مقدمه:

بیان مسأله: پژوهش های تاریخی نشان می دهد که مسجد نخستین مرکز آموزشی مسلمانان بوده است، در صدر اسلام، پیامبر(ص) و یارانش در مسجدالحرام گرد هم می­آمدند و از احکام الهی سخن می­گفتند و مسجد؛ محور امور و دارای کارکردهای گوناگون عبادی، سیاسی، اجتماعی،فرهنگی، آموزشی، تربیتی، ادبی، تبلیغی، درمانی، اقتصادی و قضائی بود.

آنگونه که از احادیث بر می آید مساجد در عصر ظهور نیز دارای چنین کارکردهایی خواهند بود. آموزش علوم اسلامی و قرآن در آن جریان خواهد داشت و برای قرآن آموزی، خیمه گاه مسلمانان اعم از عرب و عجم خواهد داشت و مساجد، دانشگاه علوم قرآنی در عصر ظهور خواهند بود.

در همین راستا مرکز رسیدگی به امور مساجد با توجه به ظرفیت های مساجد در کشور جهت رسیدن به مسجد طراز اسلامی در عصر ظهور، طی مقاله ای به راه کارهای عملیاتی قرآن آموزی در مساجد می پردازد.

سؤال: راه کارها و شیوه های عملیاتی قرآن آموزی در مساجد چیست و کدامند؟ و به تعبیر دیگر چه راهکارهای نوینی در عملیاتی کردن قرآن در مساجد وجود دارد؟ و شیوه های نوین قرآن آموزی در مساجد کدام است؟

هدف: هدف از این تحقیق، پس از یافتن و احصاء شیوه های موفق و عملیاتی و اجرایی قرآن آموزی در مساجد که در مقاله حاضر به آن اشاره می شود؛ توان اجرایی مساجد تهران را داشته باشد و پس از آن، همان شیوه ها در مساجد کل کشور اجرا گردد تا زمینه را برای مسجد طراز اسلامی عصر ظهور آماده نماید. و در پایان، هدف نهایی انس بیشتر مردم(همه اقشار) با قرآن است.

پیشینه پژوهش:

طرحها و شیوه های متعدد و متفاوتی در کل کشور و در جهان اسلام در حال اجراست. اما بعضاً دچار آسیب­ها و انحرافاتی بوده که در این مقاله ضمن از بین بردن برخی نواقص و انحرافات و علمی کردن و کاربردی کردن، در قالب چند طرح کاربردی بررسی گردیده است.

روش جمع آوری اطلاعات:

روش ها در این مقاله به صورت میدانی و مشاهده ای و تجربیات تبلیغی در حوزه مسجد می باشد.

تجزیه و تحلیل اطلاعات:

به صورت توصیفی- تحلیلی می باشد.

نتایج و دستاوردها:

در موضوعات و محورهای مختلف قرآنی ویژه کودکان و نوجوانان و جوانان و عموم مردم طرح­های عملیاتی ارائه کرده­ایم که در محل خود آمده است.

واژه های کلیدی:

v     قرآن:

قرآن کتاب اسلامی دین اسلام است. به باور مسلمانان قرآن به صورت وحی از سوی خداوند نازل گردیده و معجزه پیامبر(ص) است و یکی از موارد اشاره شده در حدیث ثقلین است.

در باور مسلمانان، این کتاب در یک دوره­ی ۲۳ ساله از جانب خدا و از طریق جبرئیل امین (پیک الهی) بر محمد(ص) که او را آخرین پیامبر می خوانند، فرو فرستاده شده است.

قرآن دارای دو ویژگی خاص است: یکی این که از جانب خدا بر محمد امین(ص) نازل شده و دیگری این که جنبه خارق العاده بودن و معجزه بودن آن رعایت شده است. بنابراین تمام آنچه بر محمد امین(ص) نازل شده (وحی) قرآن نیست و یک بخش از آن به نام حدیث قدسی شناخته می شود که از جانب پروردگار آمده اما از ادبیات خارق العاده ای بر خوردار نیست.[۱]

قرآن دارای ۳۰ جزء و ۱۱۴ سوره و ۶۲۳۶ آیه است.

مسلمانان قرآن را کتاب روش دینی خود می دانند و از آن با افزودن القابی چون «کریم و مجید» یاد می کنند.

قرآن خود را به نام های لوح حفاظت شده«به عربی: اللوح المحفوظ»، ذکر و فرقان می خواند.

v     شیوه:

شیوه .[ شی وَ / وِ ] (اِ) طور و عمل و طرز و روش و قاعده . (برهان ). طور. رسم . طریقه . سبک . اسلوب . روش . نهج . وتیره . نسق . سان . گون . گونه . هنجار. طریق . راه . طرز.[۲]

v     مسجد:

معنای لغوی: به معنای محل سجده، برگرفته از سجد و به معنای به خاک افتادن و خضوع و کرنش کردن است.

معنای اصطلاحی: مسجد به محلی اطلاق می شود که جایگاه عبادت و خضوع در برابر حق تعالی است.

واژه مسجد در ۲۸ جای قرآن به کار رفته و در بیشتر موارد اشاره به مسجد الحرام است. مسجد الحرام همان محیط اطراف خانه کعبه می باشد که سجده گاه بوده است.

اقسام مسجد: به طور کلی چهار نوع مسجد برای یک مسلمان قابل تصور است:

·        الف) مسجد محله

·        ب) مسجد مرکزی در شهر برای نمازگزاران شهر با عنوان مسجد جامع

·        ج) مصلایی برای مراسم نماز عید برای تمامی مردم در یک منطقه

·        د) مسجدالحرام برای حضور مسلمانان

۱-   جایگاه مسجد

واژه «مسجد» و «مساجد» ۲۸ بار در قرآن کریم تکرار شده است.[۳]

نوع عبارات و تأکید خداوند برجایگاه الهی- معنوی مسجد و نفی شرک و نفاق[۴] و هرگونه آلودگی ظاهری و باطنی از مسجد[۵]، اهمیت مساجد را بیان می­دارد. بدین دلیل خداوند در قرآن کریم مالکیت مساجد را به خود نسبت داده[۶] وآن ها را از آنِ خویش دانسته و نخستین خانه واقعی بشر را مسجد(کعبه) بیان نموده است: « إنّ أول بیت وضع لِلنّاس للّذی ببکة مبارکاً و هدی للعالمین»[۷].

همچنین روایات  فراوان رسیده از منابع خاصه و عامه حاکی از اهمیت والا و قداست جایگاه مسجد است.

اهم این موارد عبارت است از:

الف) مساجد خانه، مجلس و جایگاه انبیاء[۸] ، پرهیزکاران ، مؤمنان، متقین و پارسایان است.[۹]

ب) پیامبر خدا(ص) می فرماید: هر کس که عترت و اهل بیت ام را دوست داشته باشد باید قرآن را نیز دوست بدارد و دوست دار قرآن باید دوست دار و محب مساجد هم باشد. زیرا مساجد محضر وخانه های خداوند است که خودش فرمان برپایی و احترام آن ها را داده و آن را مبارک گردانیده است.

مساجد میمون و فرخنده است.[۱۰]

۲-   کارکرد آموزشی – تربیتی مسجد(مسجد پیشگام در آموزش قرآن و معارف اسلامی)

دینی که بر امر خواندن و آموزش و مبارزه با جهل و نابودی بنا شود طبیعی است که در این زمینه، ابزارها و وسایلی را به خدمت بگیرد. از جمله این ابزارها استفاده از فضای مسجد در اوقات غیر عبادی است.

پژوهش­های تاریخی نشان می­دهد که مسجد نخستین مرکز آموزشی مسلمانان بوده است. در صدر اسلام، پیامبر ویارانش در مسجدالحرام گرد هم می آمدند و از احاکم الهی سخن می­گفتند.

با هجرت پیامبر به مدینه و تأسیس مسجد النبی، نه فقط مکانی برای عبادت، بلکه دانشگاهی سراسر شور ونشاط در جهان اسلام تأسیس گردید.

حضرت در این مسجد و دیگر مساجد به تعلیم و آموزش قرآن و گفت و گو ها و مناظرات علمی می پرداختند و در پرتو این گفت­وگوها، حقایق وحی و آیات الهی روشن می­گردیدند و به شبهات پاسخ داده می­شدند و پرده های جهل و تردید فرو می­ریختند.

مسجد در وهله نخست برای ادای نماز فریضه است اما محدود به آن نیست و سایر عبادات را نیز می­توان در مسجد بجا آورد. آموزش قرآن و معارف اسلامی از این جمله است.

درباره تلاوت، فراگیری و آموزش قرآن در مسجد، سخنان پیامبر و اهل بیت(ع) نشان دهنده خشنودی خداوند متعال از فراگیرندگان و آموزش دهندگان قرآن است، تا آنجا که گاه وظیفه اعضای مسجد، قرآن و درس آن شده است.

رسول خدا(ص) می فرماید: «انِّما نُصِبَتِ المساجدُ للقرآن»[۱۱] همانا مسجدها برای (خواندن، آموختن و ترویج) قرآن برپا شده اند.

از اصحاب رسول اکرم (ص) روایت شده است که گفتند: در مسجد، حلقه وارد در چند گروه نشسته بودیم و گفت و گو می­کردیم. پیامبر(ص) از خانه به مسجد تشریف آوردند و به جمع ما نگریستند و آنگاه نزد اصحاب قرآن نشستند و فرمودند: من به سوی این انجمن مأمور شده ام.[۱۲]

امام باقر(ع) آنجا که از قرآن خوانان یاد و آنان را معرفی می­کنند، از مردی نام می برند که قرآن بخواند و بداند و داروی شفابخش آن را به دل دردمند خود نهد و شب را با آن به سر آورد و روزی را از بامداد تا شامگاه با قرآن بگذراند. سپس حضرت می فرماید: «و قام به فی مساجده»[۱۳] و در مساجد خود برای خواندن و آموختن و آموزش و ترویج آن قیام کند.

پیامبر (ص) می فرمودند: هیچ گروهی در مسجدی از مسجدهای خداوند گرد نیایند که به تلاوت کتاب خدا بپردازند و آن را به درس و بحث فراگیرند، مگر آنکه آرامش الهی بر ایشان فرود آید و رحمت او آنان را در برگیرد و خداوند ایشان را در شمار کسانی که نزد اویند یاد کند.[۱۴]

قابل توجه اینکه؛ آموزش و یادگیری قرآن و معارف اسلامی در صدر اسلام امری همگانی بود و به گروه یا قوم خاصی و یا مردان اختصاص نداشت. به همین دلیل، زنان در مساجد حضور می یافتند و سؤال هایشان را مطرح و پاسخ دریافت می­کردند.

در تاریخ، از مکان های دیگری همچون «دار القرّاء» (خانه قاریان قرآن) سخن به میان آمده است. ولی بی تردید حجم کارهای آموزشی و فرهنگی که در این مکان ها انجام می­شد با آنچه در مساجد جامع صورت می­گرفت قابل مقایسه نیست.

گذشت زمان و تتبع در سیره معصومان(ع) حکایت از آن دارد که تمام علوم رایج آن زمان همچون قرائت قرآن، تفسیر، حدیث و فقه، به طور عمده در مسجد تدریس می­شد و با گذر زمان در کنار رشد و گسترش علم و دانش و پیدایش شاخه های جدیدی از علوم و افزایش شمار دانش پژوهان، «مدارس» در کنار «مساجد» برپا شدند. این روند در دوره­های بعد هم ادامه پیدا کرد و اندیشمندان و متخصصان و دانش پژوهان علوم اسلامی جلسات درس و بحث را در مسجد برپا می­کردند.

از مشهورترین دانشگاه های عمومی یا مساجد آموزشی، می­توان به «مسجد النبی»، مسجد جامع بصره، مسجد جامع کوفه، مسجد الاقصی، «قبه الصخره» در بیت المقدس، «جامع اموی» دمشق، مسجد «جامع فسطاط»، جامع زیتونه، جامع قیروان در تونس، جامع ابن طولون در قطائع، جامع الازهر در قاهره و مشاهد مقدس اهل بیت (ع) در کربلا، نجف، قم و مشهد اشاره کرد.

بنابراین نهضت پیدایش دانشگاه اسلامی از مساجد آغاز شد و آن گاه در چهره دارالعلم نمایان گردید و با پیدایش مدارس گوناگون، به بلندای خود رسید.

این سنت در بسیاری از کشورهای اسلامی همچنان باقی است و می توان به «مسجد الحرام» در مکه مکرمه و مسجد النبی در مدینه الرسول و مسجد گوهرشاد و مسجد اعظم قم که مهترین مرکز درس عالی حوزه علمیه قم به شمار می آید، اشاره کرد.[۱۵]

جلسات آموزشی دروس قرآن و معارف اسلامی در مسجد از صدر اسلام تا امروز، شاگردان بسیاری را تربیت و به جامعه اسلامی معرفی نموده است، شاگردانی که بار عظیم فکری و فرهنگی و دینی جامعه اسلامی را در طول قرون گذشته بر عهده داشته و هم اینک نیز بر دوش دارند.

مسجد؛ دانشگاه علوم قرآنی در عصر بعثت و ظهور

مساجد در صدر اسلام، دارای کارکردهای گوناگون عبادی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی، آموزشی، تربیتی،ادبی، تبلیغی،روحانی، اقتصادی و قضائی بودند.

در قرون گذشته برخی از این کارکردها با توجه به شرایط و موقعیت های گوناگون، تقویت و یا تضعیف و یا به طور کلی حذف شده است. قریب یک قرن پس از ظهور اسلام، کارکرد عمده و اساسی مسجد فقط به جنبه عبادی آن منحصر گردید. با شروع مبارزات امت اسلامی بسیاری از مساجد، احیا و فعال گردید و بسیاری از کارکردها همچون صدر اسلام به مساجد بازگشت، به گونه ای که مساجد نقش اساسی و عمده ای در پیروزی انقلاب اسلامی ایران ایفا کردند.

با تأسیس نهادها و سازمان های گوناگون طی سالهای اخیر برخی از کارکرد مساجد به آنها واگذار گردید و عملا کارکردهای مسجد به جنبه های ویژه ای همانند برگزاری نماز جماعت، سخنرانی در ایام گوناگون و برگزاری مراسم وفیات، تخصیص و تقلیل یافت.

مسجد؛ جایگاه دانشگاه علوم قرآنی در عصر ظهور

آنگونه که از احادیث بر می­آید، مساجد عصر ظهور نیز دارای چنین کارکردهایی خواهند بود و آموزش علوم اسلامی و قرآن در آن ها جریان خواهد داشت و برای قرآن آموزی، خیمه گاه مسلمانان اعم از عرب و عجم خواهند داشت.

ابن نباته از امام علی (ع) نقل می­کند که فرمودند: گویا غیر عرب را می­بینم که خیمه هایشان در مسجد کوفه برپاست و به مردم قرآن را همانگونه که نازل شده است یاد می دهند.[۱۶]

امام صادق(ع) نیز فرمودند: چگونه خواهید بود اگر اصحاب قائم خیمه ها را در مسجد کوفه نصب کنند؟ آنگاه (امام) به سوی کوفیان آید و کاری نو از سر گیرد که بر عرب گران آید.[۱۷]

آسیب شناسی مسجد

مساجد در صدر اسلام نماد وحدت مسلمانان و پایگاه اصلی حکومت اسلامی بودند، ولی امروزه مساجد جهان اسلام از این نقش اساسی به دور مانده اند.

آسیب های متعددی در شرایط امروزی مساجد را تهدید می کند که عبارت است از:

۱.     جریانات فکری ضد دین مثل سکولاریسم و لیبرالیسم که دین را به عنوان عامل مخدر ، و افراد دیندار را به عنوان مرتجع معرفی می­کنند.

۲.     گسترش ارزشهای مادی و رواج فرهنگ دنیا زدگی و مصرف گرایی.

۳.     وجود تشکیلات موازی با کارکردهای مسجد، که متأسفانه بسیاری از مؤسسات قرآنی در سطح کشور از مسجد فاصله گرفته اند.

۴.     بی توجهی در برنامه ریزی های بلند مدت برای امور مسجد و عدم تخصیص بودجه لازم برای آن که این خود یکی از بزرگترین معضل قرآنی کشور به شمار می رود.

۵.     فقدان آموزش­های روز آمد برای عوامل و کارگزارن مساجد.

۶.     ناکارایی مسجد در مقایسه با نیازهای اجتماعی دوره معاصر و اکتفا به فعالیتهای عبادی که منجر به عدم حضور مردم و بی تفاوتی نسبت به مسجد و برنامه های آن می شود.

۷.     نداشتن تبلیغات روشمند دینی و استفاده نکردن از ابزار تبلیغاتی مناسب و روزآمد.

۸.     نبودن مدیریت واحد در مساجد و نظام مهندسی فرهنگی- قرآنی مسجد.

راهکارهای عملیاتی کردن قرآن در مساجد

در فصل گذشته مباحثی پیرامون اهمیت قرآن و مسجد مطرح گردید؛ و همچنین بیان شد که مسجد جایگاه قرآن است و مسجد سرچشمه همه تحولات مهم، در عصر بعثت بوده و مهترین کانون تحولات عصر ظهور خواهد بود.

در این فصل به راهکارها و شیوه های عملیاتی کردن قرآن در مساجد اشاره خواهیم کرد. به امید اینکه شاهد اجرا و عملیاتی کردن این شیوه ها که در مساجد مهم و مختلف کشور اجرا شده و قابلیت اجرا در مساجد دیگر نیز دارد، باشیم.

در این مقاله برآنیم که چند راه کار مهم و قابل اجرا را در اختیار علاقمندان به معارف قرآن بگذاریم.

v    راهکار اول: حفظ موضوعی قرآن کریم

مقدمه:جایگاه حفظ قرآن کریم:

الف) در آیات:

۱. خداوند متعالی در آیاتی از سوره مبارکه احزاب در ضمن دستوراتی به همراه پیامبر به آنان فرموده است: «و اذکرن ما یتلی فی بیوتکن من آیات الله و الحکمة انّ الله کان لطیفاً خبیراً»(احزاب/۳۴)

«و آنچه را از آیات خداوند و حکمت در خانه های شما بازگو می­شود، حفظ کنید و به خاطرتان باشد؛ حقا که خدا همواره ریزبین و آگاه است.»

علامه طباطبایی مفسر بزرگ قرآن کریم و صاحب تفسیر المیزان در تفسیر این آیه می فرماید:

از ظاهر سیاق بر می­آید که مراد از ذکر، معنای مقابل فراموشی باشد، که همان یادآوری است، چون این معنا مناسب تأکید و تشدیدی است که در آیات شده است... و در کلمه­ی «فی بیوتکن» تأکیدی دیگر است(چون می فهماند مردم باید امتثال امر خدا را از شما [همسران پیامبر] یاد بگیرند؛ آن وقت سزاور نیست شما که قرآن در خانه هایتان نازل میشود، اوامر خدا را فراموش کنید.)
پس معنای آیه این است که شما زنان پیامبر، باید آنچه را که در خانه هایتان از آیات خدا و حکمت تلاوت می شود، حفظ کنید و همواره به خاطرتان بوده باشد، تا از آن غافل نمانید و از خط سیری که خدا برایتان معین کرده است تجاوز نکنید.[۱۸]

۲. « ولقد یسّرنَا القرآن للذّکر فهَل من مدّکر»(قمر/۱۷)

این آیه چند بار در سوره قمر تکرار شده است و معنایش آن است که ما به راستی قرآن را برای تذکر و پندآموزی آسان و قابل فهم کردیم، پس آیا پند گیرنده ای هست؟

با توجه به تفسیری که در آیه قبل از واژه ذکر ارائه گشت، در این جا نیز مفسران بزرگی چون مرحوم طبرسی، مؤلف تفسیر مجمع البیان، بر این باور است که مراد از آسان سازی قرآن برای ذکر، این است که آن را بری حفظ و قرائت آسان نمودیم تا همی آیات آن قابلیت از بر خواندن را داشته باشد.[۱۹]

علامه شهید مطهری(ره) در کتاب آشنایی با قرآن در ذیل این آیه می فرماید:

«قرآن از کتاب هایی است که آمادگی اش برای حفظ شدن از هر کتاب دیگری بیشتر است. عجیب است، شعر را می شود حفظ کرد و قرآن شعر هم نیست، نثر است... . در میان نثرها تنها کتاب نثری در عالم که قابل حفظ کردن است، یعنی اصلا ذهن آن را برای حفظ کردن می پذیرد، قرآن است. نکته ی قابل توجهی که از این آیه استفاده می شود و در خارج نیز محقق شده است، این که هیچ کدام از کتابهای آسمانی جز قرآن قابلیت حفظ کردن را ندارد.[۲۰]

۳. «بل هو ءایات بینات فی صدور الذین اوتو العلم...»(عنکبوت/۴۹)

خداوند سبحان جایگاه قرآن را سینه ها و قلوب مؤمنان معرفی می­کند، نه فقط اوراق و صفحات قرآن، که این امر به خوبی دلالت بر فضیلت و ارزشمندی حفظ قرآن کریم دارد. روشن است هنگامی مؤمنان نهایت بهره و استفاده را از آیات دُرر بار قرآن، خواهند برد که سینه ی خود را مملو از این آیات نورانی سازند.

ب) اهمیت و جایگاه حفظ در روایات:

با بررسی تاریخ و روایات وارده از پیامبر گرامی اسلام(ص) و ائمه (ع) به روایاتی برمی­خوریم که آنان اصحاب و یاران خویش را به صورتهای گوناگون به حفظ قرآن کریم توصیه فرموده اند. نا گفته پیداست که تشویق به یک امر، نشانگر مطلوبیت و اهمیت آن امر در نظر آن مردان پاک الهی است.

ü                 پیامبر گرامی اسلام(ص) به یاران و اصحاب خویش توصیه می فرمود: «اقرءوا القرآن و استظهروه فان الله تعالی لایعذب قلبا وعی القرآن»[۲۱] «قرآن را بخوانید و آن را به خاطر بسپارید، چرا که خداوند قلبی که قرآن را در خود جای داده است عذاب نمی­کند.»

ü                 این امر تا بدان جا مورد توجه و عنایت حضرت بود که درباره ی افراد بی بهره از حفظ قرآن این گونه می فرموند: « ان الذی لیس فی جوفه شیء من القرآن کالبیت الخرب»[۲۲] « کسی که اندرونش چیزی از قرآن نیست، همانند خانه ویران است.»

ü                 و در روایتی دیگر فرمودند: «عدد درج الجنة عدد آی القرآن فإذا دخل صاحب القرآن الجنة قیل له ارقأ و اقرأ[اقرأ و ارقأ] لکل آیة درجة فلا تکون فوق حافظ القرآن درجة»[۲۳] « درجات بهشت به تعداد آیات قرآن است، چون صاحب قرآن وارد بهشت شود، به او گفته می­شود، بخوان و بالا برو که هر آیه ای را درجه ای است. پس [درآن روز] برتر از درجه حافظ قرآن درجه ای نیست.

ج) اهمیت و جایگاه حفظ در نزد بزرگان دین:

- سیدبن طاووس(ره) در وصیت به فرزند خویش چنین می نگارد: « برای تعظیم و تحلیل از مقام وحی و همچنین احیای شعائر اسلامی، تمام قرآن را حفظ و از بر نما»[۲۴]

- رهبر معظم انقلاب :« یک جنبه مهم تر دیگر، حفظ قرآن است. برادران! شماها چرا قرآن را حفظ نمی­کنید؟ شماها جوانید. والله مکرر اتفاق افتاده که با خودم فکر کرده ام و گفته ام که اگر ممکن باشد، هرچه دارم بدهم  و حفظ قرآن را بگیرم.[۲۵]

- مردم مسلمان ایران باید حفظ قرآن را جدی بگیرند و آن را به عنوان سرمایه ای بزرگ در زندگی خویش به کارگیرند. این شرف بزرگی است که آیات الهی برای همیشه در ذهن و دل شما ماندگار باشد، ما به قرآن نیاز داریم.[۲۶]

یکی از چیزهایی که می تواند تدبر در قرآن را به ما ارزانی دارد، حفظ قرآن است، ما حافظ قرآن کم داریم. ان شاءالله ما باید ده میلیون نفر حافظ قرآن داشته باشیم.[۲۷]

با توجه به مقدمه فوق که اهمیت و جایگاه حفظ بر همگان آشکار شد، هرچند که بحث در این باره بسیار است و بنای ما در این مقاله بر اختصار است؛ بنا به فرموده مقام معظم رهبری ^{حفظه الله} ما باید ده میلیون حافظ قرآن داشته باشیم که بحمدالله نهضت فراگیری در حوزه حفظ قرآن در کشور شاهد هستیم.

اما این نکته را باید مد نظر داشت که تمام اقشار جامعه توفیق حفظ کامل قرآن را ندارند و رهبر معظم هم به این مسأله واقفند که از میان جمعیت ۷۵ میلیونی کشور تقاضای ده میلیون حافظ کرده اند. حال باید بررسی گردد که آیا راه کار دیگری هم وجود دارد که تمام اقشار جامعه بتوانند از معارف قرآن و حفظ آن بهره مند گردند؟

در پاسخ می­گوییم: بلی.

در چندین سال قبل با توجه به راه اندازی مؤسسه موقوفه مکتب القرآن ثارالله و احداث شعبات متعدد[۲۸] و نظر به اینکه در طول سالیان متمادی جهت تبلیغ به مناطق جنوب کشور عزیمت نموده و از آن جـا کـه برنامه­های مؤسسه حول محور قرآن و عترت  می­چرخید، قشرهای مختلف جامعه اعم از محصل، کارمند، کارگر، دانشجو، طلبه، خانم های خانه دار و ... که علاقه مند به حفظ قرآن کریم بوده اما بنا به دلایلی از جمله عدم وقت و توان کافی، مشغله های زندگی و ... توفیق حفظ قرآن را پیدا نمی­کردند، پیشنهاد طرحی می­دادند که کاری کنید تا ما هم از قافله حافظان قرآن کریم عقب نمانیم و حداقل روزانه یک آیه را همراه با ترجمه و مفاهیم آن حفظ کنیم.

از آنجا که کتابی در این عرصه وجود نداشت جزواتی را به عنوان طرح مقدماتی آماده کرده و در اختیار عزیزان قرار دادیم و با توجه به علاقمندی اقشار مختلف بالاخص جوانان و نوجوانان و تجربه موفق حفظ موضوعی، موفق شدیم با استعانت از خداوند متعال، کتاب آیه های ماندگار را در پنج جلد با هدف ماندگاری و کاربردی کردن آیات در دل و جان خواننده تدوین نمائیم، که این مجموعه پنج جلدی، در اصل؛ شیوه قرآن آموزی پیامبر اکرم(ص) است که روزی یک آیه را بر مردم تلاوت میکردند، سپس ترجمه و شرح و در ادامه نکته های آن را بیان می فرمودند و یاد آور می شدند که این آیه را حفظ کرده تا روز بعد آیه ی دیگری را آموزش دهند. و ما هم بنابر این سیره نبی مکرم اسلام(ص) بیش از ۵۰۰ موضوع را از قرآن استخراج کرده و برای هر موضوع به ترتیب موضوع، آیه، ترجمه آیه، درس، توضیح مختصر و نکته های ناب را ذکر کردیم.

آیه های ماندگار در پنج جلد به شرح ذیل تدوین گردیده است:

جلد اول: موضوعات اعتقادی (توحید و عدل، نبوت و امامت، معاد و قیامت)

جلد دوم: موضوعات اخلاقی- تربیتی

جلد سوم: موضوعات اجتماعی- سیاسی، فقهی، اقتصادی

جلد چهارم: موضوعات اعلام، گروه ها و طوایف

جلد پنجم: موضوعات تاریخی، پدیده های طبیعت و حیوانات، گوناگون

در این مجموعه پنج جلدی تلاش بر رعایت حال عموم اقشار جامعه بوده و تا حد توان سعی شده است که مطالب ساده و روان و از منابع کاملاً متقن و مستدل استفاده گردد.

لازم به ذکر است که آیه های ماندگار در هجدهمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم با حضور مسئولین ارشد کشوری رونمایی گردید.

v    توجه:

ائمه جماعات عزیز و کانون ها و پایگاه های مرتبط با مسجد می توانند روزانه یا دو روز، یا هفته ای یک آیه را با مخاطبین خود کار کرده، به امید اینکه مسجدیان ما نیز بتوانند آیاتی را به صورت موضوعی حفظ نمایند و کاربرد آن را در زندگی فردی و اجتماعی خود بکار گیرند.

این طرح ویژه نوجوانان و جوانان و بزرگ سالان بود.

اما حفظ موضوعی ویژه کودکان:

بعد از نشر آیه های ماندگار و استقبال گروه های مختلف تصمیم به تدوین حفظ موضوعی ویژه کودکان گرفتیم که با همکاری مژسسه قرآن و عترت ثقلین قم و جمعی از متخصصین و مؤلفین عرصه قرآن در پنج جلد منتشر گردید.

مجموعه آیه های مهربانی که ویژه کودکان است می تواند هفته ای یک آیه را در ضمیر کودک نهادینه کند. که در اصل یک روز کامل کودک را با قرآن به تصویر کشیده است. که با همکاری امام جماعت و یادگیری اعضاء مسجد هفته ای یک آیه را با کودک تمرین کرده و موضوعات مختلف و کوتاه قرآنی در حوزه کودک و خانواده او نهادینه گردد.

طرح راهی به سوی نور ۱ و ۲ و ۳:

در راستای عمل کردن به مفاهیم قرآن کریم طرحی را در بیش از بیست مسجد مهم در سطح مراکز استاها و شهرستان های مختلف اجرا کردیم که بحمدالله بسیار تأثیر گذار بوده و نتایج نظر سنجی نشان از رضایتمندی مخاطبین مسجدی و غیر مسجدی داشته است.

همانطور که می دانید یکی از راههای عمل به قرآن کریم آشنایی در نهایت عمل به رساله توضیح المسائل است که متأسفانه بسیاری از مخاطبین ما با احکام شرعی خود نا آشنایند. بر اساس یک آسیب شناسی، طرح راهی به سوی نور ۱ و ۲ و ۳ را مد نظر قرار داده و موفق به اجرای آن شدیم.

توضیح و شرح مختصر:

-        راهی به سوی نور ۱: مجموعه ۱۵ درس مباحث اصول اعتقادی است که مهمات و مباحث مبتلا به اعتقادی در قالب ۱۵ درس به صورت بسیار ساده و روان در قالب ۱۵ جلسه برای مخاطبین بیان می گردد.

-        راهی به سوی نور ۲: مجموعه ۲۰ درسی مباحث احکام به صورت دسته بندی و نموداری و پاورپوینت است؛ و احکام مبتلا به شرع مقدس که در رساله های توضیح المسائل مراجع آمده را با بیانی ساده و شیوا برای مخاطب بیان می­دارد.

-        راهی به سوی نور ۳: مجموعه ۱۵ درسی اخلاق نظری و عملی و آداب اسلامی است که این دروس نیز به صورت موداری و طبقه بندی شده در اختیار مخاطب قرار می گیرد.

لازم به ذکر است در هر طرح راهی به سوی نور ۱ و ۲ و ۳ در هر سه مورد اخلاق، احکام، و عقاید در ابتدا و قبل از اجرای طرح بروشورهایی که هر کدام حاوی یکصد سؤال تشریحی برگرفته از جزوات بین فراگیران توزیع گردیده و هیجان مخاطب را تحریک کرده و فرد را برای دریافت پاسخ به کلاس ها و دوره ها هدایت می­کند.

این طرح در قالبهای متعددی می تواند برگزار گردد. به عنوان مثال راهی به سوی نور۲ که اختصاص به مسائل احکام دارد، در  ۵ جلسه ۹۰ دقیقه ای و ۱۰ جلسه ۶۰ دقیقه ای و ۲۰ جلسه ۳۰ دقیقه ای و ۴۰ جلسه ۱۵ دقیقه ای و ۶۰ جلسه ۱۰ دقیقه ای و ۱۰۰ جلسه ۵ دقیقه ای قابل اجراست و امام جماعت می تواند در همین قالب های فوق جلسات مهم احکام را برگزار نماید.

خوبی این طرح این است که مخاطب ما حداقل با پاسخ یک صد سؤال عقیدتی، یک صد سؤال فقهی و یک صد سؤال اخلاقی آشنا می­گردد که در طرح احکام فراگیری که در دوره ها شرکت می کند با پاسخ بیش از ۵۰۰ سؤال فقهی آشنا می­گردد که تمام این مسائل، مقدمه ای و راهی به سوی عمل به معارف بلند قرآن کریم است.

طرح محافل انس با قرآن و عترت و کرسی تلاوت قرآن

یکی از راه های جذب افراد به سوی معارف بلند قرآنی؛ از جمله تجوید، روخوانی و روانخوانی، حفظ، قرائت و ... است. محافل انس با قرآن و دعوت از شخصیت های قرآنی و استفاده از نخبگان و فراگیری قرآنی مسجد و مدرسه و نزدیک آن و ... می باشد. که بارها شاهد بوده ایم افرادی که جذب برنامه های قرآنی شده اند، استارت و شروع به کار آن ها و جرقه ای که در دل آن ها زده شده است از همین محافل انس با قرآن و عترت است که مخاطب را با ظرفیت های درونی خود آشنا می کند و او را به فکر عملیاتی کردن آن در درون خود می گردد و تأثیر فوق العاده زیادی در روح و روان وی داشته و اور ابه سمت و سوی برنامه های قرآنی سوق می دهد.

در این محافل که هم از قاریان و هم از حافظان جوان و نوجوان و خردسال استفاده می­شود و با برنامه های متنوعی از قبیل مسابقه و جایزه همراه است، خانواده های قاریان و حافظان را با توانمندی های فرزندانشان آشنا نموده و خانواده های دیگر را تشویق میکند.

در ضمن نباید از این نکته غافل شد که سخنران ویژه برنامه اگر از شخصیت های قرآنی باشد می تواند تأثیر بسیار زیادی بر مخاطب جهت سوق جوانان به سمت قرآن باشد.

طرح خانه های قرآنی نور

«نوروا بیوتکم بتلاوة القرآن»

امام جماعت می تواند با هماهنگی هیأت امناء و تشکل های فرهنگی مسجد؛ با شناسایی خانواده های محل، آماری از مجاورین و همسایگان مسجد را با ذکر تمام مشخصات: نام، نام خانوادگی، تعداد فرزندان، شغل، تحصیلات، مشکلات، محاسن و توانمندی ها آن ها را در دفترچه ای تهیه کرده و طی یک برنامه سالیانه حداقل یکبار به خانواده ها سرکشی نمایند که این به مراتب در جذب مجاورین به مسجد مؤثر خواهد بود. بعد از شناسایی کامل محل و اطلاعات و آمار دقیق می توان چندین خانه را به عنوان خانه قرآنی نور تشکیل دهند و جلسات قرآنی که قرار است در مسجد شکل گیرد در خانه اعضاء مسجد و مجاورین برگزار گردد. بعد از آن مرحله دوم طرح این است که خانواده هایی که آمادگی خود را اعلام کنند، می توانند روز مشخصی را در هفته معین کنند و علاقمندان به قرآن را به خانه خود دعوت کنند و از مفاهیم قرآن بهره برند.

برنامه های انس با قرآن در خانه های قرآنی می تواند متنوع و جذاب برگزار گردد که باعث رونق جلسات قرآنی گردد.

نشریه هفتگی قرآنی تک برگی مسجد

از آنجا که مسجد محور امورات فرهنگی محل است؛ لذا تنها برای نمازگزاران مسجد نباید برنامه داشته باشد و هنر امام جماعت مسجد و دیگر تشکلات فرهنگی در مسجد آن است که برای افرادی که در همسایگی مسجد بوده و در آن مکان مقدس حضور پیدا نمی­کنند، برنامه ریزی کنند. که با تبلیغ مکتوب (نشریه تک برگی) که می توان بیش از بیست ستون در آن قرار داد با یک طراحی ساده اما زیبا و جذاب، آموزه های قرآنی ناب را بین همسایگان و مجاوران مسجد توزیع کرده و آنان را با فرهنگ اسلامی قرآن مجید آشنا نمود.

این نشریه بسیار کم هزینه اما بازدهی بسیار بالا دارد که تشکل های فرهنگی در مسجد می توانند آموزه های مهم در حوزه قرآن و عترت و اخبار مهم مسجد، محل، شهر، کشور، جهان و هشدارهای تربیتی- اخلاقی را از طریق همین نشریه تک برگی در اختیار مجاوران مسجد قرار دهند.

مهمترین ویژگی های این طرح این است که؛

اولاً: چند گروه جوانان را مشغول فعالیت فرهنگی و تبلیغ مکتوب می کند.

ثانیاً: آموزه های قرآن را به دست مخاطبین غیر مسجد به صورت مکتوب می رساند.

ثالثاً: در جذب افراد به سمت و سوی مسجد و قرآن بسیار مؤثر است.

رابعاً: کم هزینه اما بازدهی بالا دارد.

فهرست بعضی از ستون ها که می تواند در نشریه گنجانده شود را به صورت خلاصه می آوریم:

۱-   حفظ موضوعی(هر هفته یک آیه ذکر گردد همراه با ترجمه و نکته های ناب)

۲-   هشدارهای تربیتی قرآن

۳-   قصه های قرآنی کوتاه

۴-   اندرزهای قرآنی

۵-   احکام

۶-   یک نکته اخلاقی

۷-   یک روایت زیبا

۸-   برنامه های مسجد

۹-   سیره شهداء

۱۰-                      سیره امام و رهبری

۱۱-                      اخبار مسجد

۱۲-                      طنز

۱۳-                      سؤال مسابقه پیامکی

۱۴-                      دل نوشته و ...

۲. طرح انس با قرآن و تلاوت روزانه قرآن کریم همراه با ترجمه و مفاهیم

خداوند در قرآن می فرماید:

«لقد منّ الله علی المؤمنین اذ بعث فیهم رسولاً من انفسهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفی ضلال مبین»(آل عمران/۱۶۴)

در آیه شریفه فوق یکی از وظایف پیامبر عظیم الشأن اسلام (ص) را تلاوت قرآن می داند. و در روایات فراوان تأکید بر تلاوت قرآن شده است که روزانه حداقل چند آیه بخوانید.

راه کاری که در بعضی از مناطق تجربه شده است طرح انس روزانه مسجدیان و خانواده آن ها با قرآن مجید می باشد.

در این طرح، دفترچه ای آماده شده است که طی یک برنامه ریزی یک ساله در جدولی مشخص، روزانه یک صفحه و نیم قرآن همراه با ترجمه و مفاهیم، تلاوت می گردد، که تمامی اعضاء مسجد به همراه خانواده و فرزندان می توانند با هماهنگی و نظارت و مدیریت امام جماعت این طرح را طی یک سال انجام دهند. که در همین دفترچه جدول هایی جهت یادداشت نکته های ناب تفسیری، آموزه ها و برداشت ها و حفظ موضوعی ۵۰ آیه طراحی شده که مخاطب در کنار تلاوت می تواند جهت یادداشت مختصر و ذکر آدرس و کد تحقیقی بهره ببرد.

این طرح در چند مسجد شیراز و نقاط دیگر اجرا گردید که بحمدالله با استقبال خوبی مواجه گردید و جوانان و نوجوانان زیادی در

این طرح شرکت کردند.

لذا ائمه جماعات می­توانند با توزیع دفترچه و نظارت حداقل ماهی یک بار دفترچه ها را ملاحظه کرده و امضاء نماید و از روند اجرای آن مطلع گردد و اگر تعداد شرکت کنندگان زیاد است، با مشارکت افرادی که مورد تأیید امام جماعت می باشند، گروه­بندی کرده و هر گروه را یک نفر مدیریت و نظارت کند.

این طرح در حاشیه می تواند به صورت مسابقه و اهداء جوایز طی یک سال مخاطب را با قرآن شریف مأنوس کند.

طرح ترجمه و مفاهیم

هذا بیان للناس و هدی و موعظة للمتقین(آل عمران/۱۳۸)

این(قرآن) بیان روشنی برای عموم مردم و هدایت و اندرزی برای پرهیزکاران است.

رهبر معظم انقلاب می فرمایند: فهمیدن مفاهیم قرآن، فهمیدن ترجمه کلمه قرآن برای کسانی که به زبان عربی آشنایی ندارند لازم است.

برای ارائه روشی آسان در آموزش ترجمه و مفاهیم قرآن « طی دو دهه اخیر تلاشهای بسیاری انجام شده است. نتیجه این کوشش ها، کشف روش های علمی و کاربردي جدید در این زمینه بوده است. روشهایی که به فراگیری هرچه زودتر و بهتر مفاهیم قرآن کریم می انجامد و علاقه­مندان را به وادی نورانی تفسیر نزدیک می­کنند. از جمله روشهای آموزشی اخیر، روشی است که اساس آن بر آموزش کلمات پر کاربرد و تکراری قرآن نهاده شده است.

با عنایت به اینکه مجموع کلمات قرآن کریم حدود ۷۸ هزار کلمه است که بسیاری از آن ها تکراری است. مجموعه کتاب سه جلدی تحت عنوان آموزش ترجمه و مفاهیم قرآن کریم، تألیف حجج اسلام آقایان محدث، صفار و علامی به رشته تحریر در آمده که بیش از ۱۲۰۰ کلمه از کلمات قرآن که حدود دو سوم آن ها را کلمات پرکاربرد (بیش از ده مرتبه تکرار) تشکیل میدهد، در قالب طرحی آموزشی و با استفاده از آیات قرآن کریم آموزشی داده می­شود به گونه ای که فراگیران می توانند بسیاری از آیات ساده قرآن را – که از همین کلمات تشکیل شده اند – معنا کنند و چون تقریبأ تمام معارف اساسی قرآن در همین آیات گرد آمده است، راه یابی به این دسته از معارف قرآن عزیز آسان می گردد.

فراگیران در این طرح آموزشی با معنای بی از ۷۶۶ کلمه از کلمات پرکاربرد قرآن آشنا می شوند. این کلمه ها در قالب ۴۸ درس، در سه کتاب تنظیم شده است.

برادران و خواهرانی که سطح معلومات آن ها در حدود سوم راهنمایی باشد با یاری خدای مهربان و اراده استوار می توانند با روشی جذاب و ساده در پایان دوره بسیای از آیات ساده قرآن را ترجمه کنند و با معنای بیش از ۸۶ درصد از کلمات و واژه های قرآن کریم آشنا شوند.

البه لازم به ذکر است که دانستن معنای ۸۶ درصد کلمات قرآن به هیچ وجه قرآن آموز را از تفاسیر بی نیاز نخواهد کرد و در اصل نقطه آغازی برای انس با قرآن کریم است. و در او احساس نیاز به فهم دقیق قرآن را قوت می بخشد و وی را نسبت به پیگیری علوم و معارف قرآن شائق می­کند.

سخن آخر در این مرحله این که : این طرح به عنوان طرح ملی وزارت فرهنگ و ارشاد شناخته شده که طی چندین سال در اقصی نقاط کشور در مؤسسات قرآنی اجرایی گردیده و بحمدالله استقبال  خوبی از این طرح شده و توفیقات زیادی در زمنیه ترجمه و مفاهیم داشته است.

طرح جامع آموزش روخوانی و روانخوانی ویژه کودکان

همان گونه که امیرمژمنان علی (ع) می فرمایند:«العلم من الصغر کالنقش فی الحجر»؛ علم و آموزش در کودکی مانند حکاکی در سنگ است. آموزش روخوانی و روانخوانی قرآن کریم را باید از سنین کودکی شروع کرد تا در بزرگسالی ما با معضل بی سوادی در حوزه قرآن مواجه نشویم.

طرحی که در بیش از ۱۶۰ نقطه کشور در حال انجام است و بحمدالله با رشد بسیار خوبی مواجه شده و دارای استاندارد های علمی و آموزشی آموزش و پرورش و بهزیستی نیز می باشد؛ طرح آموزش روخوانی و روانخوانی پیش دبستانی مؤسسه موقوفه مکتب القرآن ثارالله است.

پس از یک دوره آموزشی یک سال تحصیلی(مهر تا اردیبهشت)، کودکان شش ساله با روخوانی و روانخوانی قرآن آشنا شده و با تسلط کامل قرآن را بخوانند. و بزرگان و مسئولینی که از این طرح بازدید کرده اند به همین مسأله اذعان دارند.

اما مختصری از طرح پیش دبستانی شکوفه های قرآنی:

با شروع فصل مدرسه و ایام تحصیلی، پیش دبستانی نیز شروع به فعالیت می­کند.

کتاب اول، آموزش حروف الفبا: در قالب ۵ داستان، حروف هایی که بین فارسی و عربی مشترکند، آموزش داده می شود. که این خود حدود ۶ هفته زمان لازم دارد.

درضمن ترکیبات فارسی به صورت شفاهی کار می شود تا نوآموز از دوگانگی آموزش در اول ابتدایی مصون بماند که این نیز حدود ۲ هفته زمان لازم دارد.

کتاب دوم، کتاب کار روخوانی قرآن: بعد از آموزش حروف الفبا؛ صدای های کوتاه و کشیده در قالب شعر، قصه، بازی آموزش داده می شود و پس از اجرای موفق این مرحله جشن قرآن گرفته می شود و در همین جشن کتاب قرآن برای شکوفه ها هدیه داده می­شود.

کتاب سوم؛ کتاب قرآن برای شکوفه ها: پس از اجرای موفق دو مرحله قبل،مربی شروع به تدریس کتاب مذکور کرده و کار تدریس روخوانی انجام می شود و نوآموز می تواند تا اردیبهشت ماه هر کجای قرآن را که بخواهد با تسلط روخوانی نماید.

در ادامه از اول مهر تا اردیبهشت دو کتاب دیگر نیز در حاشیه تدریس می شود.

۱-   کتاب کار شکوفه های قرآنی: که تمام مفاهیم دینی، علوم، ریاضی، هنر، بهداشت، و سر فصل های آموزشی ابتدایی به صورت هفته به هفته و روزنگار از اول مهر تا پایان سال تحصیلی کار می شود.

۲-   کتاب عطر آیه ها: که شامل سه بخش است؛ ۱۴ سوره، نماز، حفظ دعاها و آیات و احادیث کاربردی.

پیشنهاد ویژه:

-        ائمه جماعات محترم می توانند در مسجد خود اتاقی را به مهد کودک یا پیش دبستانی در نظر گیرند و کودکان را از سنین پایین با روخوانی قرآن آشنا کنند.

-        مسئولین محترم مرکز رسیدگی به امور مساجد نیز می توانند به صورت گسترده دوره تربیت مربی، ویژه خواهران علاقمند، برگزار کنند، که پس از موفقیت در این دوره می توانند تدریس ودر پیش دبستانی ها را شروع کنند.

لازم به ذکر است که مؤسسه موقوفه مکتب القرآن ثارالله تا به حال بیش از سی دوره تربیت مربی برگزار کرده و در حدود بیش از هشت هزار نفر را در کل کشور آموزش داده است. مرکز می تواند با تعامل با مؤسسه مذکور زمینه برگزاری دوره تربیت مربی را فراهم نماید.

طرح جامع روخوانی و روانخوانی قرآن کریم

از آنجا که قرآن کتاب هدایت شریف است و به عنوان کتاب راهنمای زندگی و سعادت انسان است لازم است که تمامی مسلمانان حداقل بر روخوانی و روانخوانی قرآن تسلط کافی داشته باشند و ننگ است برای شیعه و یک مسلمان که از خواندن و تلاوت این کتاب سعادت بی بهره باشد.

لذا پیشنهاد نهضت فراگیری روخوانی و روانخونی  در تمامی شهرها و در تمامی سطح کشور با محوریت مسجد می تواند نقطه عطفی در تحول قرآن باشد.

ما متأسفانه  شاهدیم که در صد بسیار بالایی از تحصیل کردگان ما با روخوانی قرآن بیگانه هستند و توانایی تلاوت و قرائت قرآن را ندارند. و بر همین مبنا همانطور که در سوادآوزی نهضت فراگیر و عزم ملی صورت می گیرد، به نظر می رسد که شایسته است در بحث روخوانی و روانخوانی هم یک نهضتی فراگیر و عزم ملی و مدیریت جهادی صورت بگیرد تا ما در کشور امام زمان(عج) کسی نداشته باشیم که نتواند قرآن را بخواند.

راه کار علمی: ویژه جوانان و بزرگسالان:

پیشنهاد می گردد یک دوره تربیت مربی روخوانی و روانخوانی برگزار گردد و علاقمندان پس از فراگیری دوره مانند مربیان نهضت سوادآموزی، خود به دنبال مخاطب رفته و آنان را با روخوانی قرآن آشنا کنند. همانطور که در سواد آموزی باید بی­سوادی را ریشه کن کرد در قرآن آموزی هم باید به جایی برسیم که بی سواد قرآنی نداشته باشیم.  و این مربیان نیز می توانند ساعتی را در شبانه روز خالی کرده و در اختیار مسجد قرار دهند که در هر ساعت شبانه روز کسی خواسته باشد قرآن بیاموزد افرادی داشته باشیم که بتوانند روخوانی و روانخوانی را در همه مقاطع سنی و تحصیلی آموزش بدهند.

لازم به ذکر است طرحی ویژه نوجوانان در برخی مناطق کشور اجرا می گردد که سابقه بسیار زیادی داشته و هنوز هم رواج دارد و با استقبال خوب خانواده ها همراه است؛ طرح مکتب خانه هاست.

خانواده ها مقیدند که فرزندانشان را پس از تعطیلی مدارس به مکتب خانه که در یک اتاق یا گوشه ای از مسجد می باشد، می فرستند و طی دو ماه زیر نظر استاد، موفق به روخوانی و روانخوانی کامل قرآن می گردند. و بعضاً یک نوآموز تمام قرآن را با یک استاد جلو رفته و تمام آیات آن را برای استاد می خواند و اشکالات او گرفته می شود.

یک خاطره: در یک برنامه تابستانی که در یکی  از مناطق( بخش وراوی از توابع شهرستان قهر فارس) جهت تبلیغ اعزام شده بودم؛ با مکتب خانه ارتباط خوبی داشتم و هر روز شرکت می کردم. در پایان کلاس ها برای قرآن آموزی که موفق به روخوانی کامل قرآن می شد و استاد مکتب خانه هم پس از آزمون تأیید می کرد جشن گرفته می شد. بدین صورت که : قرآن را در یکی سینی که با پارچه سبز تزیین شده بود قرار می­دادند و بر روی سر او می گذاشتند و از او می­خواستند که جلو حرکت کند و استاد و بقیه هم شاگردان نیز پشت سر او قرار گرفته و به سمت منزل وی حرکت می کردند و اشعاری را با هم زمزمه می کردند. به درب خانه که می رسیدند، والدین قرآن آموز و بستگان و همسایگان به استقبال قرآن آموزان می رفتند و گوسفند قربانی می کردند. سپس افراد را به درون خانه هدایت می کرند و قرآن آموز در یک سکوی خاص که تزیین کرده بودند بر روی کرسی می نشاندند و او سوره الرحمن را تلاوت می­کرد و به آیه «فبأی الاء تکذبان» که می رسیدند بقیه جواب می دادند. برنامه که تمام می شد از استاد به پاس زحمت و ماه تشکر داده و هدیه ویژه ای به وی تقدیم می کردند، سپس هدیه ای ویژه فرزند خود و هدایایی هم به هم­شاگردهای وی تقدیم می کردند. و جالب تر اینکه بستگان و همسایگان هم به فردی که قرآن را به اصطلاح خودشان ختم کرده بود به تناسب، هدیه به رسم یاد بود تقدیم می کردند.

طرح نسیم قرآن در ضیافت رحمن- ویژه ماه مبارک رمضان

در این طرح، اعضا در صحن مسجد که به صورت حلقه ای یا ستونی در کنار رحل قرآن نشسته اند روحانی و یا امام جماعت مسجد به عنوان مدیر جلسه برنامه را با یک صلوات آغاز می­کند. در ادامه از آنجا که هر جزء قرآن به رسم الخط عثمان طه ۲۰ صفحه است، هریک از اعضاء یک صفحه از قرآن را می­خوانند و صفحه دهم که تمام شد یک استراحت داده می شود. و پس از پذیرایی مختصر میان برنامه امام جماعت چند مسأله شرعی پیرامون احکام روزه بیان می­دارد. و از کودکان حاضر در جلسه خواسته می­شود که سوره های جزء ۳۰ را از حفظ بخوانند. در ادامه، ده صفحه بعد را ده نفر از اعضاء تلاوت می­کنند و بقیه به آن صفحه گوش فرا می­دهند. پس از اتمام جزء، امام جماعت آیاتی از جزء قرائت شده را انتخاب کرده و تفسیری از آن ارائه مینماید.

برای شب بعد، از حاضران می خواهد که ۲۹ جزء غیر از جزئی که فرداشب در مسجد قرائت می گردد تلاوت کنند که هر کدام یک جزء کمتر یا بیشتر بسته به تعداد شرکت کنندگان دارد را قرائت کنند تا شب بعد که در جلسه قرائت قرآن شرکت می کنند ۲۹ جزء قرائت شده و از ۳۰ جزء فقط یک جزء باقی مانده است و هنگامی که این یک جزء را در مسجد قرائت کنند کل قرآن به صورت دسته جمعی ختم می­گردد.

در حاشیه این برنامه:۱- طبق سنت و رسم و رسوم مؤمنین در ختم قرآن، عزیزانی که سوره یس و الرحمن و اخلاص را بخوانند، شیرینی می دهند. عزیزانی که سوره یس و اخلاص را قرائت کرده پذیرایی جلسه و عزیزی که سوره الرحمن را قرائت کرده چند هدیه برای سؤالات مسابقه به کودکان حاضر در جلسه که قرآن از حفظ میخواند امام جماعت تحویل می دهند.

۲-در خلال برنامه امام جماعت سؤالاتی را می پرسد و جوایزی تقدیم می کند.

از ویژگی های این برنامه این است که هیچ هزینه مادی ندارد و همه از مخاطبین دریافت می گردد و کاملا مردمی است.

در پایان پیشنهاد می گردد:

از آنجا مسجد طراز اسلامی که در زمان صدر اسلام و ائمه هدی (ع) و همچنین عصر ظهور و حضور حضرت حجت (عج) در همه ی امور نقش محوری دارد و امام جماعت هم محور فعالیت های مسجد است، لذا پیشنهاد می گردد اعزه گرامی ائمه جماعات محترم مساجد در ابتدا یک بانک اطلاعاتی در مسجد تشکیل داده بدین صورت که فرم های مخصوص والدین و فرزندان تهیه کرده و از همه مجاورین مسجد خواسته شود که در این داده آماری شرکت نمایند.

پس از شناسایی مخاطبین اعم از مجاورین و اهل مسجد از ظرفیت های بالقوه موجود در همسایگی مسجد و در محل مد نظر میتوان در امور مختلف عمرانی، اقتصادی، فرهنگی و ... بهره های فراوان برد.

بعنوان مثال: از معلمان جهت کلاس های تقویتی ویژه کودکان و نوجوانان و محصلین

از پزشکان جهت مشاوره پزشکی و ویزیت اهالی جهت پیشگیری از بیماری ها

از وکلا جهت مشاوره حقوقی

از کارمندان جهت استفاده اهل محل از ایشان در راستای ارتقاء شکوفایی محل

و...

تا این که از همه ظرفیت ها استفاده گردد و اهالی محل گروه بندی شده و نقش مهمی در ارتقای مسائل فرهنگی، امنیتی، عمرانی، اقتصادی و .... محل داشته باشند.

این مطلب را به اشتراک بگذارید :