاق عقب خانه) بهتر است از اینکه در بیرونی خانه نماز بخواند. 

4.مستحب است درمكان های مختلف نمازخوانده شود زيرا برای نمازگزار شهادت می دهند.

5.كسی كه درجايی نمازمی گذارد كه محلّ رفت وآمداشخاص است ويا كسی درمقابلش می باشد،مستحب است دربرابرخود چيزی بگذارد كه حايل شود بين او وكسی كه پيش روی اوست ويا عبورمی كند ويا ممكن است عبوركند ودرحايل بودن،چوب ياطناب وحتی اگرخطی بكشد كافی است واين كارتعظيم و بزرگ شمردن نمازاست كه اشاره به انقطاع ازخلق وتوجه به خالق است.^[28] در روایتی از امام صادقaنقل شده: كَانَ‏ طُولُ‏ رَحْلِ‏ رَسُولِ‏ اللَّه‏s ذِرَاعاً، وَ كَانَ إِذَا صَلّى‏ وَضَعَهُ بَيْنَ يَدَيْهِ يَسْتَتِرُ بِهِ مِمَّنْ يَمُرُّ بَيْنَ يَدَيْهِ^[29]. یعنی عصای پیامبرsبه اندازه یک ذرع(حدود نیم متر) بود . هر گاه نماز می­خواند آن­را مقابل خود می­گذاشت تا به این وسیله بین خود و آنها که از مقابل او عبور می­کردندحائلی قرار دهد.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :