رضا اخوی

تهیه مرکز تخصصی نماز

همه ما از شیطان زیاد شنیده­ایم و سخن­ها پیرامون آن گفته­ایم. حتی خیلی وقت­ها او را زیر رگبار لعن و نفرین خود گرفته­ایم؛ چون احساس کردیم در ارتکاب فلان عمل ناپسند دست داشته و بار دیگر می­خواسته با ترفندی جدید ما را به فساد و گمراهی بکشاند.

یکی از ویژگی­های منحصر به فرد شیطان این است که به هیچ وجه کوتاه نمی­آید و با تمام قوا به مبارزه با ما ادامه خواهد داد تا شاید بتواند از میان دام­های مختلفی که سر راه ما پهن می­کند، بالاخره ما را در بند یکی از این دامهای گناه خود گرفتار نماید.

در دشمنی و عداوت شیطان و اینکه همواره تلاش می کند با ترفندها و تاکتیک های جدید، انسان را گام به گام به سوی سقوط و انحراف و خارج شدن از مسیر بندگی حق تعالی خارج سازد، شکی نیست.

در اهمیت دشمنی شیطان همین بس که خود خداوند متعال در آیات فراوانی از قرآن کریم، شیطان را به عنوان دشمن دیرینه انسان معرفی کرده و از انسان می­خواهد که مغلوب فریب­کاری و ظاهرسازی شیطان نشود.

«إنَّ الشَّيطانَ لِلإنسانِ عَدُوٌّ مُبِينٌ؛ شيطان دشمن آشكار انسان است». (سوره يوسف، آيه 5)؛

«اَفَتَتَّخِذُونَهُ وَ ذُرِّيَّتَهُ أولياءَ مِن دُونِي وَ هُم لَکُم عَدُوٌّ؛ آيا او (ابليس) و فرزندانش را به جاي من (خدا) دوستان خود انتخاب مي‏كنيد، در حالي كه دشمن شما هستند». (سوره کهف، آيه 50)؛

«إنَّ الشَّيطانَ لَکُم عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوَّاً؛ بی شک شیطان دشمن شما است، پس او را دشمن بگیرید». (سوره فاطر، آيه 6).

«و لا تَتَّبِعُوا خُطُوَاتِ الشيطانِ إنَّهُ لَکُم عَدُوٌّ مُبِين؛ از گام­های شیطان پیروی نکنید، چرا که او دشمنی آشکار برای شماست.» (سوره بقره، آيه 168).

به سبب همین دشمنی­ها است که پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله در زمان های مختلف، اصحاب و یاران خود را نسبت به حیله ها و نیرنگ های شیطان آگاه کرده، با اعلام آماده باش دائمی، به بازخوانی مستمر مسیر خدا می پرداختند تا انسان همیشه به روز شده، وسوسه ها و ترفندهای جدید شیطان کارگر نیفتد. جابر بن عبدالله مي­گوید: روزی پیامبر صلی الله علیه و آله بر روی زمین جلوی خود خطی کشید و فرمود: «این راه خداست»، سپس خط­هایی در اطراف آن کشید و فرمود: «اینها هم راه هایی است که بر سر هر یک شیطانی قرار دارد که به آن دعوت مي کند». سپس دست خود را بر خط میانی گذاشت و این آیه را تلاوت کرد: «و أنَّ هذا صِراطی مُستَقِیمَاً فَاتّبِعُوهُ، فلا تَتَّبِعُوا السُبُلَ فَتَفَرَّقَ بِکُم عَن سَبِیلِهِ ذلِکُمْ وَصَّاکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَتَّقُونَ؛^[1] این راه مستقیم من است، از آن پیروی کنید و از راه‏های پراکنده (و انحرافی) پیروی نکنید، که شما را از طریق حق، دور می‏سازد. این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش می‏کند، شاید پرهیزگاری پیشه کنید!».[2]

راه‏های نفوذ شیطان

شیطان برای عملی ساختن برنامه های خود، راههای انحرافی و مسیرهای گمراه کننده را طراحی می نماید تا بتواند انسان را از خط مستقیم بندگی، به بیراهه گناه و عصیان بکشاند و با روش­های گوناگونی در فکر و روح او رسوخ نماید تا به نافرمانی پروردگار بینجامد.

وقتی دستور اخراج شیطان از بهشت صادر شد، شیطان به مقابله با خداوند پرداخت و وقاحت را تا بدانجا پیش برد که نه تنها انسان را با کمال صراحت و شدت تهدید نمود، بلکه به رَجَزخوانی در مقابل خداوند مشغول شد و چنین شاخ و شانه کشید: «لَاَقعُدَنَّ لَهُم صِرَاطَکَ المُستَقِیم؛ حتماً سر راه مستقیم تو، برای گمراه سازی آنان می­نشینم». و اکیداً سوگند بر گمراه کردن انسان یاد کرده است که «فَبِعِزَّتِکَ لَاُغوِیَنَّهُم اَجمَعِین؛ به عزتت سوگند، همه آن­ها را فریب خواهم داد و به گمراهی خواهم کشانید».^[3]

سپس شیطان درباره چگونگی عملی ساختن تهدید و اجرای فریب­های خود، چنین می­گوید: «َلأقعُدَنَّ لَهُم صِراطَکَ المُستَقِيمَ، ثُمَّ لَأتِيَنَّهُم مِن بَينِ أيدِيهِم وَ مِن خَلفِهِم وَ عَن أيمَانِهِم وَ عَن شَمَائِلِهِم؛ من بر سر راه راست مي­نشينم و انسان­ها را از جلو مي­رانم و از پشت تعقيب مي­کنم و از طرف راست و چپ گرفتارشان مي­سازم». [4]

بی­شک منظور از جلو، پشت سر، طرف راست و طرف چپ، جهات چهارگانه جغرافيايي نیست، چون حوزه وسوسه­ی شيطان، دل آدمي است. پس منظور شیطان از این سخن چیست؟

امام باقر علیه السلام در توضیح آیه مي­فرمايد: این­که شیطان گفت از رو به رو حمله می­کنم؛ یعنی اینکه مسئله مرگ و آخرت را برایشان آسان جلوه می­دهم و آن­ها را با خوشی و لذت­های دنیا مشغول می­کنم تا آخرت را فراموش کنند تا مبادا به خاطر ترس از آخرت، دست از گناه بکشند.

اینکه گفت: از پشت سرشان حمله می­کنم؛ یعنی آنها را به جمع کردن مال و ثروت امر می­کنم و با وسوسه­ی اینکه به فکر آینده فرزندان خود باشید، آنان را از پرداخت حقوق و واجبات مالی منع می­کنم.

حملات از طرف راست، معنایش این است که با زینت دادن گمراهی و زیبا جلوه دادن شبهات، دین­شان را فاسد می­کنم و اینکه از چپ حمله می­کنم، یعنی اینکه با محبوب قرار دادن لذت­ها و غلبه دادن شهوات بر قلب­های­شان، به آنان حمله می­کنم.^[5]

میدان مبارزه

بر طبق آنچه گفته شد، شاید چنین به نظر برسد که با این تهدیدهای همه جانبه و ابزارهایی که شیطان تدارک دیده، شکست و تسلیم شدن انسان محتمل است و چه بسا نمی‏توان از دست شیطان رها شد!

باید گفت: به این مسئله از جنبه مثبت هم می توان نگریست. یعنی می توان تصور کرد که تهدیدها و حملات پی در پی شیطان، نعمت و فرصتی است برای موفقیت بیشتر در راه بندگی؛ زیرا از مجموع گفت و شنود شیطان با خدا، چنین فهمیده می شود که انسان در زندگی دنیایی خود در میدان مسابقه­ای حاضر شده با حریفی که تمام تلاش خود را به کار بسته تا ما را شکست دهد. این خود فرصتی است برای اثبات لیاقت و شایستگی خود به خدای متعال؛ زیرا اگر میدان مبارزه‏ای باشد، ولی حریفی در کار نباشد و انسان پیروز از زمین خارج شود و مدال طلا را هم از آنِ خود کند، آیا چنین بُرد و مدالی ارزش‏مند و افتخارآفرین است؟! مطمئناً جواب منفی است. چون مدال طلا و مقام والا، وقتی ارزش حقیقی خود را پیدا می‏کند که حریفی نیز در کار باشد و با زحمت و تلاش و کنار زدن و شکست دادن آنان، به پیروزی و مدال طلا دست یابد.

راه شکست شیطان

البته در میدان مبارزه با شیطان، خداوند برای انسان یک­سری تجهیزات و وسائل مورد نیاز برای مقابله با شیطان تدارک دیده تا دست خالی به میدان مبارزه گام نگذاریم.

وقتی رجز خوانی و تهدیدها و قسم های شیطان به اتمام رسید، چنین به نظر آمد که انسان مغلوب حتمی این مبارزه خواهد شد، لذا فرشتگان از خدا پرسیدند: شيطان از چهار سمت بر انسان مسلّط است، پس چگونه انسان نجات مي‏يابد؟

خداوند فرمود: «راه بالا و پايين باز است، راه بالا نيايش و راه پايين، سجده و بر خاک افتادن است. بنابراين، کسي که دستي به سوي خدا بلند کند يا سري بر آستان او بسايد، مي‏تواند شيطان را طرد کند».[6]

رمز و راز پیروزی در کلام امام زمان عجل الله تعالی فرجه

در فرمایش زیبایی از حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه، به همین راهکار شکست شیطان معرفی شده است.آن هم شکستی مفتضحانه و خوار کننده که شیطان را به عقب رانده، امید به تصرف و غلبه بر انسان را کمرنگ می­سازد. آن حضرت فرمودند: «ما أرْغَمُ أنْفُ الشَيْطانَ بِشَى‏ءٍ أفضل مِنَ الصَّلاه، فَصَلِّها وَ أرْغَمْ أنْفَ الشَّيْطانَ؛ بهترین چیز برای به خاک مالیدن بینی شيطان، نماز است، پس نماز بخوان و بینی شیطان را به خاک بمال».[7]

به راستی اگر فردی روزانه پنج بار در ساعات مختلف شبانه روز نمازی کامل و خالصانه بخواند، آیا دیگر راهی برای نفوذ شیطان وجود خواهد داشت؟ این مسئله حقیقتی است که در میان دوستان و آشنایان هم می توان به سادگی مشاهده کرد. کسانی که اهل عبادت و نماز و مسجد و دعا نیستند، با یک اشاره شیطان دنبال او راه افتاده، راحت مرتکب گناه می شوند و به همین سادگی مغلوب شیطان شده، شکست را می پذیرند و در تسلط او در می آیند.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :