6. ارائه و ترسیم آثار شگفت نماز در پیشگیری و درمان بیماری ها
نماز و نیایش از عواملی هستند که روح بیمار را قوت می بخشند و او را در مقابله با بیماری نیرومند ساخته و به سلامتی و بهبودی امیدوار می سازند. برگزاری مراسم مذهبی مانند نماز و دعا به همان اندازه که دارو برای بهبود وضع جسمانی تأثیر می گذارد، در بهبود روانی بیمار مؤثر است. از این رو کمک به بیمار در انجام فرایض دینی و امور معنوی موجب آسایش خاطر و آرامش روحی و روانی او می باشد.[1]

به عنوان نمونه یکی از شایع ترین بیماری های طب داخلی «آسم» می باشد. این بیماری با حملات تنگی نفس، سرفه، و خِس خِس سینه خود را نشان می دهد. عواملی که در بروز این بیماری نقش دارند عبارتند از:

1.آلرژن ها 2. محرک دارویی (فارماکولوژیک) 3. عوامل محیطی و آلودگی هوا 4. فاکتورهای شغلی 5. عفونت 6. ورزش 7. استرس های عصبی. حال ببینیم از نظر علمی نماز چه نقشی در تسکین شدت حملات این بیماری می تواند داشته باشد؟ از نظر روان پزشکان خس خس بیمار آسمی در واقع شکل سرکوب شده ای از فریاد است برای تمنّای محبت و حمایت و وابستگی شدید و اضطراب نقش مهمّی در این میان دارند و به همان دلیل، روان درمانی حمایتی در این بیماران بسیار ارزشمند است و باید برای بیمار این امکان فراهم گردد که بیشترین ترس هایی را که از بیماری دارد و به خصوص تخیلاتی را که دربارة مرگ دارد بیرون بریزد و اضطراب مربوط به فشارهای زندگی شناسایی شده و به تأمین دفاع هایی پرداخته شود. شایان ذکر است با توجه به نقش بسیار مؤثری که نماز و اعتقادات مذهبی می تواند در رفع اضطراب و احساس امنیت روانی ایفا کند، این مهم به اثبات می رسد. امروزه بر استفاده از روش های آرام سازی برای کاهش تنش تأکید و حتی از آن برای درمان امراض جسمی مانند فشار خون، آسم و... استفاده می شود و توصیه شده این تمرینات حداقل 2 بار در روز و در محیطی آرام و راحت صورت گیرد و اقامة نماز آن هم پنج بار در روز، خود بهترین تمرین آرام سازی است.[2]

مطلب فوق تنها یک نمونه از آثار شگفت نماز در پیشگیری و درمان بیماری آسم بود. امّا با توجه به تحقیقات پزشکان و روانشناسان تأثیرات نماز در آرامش روانی (روانی درمانی) و همچنین در ایجاد بهداشت روانی و پیشگیری از انحراف جنسی و جلوگیری از بیماری های آمیزشی و پیشگیری از خودکشی و سکته های قلبی و مغزی و... قابل توجه و به اثبات رسیده است.[3]

الکسیس کارل (پزشک معروف فرانسوی) می نویسد: « دعا و نماز قوی ترین نیرویی است که همچون قوّه جاذبه وجود حقیقی دارد. من در حرفه پزشکی خود انسان هایی را دیده ام که پس از آن که تمام معالجات دیگر برای آن ها مؤثر نبوده است، با نیروی دعا و نماز و نیایش از بیماری جسمی یا روحی رهایی یافته اند»[4]

7. جلب توجه دانشجویان و جوانان به آثار فردی و اجتماعی نماز
ترسیم آثار فردی و اجتماعی نماز، کشش و جذابیت انسان را نسبت به این فریضه الهی و مقدس بیشتر نموده و تلاش می نماید، با حضور قلب و روحانیت بیشتری و به نحو مطلوب آن را به جا آورد که در ذیل به برخی از آن آثار اشاره می نمائیم.

1. روح و اساس و هدف و پایه و مقدمه و نتیجه و فلسفه نماز همان یاد خداست (ذکر الله)

2. نماز وسیلة شستشوی گناهان و مغفرت و آمرزش الهی است؛ زیرا خواه ناخواه نماز انسان را دعوت به توبه و اصلاح گذشته می کند.

3. نماز سدّی در برابر گناهان آینده است، زیرا روح ایمان را در انسان تقویت می کند، و نهال تقوا را در دل پرورش می دهد.[5] [ایمان و تقوا نیرومندترین سدّ در برابر گناه است.]

4. نماز، غفلت زدا است، و این نعمت بزرگی است که انسان وسیله ای در اختیار داشته باشد که در هر شبانه روز چند مرتبه قویّاً به او بیدار باش گوید.

5. نماز خودبینی و کبر را در هم می شکند، زیرا انسان در هر شبانه روز هفده رکعت و در هر رکعت دو بار در برابر خدا پیشانی بر خاک می گذارد و خود را ذره کوچکی در برابر عظمت او می بیند، بلکه صفری در برابر بی نهایت.

6. نماز وسیلة پرورش فضائل اخلاق و تکامل معنوی انسان است؛ چون انسان را از جهان محدود ماده و چهار دیوار عالم طبیعت بیرون می برد به ملکوت آسمان ها دعوت می کند و با فرشتگان همصدا و همراز می سازد، خود را بدون نیاز به هیچ واسطه در برابر خدا می بیند، و با او به گفتگو بر می خیزد.[6]

علی (ع) فرمود: «اگر نمازگزار از رحمتی که سراپای او را فراگرفته خبر داشته باشد، دل از نماز نکند، و دوست ندارد که سر از سجده بردارد.[7]

7. نماز به سایر اعمال انسان ارزش و روح می دهد. برای اینکه نماز روح اخلاص را زنده می کند و مجموعه ای است از نیت خالص و گفتار پاک و اعمال خالصانه و تکرار این مجموع در شبانه روز بذر سایر اعمال نیک را در جان انسان می پاشد و روح اخلاص را تقویت می کند. چنان که امام علی (ع) در آستانة شهادت در وصیت نامه بسیار زیبای خود به اهمیت نماز پرداخته و فرمود: «خدا را، خدا را ! دربارة نماز، زیرا ستون دین شماست...»[8] پیامبر اکرم (ص) فرمود: نخستین چیزی که (در قیامت)به حسابش می رسند نماز است.[9]

در حدیثی از امام صادق (ع) می خوانیم: «نخستین چیزی که در قیامت از بندگان حساب می شود نماز است اگر مقبول افتاد سایر اعمالشان قبول می شود و اگر مردود شد سایر اعمال نیز مردود می شود»

8. نماز قطع نظر از محتوای بلندش با توجه به شرائط صحت، دعوت به پاکسازی زندگی می کند، زیرا می دانیم مکان نمازگزار، لباس نمازگزار، فرشی که بر آن نماز می خواند، آبی که با آن وضو می گیرد و غسل می کند، محلی که در آن غسل و وضو انجام می شود باید از هرگونه غصب و تجاوز به حقوق دیگران پاک باشد. بنابراین تکرار نماز در پنج نوبت شبانه روز خود دعوتی است به رعایت حقوق دیگران.[10]

9. نماز علاوه بر شرائط صحت، شرائط قبول، یا به تعبیر دیگر شرایط کمال دارد که رعایت آنها نیز عامل مؤثر دیگر برای ترک بسیاری از گناهان است. در کتب فقهی و منابع حدیث، امور زیادی به عنوان موانع قبول نماز ذکر شده است. امام علی (ع) فرمود: «هر که نوشابه مست کننده (شراب) نوشد نمازش تا چهل شب به درگاه خدا قبول نمی شود»[11] رسول اکرم (ص) فرمود: «نماز سه کس از گوش هایشان بالاتر نمی رود: غلام فراری تا زمانی که بازگردد، زنی که شب را بخوابد در حالی که شوهرش از او ناراضی باشد، و پیشوای قومی که آنان از او متنفر باشند»[12]

10. نماز روح انضباط را در انسان تقویت می کند، زیرا دقیقاً باید در اوقات معینی انجام گیرد که تأخیر و تقدیم آن هر دو موجب بطلان نماز، است همچنین آداب و احکام دیگر در مورد نیت و قیام و قعود و رکوع و سجود و مانند آن که رعایت آنها، پذیرش انضباط را در برنامه های زندگی کاملاً آسان می سازد.[13] اگر به فوائد ذکر شده، ویژگی ها و اهمیت نماز جماعت را نیز اضافه نماییم، برکات آن مضاعف خواهد شد.

8. مهیا ساختن دانشجویان در خصوص اعتلای شناخت و معرفت نسبت به دین و دستورات الهی
برای رسیدن به تکامل، نخستین گام کسب «معرفت و بصیرت» یعنی نورانیت دل و دیده است. شناخت و معرفتی که از یک سو به فهم و مقام والای پروردگار و از دوم سو شناخت دین برگزیده آن یعنی اسلام و از سوم سو شناخت نسبت به دستورات ارزندة آن بینجامد. سر منشاء این معرفت رسیدن به کمال یعنی قرب الی الله است. در ارتباط با اهمیت بصیرت و معرفت در قرآن آمده است: «آیات الهی و کتاب آسمانی که سبب بصیرت شماست، البته از طرف خدا آمد پس هر که بصیرت یافت خود به سعادت رسید و هر کس کور بماند خود در زیان افتاد و من نگهبان شما از عذاب نیستم.[14] از جمله ابعاد مهمّ معرفت دینی که در قرآن به آن توجه شده «عقل» است.

در ارتباط با اهمیت عقل و ضرورت استفاده و به کارگیری آن در امورات مختلف زندگی در قرآن چنین آمده است: «آنچه نزد خداست بهتر و باقی تر است اگر تعقل کنید.»[15] رسول خدا (ص) در خصوص اهمیت عقل فرمود: «خداوند عقل را آفرید و به او گفت: عقب برو، عقب رفت. سپس فرمود: پیش بیا، پیش آمد آن گاه فرمود: مخلوقی را نیافریدم که نزد من محبوب تر از تو باشد....»[16] و نیز فرمود: «کور آن نیست که چشمش نابینا باشد، بلکه کور (واقعی) آن کسی است که دیدة بصیرتش کور باشد.»[17]

امام صادق علیه السلام فرمود: « پیغمبر حجت خدا است بر بندگان و حجت میان بندگان و خدا عقل است»[18] و باز فرمود: «عقل راهنمای مؤمن است»[19] با توجه به مطالب بالا به ضرورت شناخت و معرفت که مقدمه رسیدن به قرب الهی است پی بردیم. شناخت و بصیرت بیشتر به نماز که فریضة واجب الهی است، موجبات حضور قلب بیشتر را از یکسو، و اخلاص در عبادت را از دوم سو و با نشاط انجام دادن نماز از سوم سو را مهیا می کند.

عارف بزرگ میرزا جواد آقاملکی تبریزی می نویسد: «امّا عمده خیر نماز و فایده اش در فهم نماز است، چون فهم، نزدیک ترین سبب به معرفت است و معرفت تمامش خیر است بلکه همه خیر در معرفت است....»[20]

9. فضای فیزیکی مناسب جهت اقامه نماز
در شرع مقدس اسلام بسیار سفارش شده که نماز را در مسجد بخوانند و بهتر از همة مسجدها مسجدالحرام است و بعد از آن مسجد پیغمبر (ص) و بعد مسجد کوفه و بعد از آن مسجد بیت المقدس و بعد از آن، مسجد جامع شهر و بعد از آن مسجد محله و بعد از مسجد محله، مسجد بازار است.[21]

نماز در حرم امامان علیه السلام مستحب بلکه بهتر از مسجد است و نماز در حرم مطهر حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام برابر دویست هزار نماز است.[22] زیاد رفتن به مسجد و رفتن در مسجد که نمازگزار ندارد مستحب است و همسایة مسجد اگر عذری نداشته باشد، مکروه است در غیر مسجد نماز بخواند.[23]

نظافت و تمیزی که از نشانه های ایمان است، در فضای فیزیکی جهت اقامة نماز همراه با لباس مناسب توصیه شده است.

امام کاظم (ع) روایت نمود که رسول خدا (ص) فرمود: «هر که در روز پنج شنبه یا شب جمعه، مسجد را جارو کند و از آن مسجد به اندازة سرمه ای که در چشم نشانند، خاک بیرون برد، خداوند او را می آمرزد»[24]

چند چیز در لباس نمازگزار مستحب است مثل پوشیدن عبا و لباس سفید و پاکیزه ترین لباس ها و استعمال بوی خوش و دست کردن چند انگشتری عقیق[25]

امام صادق علیه السلام فرمود: «دو رکعت نمازی را که شخص عِطر زده به جا آورد، برتر از هفتاد رکعت نمازی است که شخص عِطر نزده به جا می آورد.»[26]

10. اصلاح و بهینه سازی عملکرد صدا و سیما و رسانه ها در جذب دانشجویان و جوانان به نماز
رادیو و تلویزیون و مطبوعات و سایر رسانه های مختلف، نقش مهمّی در پیام رسانی و انتقال داده های معنوی و جذب گروههای مختلف به سمت نماز می توانند داشته باشند، و فرهنگ نماز و فلسفة آن و آثار و روح نماز را در ضمیر وجودی مردم به نحو زیبا ترسیم نموده و علاقمندی به آن را مضاعف نمایند. در یک نظرسنجی از مردم تهران دربارة نحوه تبلیغ نماز در صدا و سیما، نتایج ذیل به دست آمد: از پاسخگویان پرسیده شد: شما، بیان تأثیرات نماز در زندگی فردی و اجتماعی در تبلیغ نماز و فرهنگ نمازخوانی را در برنامه های صدا و سیما تا چه حد مؤثر می دانید؟ نتایج نشان می دهد که 77% از پاسخگویان در حد «خیلی زیاد و زیاد» و 18% در حد «کم و خیلی کم» بیان تأثیرات نماز در زندگی فردی و اجتماعی را در تبلیغ نماز و فرهنگ نمازخوانی در برنامه های صدا و سیما مؤثر می دانند. 4% «اصلاً» بیان این موضوع را مؤثر نمی دانند. ضمن آنکه 1% نیز درا ین باره اظهار نظری نکرده اند.

این آمار نشان دهنده آن است که بین متغیرهای تحصیلات و فعالیت با نظر پاسخگویان در خصوص بیان نماز در زندگی فردی و اجتماعی در تبلیغ نماز و فرهنگ نمازخوانی در برنامه های صدا و سیما رابطه معنا داری مشاهده می شود. بر اساس تحصیلات، با افزایش سطح تحصیلات پاسخگویان بیشتری بیان تأثیرات نماز را در حد «خیلی زیاد و زیاد» مؤثر می دانند.

از پاسخگویان پرسیده شد: به نظر شما پخش نماز علما و بزرگان دینی در تبلیغ نماز و فرهنگ نمازخوانی در برنامه های صدا و سیما تا چه حد مؤثر است؟

پاسخ ها نشان می دهد که 63% پاسخگویان در حد «خیلی زیاد و زیاد و 26 در صد در حد «کم و خیلی کم» پخش نماز علما و بزرگان دینی را در تبلیغ نماز و فرهنگ نماز در برنامه های صدا و سیما مثبت ارزیابی می کنند. 10 % «اصلاً» این شیوه را مؤثر نمی دانند ضمن آنکه 1% در این باره اظهار نظری نکرده اند.

از پاسخگویان پرسیده شد: به نظر شما بیان توصیه ها و تأکیدات چهارده معصوم (ع) در خصوص نماز در تبلیغ نماز و فرهنگ نمازخوانی در برنامه های صدا و سیما تا چه حد مؤثر است؟

نتایج نشان می دهد که 86% از پاسخگویان در حد «خیلی زیاد و زیاد» و 11% در حد «کم و خیلی کم» بیان توصیه ها و تأکیدات چهارده معصوم علیهم السلام در خصوص نماز را در تبلیغ نماز و فرهنگ نمازخوانی در برنامه های صدا و سیما مؤثر می دانند. 3% نیز «اصلاً» این عامل را مؤثر ارزیابی نمی کنند.[27]

اینها نشان می دهد، اگر مسؤولان فرهنگی جامعه و صدا و سیما، سرمشق هایی توحیدی و معنوی را به جوانان معرفی نکنند. جوامع غربی این کار را به عهده خواهند گرفت. رسانه ، باید توجه داشته باشد که در فیلم ها و دیگر برنامه ها، افراد هواپرست، حسود، متکبر و... همواره نقش های منفی و شکست خورده داشته باشند. به عکس، افراد با ایمان، مخلص، نمازگزار، ایثارگر، مقتدر و... دارای نقش های مثبت و پیروز باشند. از ساخت و تهیه فیلم هایی که زندگی نامه انسان های موحد و مؤمن است، نباید غفلت کرد.

باید، اعتقادات تقویت شود و جوانان، راه ایمان را پیدا کنند. این توطئه غرب است که گمان می کنیم، برخی انسان ها دین دارند و برخی دیگر اخلاق و در برخی جاها هم، نه به دین باید اعتماد کرد و نه به اخلاق، بلکه باید به فکر نوآوری و سنت شکنی بود. این توطئه، نخست در دانشگاه مطرح شد و سپس موج آن، اقشار دیگر را نیز فرا گرفت. بنابراین مسئوولان فرهنگی، خصوصاً صدا و سیما، باید تلاش کنند که باورهای دینی جوانان تقویت شود و تردید به دل های آنان راه پیدا نکند. باید به هشدارهای مدام مؤکد مقام معظم رهبری حضرت آیت الله خامنه ای، درباره خطر تهاجم فرهنگی بیش از پیش توجه کرده و از تقلید کورکورانه جوانان از افکار غیردینی که ارمغان تهاجم فرهنگی است، جلوگیری نمود.[28] مسئوولان رسانه های ما به ویژه صدا و سیما همواره باید این سخن امام علی (ع) را آویزة گوش خود کرده و در عمل به آن پایبند باشند و آن را در خصوص تولیدات رسانه ای به کار گیرند و آن سخن حکیمانه و ارزشمند چنین است.

«پسرم! هنگامی که دیدم سالیانی از من گذشت، و توانایی، رو به کاستی رفت، به نوشتن وصیّت برای تو شتاب کردم، و ارزش های اخلاقی را برای تو برشمردم. پیش از آن که أجل فرا رسد، و رازهای درونم را به تو منتقل نکرده باشم، و در نظرم کاهشی پدید آید، چنان که در جسمم پدید آمد، و پیش از آن که خواهش ها و دگرگونی ها دنیا به تو هجوم آورند، و پذیرش و اطاعت مشکل گردد، زیرا قلب نوجوان چونان زمین کاشته نشده، آماده پذیرش هر بذری است که در آن پاشیده شود. پس در تربیت تو شتاب کردم، پیش از آن که دل تو سخت شود، و عقل تو به چیز دیگری مشغول گردد، تا به استقبال کارهایی بروی که صاحبان تجربه به زحمت آزمون آن را کشیده اند،...»[29]

11. توجه دادن به نورانیت ناشی از وضو
حضرت عبدالعظیم حسنی از امام حسن عسگری علیه السلام نقل می کند که حضرت فرمود: روزی هنگام سخن گفتن کلیم خداوند با پروردگار، موسی علیه السلام عرض کرد: «خدایا پاداش کسی که وضویی تمام و کامل از خوف و خشیت تو بگیرد، چیست؟» پروردگار فرمود: «روز قیامت او را مبعوث می کنم در حالی که نور بین دو چشمان او تلألو و نورافشانی می کند.» در حدیثی دیگر خبر بسیار خوبی به آنان که «وضو» را همیشه همراه خود می کنند که:

«وضو نور است و وضوی بر وضو نور بر نور، کسی که تجدید وضو کند، بی آنکه وضوی او باطل شده باشد، خداوند نیز توبه او را تجدید می کند، بدون آنکه استغفار کرده باشد.»

ارزش و اهمیت وضو به گونه ای والا و بالاست که پیامبر اکرم (ص) فرمود: «نماز بر چهارم سهم قرار دارد، سهمی از آن «وضوی کامل و شاداب» است، سهمی دیگر رکوع، سهم سوم سجود و چهارمین سهم خشوع.»[30] و نیز فرمود: «دعا، کلید رحمت، وضو کلید نماز، و نماز کلید بهشت است.»[31]

12. امام جماعت عامل و شایسته
وجود الگوهای شایسته در زندگی، وسیلة بسیار مفیدی، برای هدایت و ارشاد بوده و هست و خواهد بود. به همین دلیل پیامبر (ص) و پیشوایان معصوم مهم ترین شاخه هدایت را با عمل خود نشان می دادند و لذا هنگامی که سخن از سنت به میان می آید، گفته می شود سنت عبارت است از «قول» و «فعل» و «تقریر» معصوم، یعنی پیشوایان معصوم سخن و عمل و سکوتشان همه حجت و راهنماست و نیز به همین دلیل است که عصمت در تمام پیامبران و امامان شرط است تا الگوهایی در همه زمینه ها باشند.[32]

شایان ذکر است که، وجود امام جماعت شاداب و عالم و پرهیزکار و خوش برخورد و مأنوس با دانشجویان و جوانان و آشنا به مسائل آنان، عامل بسیار مؤثری برای جذب آنها به سمت نماز و فرهنگ نمازخوانی و جماعت می باشد. همچنین حضور افراد اثرگذار بر دانشجویان و جوانان مثل اساتید، معلمین، مسؤولان، دوستان خوب و لایق و شرکت آنان در نماز جماعت، می تواند عاملی برای جذب دانشجویان به سمت نماز و جماعت باشد.

ادامه دارد

سوتیترها
عارف بزرگ میرزا جواد آقاملکی تبریزی می نویسد: «امّا عمده خیر نماز و فایده اش در فهم نماز است، چون فهم، نزدیک ترین سبب به معرفت است و معرفت تمامش خیر است بلکه همه خیر در معرفت است...»

این توطئه غرب است که گمان می کنیم، برخی انسان ها دین دارند و برخی دیگر اخلاق و در برخی جاها هم، نه به دین باید اعتماد کرد و نه به اخلاق، بلکه باید به فکر نوآوری و سنت شکنی بود. این توطئه، نخست در دانشگاه مطرح شد و سپس موج آن، اقشار دیگر را نیز فرا گرفت.

«وضو نور است و وضوی بر وضو نور بر نور، کسی که تجدید وضو کند، بی آنکه وضوی او باطل شده باشد، خداوند نیز توبه او را تجدید می کند، بدون آنکه استغفار کرده باشد.»

ارزش و اهمیت وضو به گونه ای والا و بالاست که پیامبر اکرم (ص) فرمود: «نماز بر چهارم سهم قرار دارد، سهمی از آن «وضوی کامل و شاداب» است، سهمی دیگر رکوع، سهم سوم سجود و چهارمین سهم خشوع.»

وجود امام جماعت شاداب و عالم و پرهیزکار و خوش برخورد و مأنوس با دانشجویان و جوانان و آشنا به مسائل آنان، عامل بسیار مؤثری برای جذب آنها به سمت نماز و فرهنگ نمازخوانی و جماعت می باشد.

پی نوشت ها:
*. مربی و مدرس در دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی شهر.

[1]. کریمی یزدی، آثار شگفت انگیز نماز در پیشگیری و درمان بیماری ها، ص 90.

[2]. همان، ص 94 تا 96.

[3]. برای اطلاع بیشتر در این باره بنگرید به کتاب آثار شگفت انگیز نماز در پیشگیری و درمان بیماری، نوشته دکتر کریمی یزدی.

[4]. همان، ص 53.

[5]. تفسیر نمونه، ج 16، ص 290.

[6]. همان، ص 291.

[7]. ابن شعبة الحرّانی، تحف العقول، ص 127.

[8]. نهج البلاغه، نامه 47، ص 407.

[9]. نهج الفصاحه، حدیث شماره 2193، ص 414.

[10]. تفسیر نمونه، ج 16، ص 293.

[11]. ابن شعبة الحرّانی، تحف العقول، ص 126.

[12]. نهج الفصاحه، حدیث 2210 ص 416.

[13]. تفسیر نمونه، ج 16، ص 294.

[14]. انعام/ 104.

[15]. قصص / 60.

[16]. علامه طباطبائی، سنن النبی، ص 23..

[17]. ری شهری، میزان الحکمه، ج 2، ص 503.

[18]. کلینی، اصول کافی، ج 1، ص 29.

[19]. همان، ص 29.

[20]. ملکی تبریزی، ترجمه اسرارالصلوة، ص 238.

[21]. امام خمینی، توضیح المسائل (رسالة احکام) مسأله 893، ص 145

[22]. همان منبع، مسأله 895، ص 145.

[23]. همان منبع، مسأله 896، ص 145

[24]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 85

[25]. امام خمینی، توضیح المسائل (رساله احکام)، مسأله 964، ص 140

[26]. شیخ صدوق، ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، ص 105

[27]. کتاب پژوهشی مطالعاتی نماز، شماره 23 و24 ص147،149،152مراجعه شود به مقاله آقای محمد فانی ملکوه

[28]. همان منبع، ص 38، 39، مراجعه شود به مقاله آقای دکتر غلامحسین حیدری.

[29]. نهج البلاغه، نامه 31، ص 381

[30]. لقمانی، بهترین آرزوهای زندگی، ص 261، 262 به نقل از مستدرک الوسائل ج 4، ص.103

[31]. نهج الفصاحه، حدیث شماره 3600 ص 678

[32]. تفسیر نمونه ج 24، ص 24.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :