■ نماز از دیدگاه علی (علیه السلام)
از دير باز كسانى كه با كلمات و سخنان امام على بن ابيطالب عليه السلام آشنايى داشته اند بر اين باور بوده اند كه فرمايشهاى آن امام بزرگوار در اوج فصاحت و بلاغت است ، نه تنها زيبايى لفظ و آرايش واژگان و موسيقاى كلمات گوش را مى نوازد و بر زبان مى تراود؛ بلكه عمق محتواى آنها نهال حكمت را در روح انسان با دور مى سازد و گوش جان او را به دريافت معارفى والا و بالا منزلت مى بخشد. بسيارى از پيشينيان از شيفتگان و دلدادگان مولا عليه السلام در گلشن كلمات او گشته اند و هر كدام به وسع و امكان دسته گلى به هديه آورده اند. پسينيان نيز به تاءسى از آنان خواسته اند و از قافله گل چينيان گلزار علوى عقب نمانند، آنها نيز وارد شده اند. آنچه در اين دفتر گرد آمده است ، مجموعه اى از فرمايشهاى امام على ابن ابيطالب (عليه السلام ) كه درباره نماز از زبان و بيان ايشان جارى شده و يا به قلم و بيان ايشان صادر گشته است.
در نهج البلاغه چنين آمده است:
و عن ذلك ما حرس الله عباده المؤ منين بالصلوات و الزكوات و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات تسكينا لا طرافهم و تخشيعا لا بصارهم و تذليلا لنفوسهم و اذهابا الخيلاء عنهم.
يعنى: خداوند بندگان مؤمن را با نمازها و زكاتها و روزه هاى دشوار از كبر و خودبينى محافظت و حراست مى كند، به پيكر آنان آرامش مى بخشد، به ديدگان آنان فروتنى مى دهد، نفس آنان را رام مى سازد، دلهاى آنان را افتادگى مى آموزد، و خود پسندى را از آنان دور مى كند.
در كشور اسلامى ما همه آحاد مردم بويژه بلند پايگاه علمى و اجتماعى و مالى ، به اين خصوصيات نياز مندند. بلاى طغيان و تجاوز، و زورگويى ، و زياده طلبى ، و تحقير ديگران ، و ناديده گرفتن حق صاحبان حق ، امروز بزرگترين آفت جوامع بشرى و جامعه جهانى است . و علاج اين همه ، در اين بيان والاى علوى (عليه السلام ) است .
توجه به اين واقعيتها، نقش برجسته نماز و نيايش را در چشم اهل بصيرت و انصاف آشكار مى سازد و اهتمام به ترويج و تعريف اين فريضه پر راز و رمز را، بر دو آگاهان جامعه مى نهد.
اهميت و فضيلت نماز
نماز برترين عمل
قال على (عليه السلام ): او صيكم باالصلوة و حفظها فانها خير العمل و هى عمود دينكم.
شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى كنم ، زيرا نماز برترين عمل و ستون و اساس دين شما است.
نماز سيماى دين
قال على (عليه السلام ): لكل شىء وجه دينكم الصلوة.
(هر چيزى سيمائى دارد و سيماى دين شما نماز است .)
نماز ستون دين
قال على (عليه السلام ): الله اءلله فى الصلوة فانها عمود دينكم.
خدا را، خدا را كه نماز را از ياد نبريد، زيرا آن ستون دين شما است.
نماز پايه دين
قال على (عليه السلام ): سست من قواعد الدين ... و اقامة الصلوة.
(شش چيز از اصول و پايه هاى دين است ... از جمله برپا داشتن نماز.)
وجوب نماز
قال على (عليه السلام )
تعاهدوا اءمر الصواة و حافظوا عليها و استكثروا منها و تقربوابها فانها كانت على المؤ منين كتابا موقوتا
امر نماز را مرا مراعات كنيد و بر حفظ آن بكوشيد و زياد بجا آوريد و به وسيله آن به خدا تقرب جوئيد. زيرا نماز فرضيه اى است كه در وقت معين بر اهل ايمان واجب شده است .
محبوب ترين اعمال
قال على (عليه السلام )
اءحب الاعمال الى الله الصلوة
محبوب ترين كارها نزد خداوند نماز است .
زائر پروردگار
قال على (عليه السلام )
اءلمنتظر وقت الصلوة بعد العصر زائر الله و حق على الله - عزوجل - ان يكرم زائره و يعطيه ما ساءل .
هر مسلمانى كه منتظر وقت نماز بعد از عصر است ، زائر پروردگار مى باشد و بر عهده خداوند عزيز و جليل است كه زائر خود را گرامى بدارد و به هر چه را كه خواهد عطا فرمايد.
فرياد ابليس از نماز گزار
قال على (عليه السلام ):
ان العبد اذا سجد نادى ابليس : يا ويله اءصاع و عصيت و سجد و اءبيت .
وقتى كه بنده اى سجده كرد، ابليس فرياد مى زند: واى بر من ! او اطاعت كرد ولى من معصيت كردم ، او سجده كرد و من از اين عمل سرباز زدم .
قوام اسلام
قال على (عليه السلام )
اوصيكم بالصلوة التى هى عمود الدين و قو ام الاسلام فلا تغلوا عنها
سفارش مى كنم شما را به نمازى كه ستون دين و قوام اسلام است ، پس از نماز غافل نشويد.
اقامه نماز نشانه مليت اسلامى
قال على (عليه السلام ):
و اقام الصلوة فانها الملة .
بر پا داشتن نماز نشانه اصلى مليت در دين اسلام است .
حفظ نماز
قال على (عليه السلام ):
لا يخرج فى سفر يخاف فيه على دينه و صلوته
نبايد انسان عزم سفرى را نمايد كه خطرى براى دين و نماز او دارد.
نماز و توبه
قال على (عليه السلام ):
ما اءهمنى ذنب اءمهلت بعده حتى اءصلى ركعتين و اءسال الله العافية
گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا اندوهگين نكرد.
نماز برترين وسيله نزديكى به خدا
قال على (عليه السلام ):
نماز از بين دو وسيله نزديكى به خدا برترين است .
نماز فرق ميان مؤ من و كافر
قال على (عليه السلام ):
اءلفرق بين المومن و الكافر الصلوة . فمن تركها و ادعى الايمان كذبه فعله وكان عليه شاهد من نفسه .
فرق ميان مؤ من و كافر نماز است و هر كه آن را ترك كند و ادعاى ايمان نمايد، كار و عمل او ادعايش را تكذيب مى كند و شاهد و گواهى از وجود خودش بر او خواهد بود.
تاءكيد پيامبر (صلى الله عليه وآله ) به نماز
قال على (عليه السلام ):
كان رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ياءتينا كل غداه فيقول : اءلصلوة رحمكم الله اءلصلوة . انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اءهل البيت و يطهر كم تطهيرا.
پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) هر صبح به خانه ما مى آمد و مى فرمود: وقت نماز است خدايتان شما را رحمت كند (بشتابيد به سوى ) نماز (زيرا خداوند اراده كرده است كه پليدى را از شما خاندان وحى و رسالت دور كند و شما را از گناهان ، پاك و پاكيزه فرمايد.)
نماز ملاك پذيرش ساير اعمال
قال على (عليه السلام ):
الصلوة عمود الدين وهى اول ما ينظر الله فيه من عمل ابن آدم ، فان صحت نظر فى باقى عمله و ان لم تصح لم ينظر له فى عمل و لا حظ فى الاسلام لمن ترك الصلوة .
نماز ستون دين است و آن اولين عمل آدميزاده است كه خدا بدان نظر مى كند، اگر صحيح و درست بود، به ساير اعمالش نيز نظر فرمايد و اگر صحيح نبود در هيچ عمل ديگرش نمى نگرد. و كسى كه تارك نماز باشد بهره اى از اسلام ندارد.
اقامه نماز در همه شرايط
قال على (عليه السلام ):
قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ): اذا لم يستطع الرجل يصلى قائما فليصل جالسا فان لم يستطع ان يصلى جالسا فليصل مستلقيا ناصبا رجليه حيال القبلة يومى ايماء.
رسول اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرموده است : اگر آدمى نتواند ايستاده نماز به جاى آورد، آن را نشسته بخواند. و اگر آن گونه نيز نتواند، به پشت بخوابد و پاهايش را به جانب قبله دراز كند و با ايماء و اشاره نماز بخواند.
پرسش از نمازگزاران در روز حساب
قال على (عليه السلام ):
عن كميل عن اميرالمؤ منين (عليه السلام ) فيما اءوصاه به قال : يا كميل ! لا تغتر باقوام يصلون فيطيلون و يصومون فيداومون ، و يتصدقون فيحسنون فانهم موقوفون .
كميل گويد: اميرالمؤ منين (عليه السلام ) در وصيت خود فرمود: اى كميل ! به كارهاى مردمى كه نماز را طولانى مى كنند و مداومت در روزه گيرى دارند و در صدقه دادن ، احسان مى كنند، فريفته مباش ؛ زيرا آنان را (هم ) در موقف حساب براى پرسش نگاه مى دارند.
نماز امام على عليه السلام
اولين نماز گزار
قال على (عليه السلام )
اللهم انى اءول من اناب وسمع و اجاب . لم يسبقنى الا رسول الله (صلى الله عليه وآله ) بالصلوة
بار خدايا ! من نخستين كسى هستم كه به حق رسيدم و آن را شنيدم و پذيرفتم . هيچ كسى در نماز بر من پيشى نگرفت ، مگر رسول خدا (صلى الله عليه وآله ).
عبادت على عليه السلام
قال على (عليه السلام ):
الهى ! هذه صلوتى صليتها لا لحابة منك اليها، و لارغبة منك فيها الا تعظيما و طاعة و اجابة لك الى ما امرتنى به . الهى ! ان كان فيها خلل او نقص من ركوعها اوسجودها، فلا تؤ اخذنى و تفضل على بالقبول و الغفران .
بار خدايا ! اين نماز را كه در پيشگاه تو به جاى آوردم ، نه به جهت نيازى است كه تو به آن دارى و نه به خاطر ميل و رغبتى است كه در آن دارى ، بلكه براى بزرگداشت و پذيرش فرمان تو است كه مرا به انجام آن فرمان داده اى . خدايا ! اگر در نماز من عيبى است و يا ركوع و سجود آن ناقص است ، مرا بازخواست مكن و با پذيرش و آمرزش خود، بر من تفضل و عنايت فرما (كه من در همه حال به تو محتاجم ).
برپائى نماز به وجود على عليه السلام
قال على (عليه السلام ):
فى الحديث : بعلى قامت الصلوة
به (وجود مبارك على (عليه السلام ) نماز برپاشد.
زكات در حال ركوع
ابوذر غفارى گويد: روزى از روزها با رسول خدا ( (صلى الله عليه وآله ) در مسجد، نماز مى خوانديم كه سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى كمك نمود، ولى كسى چيزى به او نداد، لذا دست خود را به آسمان بلند كرد و گفت : خدايا تو شاهد باش كه من در مسجد رسول تو، تقاضاى كمك كردم ، ولى احدى جواب مساعد به من نداد. در اين بين على (عليه السلام ) كه در حال ركوع بود، با انگشت كوچك دست راست خود اشاره كرد، سائل نزديك آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بيرون آورد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) كه در حال نماز بود. اين جريان را مشاهده كرد. هنگامى كه از نماز فارغ شد سر به سوى آسمان بلند كرد و چنين گفت : خداوندا ! برادرم موسى از تو تقاضا كرد كه سينه او را وسيع گردانى و كارها را بر او آسان سازى و گره از زبانش بگشايى تا مردم گفتارش را درك كنند، و نيز موسى درخواست كرد هارون را كه برادرش بود وزير و ياورش قرار دهى و به وسيله او نيرويش را زياد كنى و در كارهايش شريك سازى .
خداوندا ! من محمد پيامبر و برگزيده تو هستم ، سينه مرا گشاده كن و كارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على را وزير من گردان تا به وسيله او پشتم قوى و محكم گر نهج البلاغه . ابوذر گويد: هنوز دعاى پيامبر (صلى الله عليه وآله ) پايان نيافته بود كه جبرئيل فرمود آمد و آيه ولايت را نازل كرد
انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤ تون الزكوة و هم راكعون (4)
ولى امر و ياور شما تنها خدا و رسول و آن مؤ منانى هستند كه نماز را بپا داشته و به فقيران در حال ركوع زكات مى دهند. (5)
نماز پاى درختان خرما
امام باقر (عليه السلام ) مى فرمايد: پدرم على بن الحسين (عليه السلام ) در هر شبانه روز هزار ركعت نماز مى خواند، همان كارى كه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) انجام مى داد. على (عليه السلام ) پانصد درخت خرما داشت كه پاى هر يك از آن نخل ها دو ركعت نماز مى خواند. (و با سرشك ديدگانش ريشه آنها را آبيارى مى كرد.)
هزار ركعت نماز
قال الصادق (عليه السلام ):
ان عليا فى اخر عمره يصلى فى كل يوم و ليلة الف ركعة .
على (عليه السلام ) در آخر عمر خويش ، شبانه روز هزار ركعت نماز مى گزارد.
نمازخانه حضرت على عليه السلام
قال الصادق (عليه السلام ):
كان العلى (عليه السلام ) بيت ليس فيه شى ء الافراش و سيف و مصحف و كان يصلى فيه .
على (عليه السلام ) اتاقى داشت كه در آن ، غير از فرش و شمشير و قرآن چيز ديگرى نبود، وى در آن اتاق نماز مى خواند.
حالت امام در نماز
و كان على (عليه السلام ) اذا حضر وقت الصلوة يتململ و يترلزل . فيقال له : ما لك يا اميرالمؤ منين ؟ فيقول : جاء وقت امانة عرضها الله على السموات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها.
چون وقت نماز فرا مى رسيد، على (عليه السلام ) به خود مى پيچيد و مى لرزيد. به او مى گفتند: يا اميرالمؤ منين ! تو را چه شده است ؟ مى فرمود: وقت اداى امانتى رسيده است كه خداوند آن را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرد و آنها از قبول آن ابا كردند و از آن بيمناك شدند.
بيرون آوردن تير از پاى على عليه السلام درحال نماز
ينسب الى مولانا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) آنه وقع رجله نصل ، فلم يكن من اخراجه . فقالت فاطمة (عليه السلام ) اخر جوه فى حال صلوته ، فانه لا يحس بما يجرى عليه حينئذ. فاخرج و هو (عليه السلام ) صلوته .
در مورد حضرت على (عليه السلام ) آمده است كه در يكى از جنگ ها تيرى به پاى آن حضرت فرو رفته بود و بيرون آوردن آن ممكن نمى شد. فاطمه (عليه السلام ) فرمود: آن را در حال نماز از پايش بيرون آوريد؛ زيرا در آن حال ، آنچه را بر او مى گذرد، احساس نمى كند. بر اساس سفارش فاطمه (عليه السلام ) هنگامى كه امام مشغول نماز بود، تير را از پايش ب 2 يرون كشيدند.
ملاى جامى اين ماجرا را به نظم در آورده و مى گويد:
استعانت از نماز
قال على (عليه السلام ):
اءلا انكم ملاقوا العدو غدا ان شاء الله . فاطيلوا اليلة القيام و اكثروا تلاوة القران و اسئلو الله الصبر و النصر.
(در نبرد معروف صفين و پيش از آغاز جنگ ، اميرالمؤ منين (عليه السلام ) به دلير مردان همراه خود خطاب كرد و فرمود:) شما - ان شاء الله - فردا با دشمن درگير خواهيد شد. پس امشب را بيشتر به نماز مشغول باشيد و قرآن را بسيار تلاوت كنيد و از خداوند صبر و نصرت (استقامت و پيروزى ) بخواهيد.
نماز شب در شب عمليات
قال على (عليه السلام )
ما تركت صلوة الليل منذ سمعت قول النبى (صلى الله عليه وآله ): صلوة اليل نور فقال ابن الكواء: و ليلة الهرير؟ قال : و ليلة الهرير.
از روزى كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: (نماز شب نور است )، نماز شب را ترك نكردم . ابن كواء از حضرت پرسيد: حتى در ليلة الهرير. امام فرمود: حتى در آن شب .
نماز اول وقت حتى در جنگ
كان على يوما فى حرب صفين مشتغلا بالحرب و القتال ، و هو مع ذلك بين الصفين مراقب الشمس . فقال له ابن عباس : يا اميرالمؤ منين ما هذا لفعل ؟ قال : انظر الى الزوال حتى نصلى : فقال له ابن عباس و هل هذا وقت صلوة ؟ ان عندنا لشغلا بالقتال عن الصلوة . فقال : على ما نقاتلهم ؟ انما نقاتلهم على الصلوة . قال و لم يترك صلوة الليل قط حاتى ليلة الهرير. (6)
:روزى در جنگ صفين حضرت على (عليه السلام ) در حالى كه مشغول جنگ بود مرتب به خورشيد نگاه مى كرد. ابن عباس عرض كرد: يا اميرالمؤ منين ! اين چه كارى است كه شما انجام مى دهيد؟ حضرت فرمود نگاه مى كنم تا وقع فرا رسيدن ظهر، نماز را (در اول وقت ) بخوانم . ابن عباس گفت : آيا حالا وقت نماز است ؟ ما مشغول جنگ هستيم . حضرت فرمود: مگر ما براى چه چيزى مى جنگيم ؟ به درستى كه ما براى نماز، مى جنگيم . ابن عباس گفت : هيچ گاه نماز شب على (عليه السلام ) ترك نشد حتى در ليلة الهرير.
طولانى كردن ركوع
عن ابى عبدالله (عليه السلام ):
كان على يركع فيسيل عرقه حتى يطافى عرقه من طول قيامه .
اميرالمؤ منين (عليه السلام ) ركوع نماز را آن قدر طولانى مى كرد كه عرق از ساق پاى وى جارى و زير قدم هاى مباركش مى شد.
هديه پيامبر (صلى الله عليه وآله )
اهدى الى رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ناقتال عظيمتان ، فجعل احداهما لمن يصلى ركعتين لا يهم بشى ء من امر الدنيا. ولم يجبه احد سوى على (عليه السلام ) فاعطاه كلتيهما.
به پيامبر (صلى الله عليه وآله ) دو شتر بزرگ هديه دادند. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) يكى از دو شتر را به عنوان هديه قرار داد براى كسى كه دو ركعت نماز به جاى آورد و چيزى از امور دنيا را به خاطر نياورد و به فكر چيزى از دنيا نيفتد. كسى به فكر دنيا و مافيها نيفتد، نخواند) به جز حضرت على (عليه السلام ) كه پاسخ مثبت داد. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) هر دو شتر را به على (عليه السلام ) مرحمت فرمود.
پناه بردن به نماز
عن ابى عبدالله (عليه السلام ) قال :
كان على (عليه السلام ) اذا هاله شى ء فزع الى الصلوة ثم تلى هذه الاية و استعينوا بالصبر الصلوة
هنگامى كه براى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) مشكلى پيش مى آمد، به نماز پناه مى برد (و ناراحتى خويش را از طريق نماز جبران مى كرد) و آيه (از صبر و نماز يارى جوييد) را تلاوت مى كرد.
ارزش نماز جمعه
عن وهب بن جعفر قال :
ان عليا (عليه السلام ) كان يقول : لان ادع شهود حضور الاضحى عشر مرات احب الى من ان ادع شهود حضور الجمعة مرة و احدة من غير علة .
وهب بن جعفر گويد: على (عليه السلام ) مى فرمود: اگر ده سال حضور در نماز عيد قربان را ترك نمايم ، بهتر است از اين كه يك بار بدون علت در نماز جمعه حاضر نشوم .
حضور قلب
انه كان اذا دخل الصلوة كان كاءنه بنا ثابت او عمود قائم لا يتحرك و كان ربما ركع او سجد فيقع الطير عليه ولم يطق احد ان يحكى صلوة رسول الله (صلى الله عليه وآله ) الا على بن ابيطالب و على بن الحسين (عليهما صلوة المصلين ).
:همانا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) هنگامى نماز، همچون بنائى ثابت و ستونى استوار بود كه هيچگونه تحركى نداشت . و بسا ركوع و سجودش طولانى مى شد و بدن مباركش آنقدر بى حركت بود كه گاهى مرغى بر پشت مبارك آن حضرت مى نشست و احدى جز على بن ابيطالب (عليه السلام ) و على بن الحسين (عليه السلام ) طاقت نداشت كه مانند رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) نماز بخواند.
حافظ دين و نماز
قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ):
و الله يا معشر قريش لتقيمن الصلوة و لتؤ تن الزكاة اءو لا بعثن عليكم رجلا فيضرب اعناقكم على الدين اءنا اءو خاصف النعل
نبى اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرموده است : به خدا قسم اى گروه قريش ! بايد نماز بپاى داريد و زكات بدهيد، يا مبعوث كنم بر شما مردى را كه گردن هاى ما را به خاطر دين بزند كه آن شخص ، خودم هستم يا كسى كه كفش خود را وصله مى زند (يعنى اميرالمؤ منين (عليه السلام )
تغيير رنگ چهره امام در نماز
قال الصادق (عليه السلام ):
و كان على (عليه السلام ) اذا قام الى الصلوة فقال : وجهت و جهى للذى فطر السموات و الارض (7) تغير لونه حتى يعرف ذلك فى وجهه .
هنگامى كه على (عليه السلام ) به نماز مى ايستاد، اين آيه شريفه را مى خواند: (رو مى آورم با تمام وجودم به كى كه آسمانها و زمين را آفريد)و رنگ مبارك حضرتش تغيير مى كرد، به طورى كه تغيير حالت و دگرگونى از صورت مباركش به خوبى مشاهده مى شد.
آثار و اسرار نماز
نماز وسيله تقرب به خدا
قال على (عليه السلام ):
(اءلصلوة قربان كل تقى .)
نماز وسيله تقرب و نزديك شدن انسان پرهيزگار به خداست .
نماز و حسادت ابليس
قال على (عليه السلام ):
اذا قام الرجل الى الصلوة اءقبل اليه ابليس ينظر اليه حسدا لما يرى من رحمة الله التى تغشاه
هنگامى كه شخصى به نماز مى ايستد، شيطان مى آيد و با حسادت به او نگاه مى كند؛ زيرا مى بيند كه رحمت خدا او را فرا گرفته است .
بركات نماز
قال على (عليه السلام ):
ان الانسان اذا كان فى الصلوة فان جسده و ثيابه و كل شى ء حوله يسبح .
هنگامى كه انسان در حال نماز است ، اندام و لباسش و هر چه پيرامون اوست ، خدا را تسبيح مى گويند.
نماز دژ محكم در مقابل شيطان
قال على (عليه السلام ):
الصلوة حصن من سطوات الشيطان .
نماز قلعه و دژ محكمى است كه نمازگزار را از حملات شيطان نگاه مى دارد.
(نماز و طهارت روح )
بسم الله الرحمن الرحيم
(( در ميان خصلتهاى نكوهيده كه سلامت جان و راحت زندگى را با خطر و مانع مواجه مى سازند، تكبر از پر آفت ترين آنها است . خود برتربينى و سركشى برخاسته از آن ، چه بسيار حقيقتهاى را ناشناخته ، و چه راههاى فضيلت را ناپيموده مى گذارد، و چه كينه ها و خصومتهاى نابحق و چه زشتيها و ناهنجاريها كه پديد مى آورد. آرى تكبر، حجاب حقيقت و خار راه فضيلت و دشمن صفا و صداقت ، و انگيزه ى دشمنى و شرارت است . آحاد و جامعه هاى بشرى از آغاز خود تاكنون ، ضايعات بيشمارى را از كبر و خود پسندى اقوام و افراد، و سركشى ها و تعصبات ناشى از آن ، تحمل كرده اند و مى كنند.
عبادات اسلامى و بيش از همه نماز، براى زدودن اين آفات از جان آدميان از جمله درمانهاى مؤ ثر و كار آمد مى باشند.
نماز آنگاه كه با حال و حضور و آداب ، گزارده شود. روح آدمى را به نيازمندى ذاتى وى آشنا مى سازد. و ريشه ى كبر و تفاخر و جبروت موهوم را در درون او مى سوزاند. خشوع در برابر پروردگار، نور بصيرت را بر دل او مى تاباند و سايه ى هم آولد خود بزرگ بينى را از آن مى زدايد:
فرض الله الايمان تطهيرا من الشرك و الصواة تنزيها عن الكبر (1) ))
در نهج البلاغه چنين آمده است :
و عن ذلك ما حرس الله عباده المؤ منين بالصلوات و الزكوات و مجاهدة الصيام فى الايام المفروضات تسكينا لا طرافهم و تخشيعا لا بصارهم و تذليلا لنفوسهم و اذهابا الخيلاء عنهم .
يعنى : خداوند بندگان مؤمن را با نمازها و زكاتها و روزه هاى دشوار از كبر و خودبينى محافظت و حراست مى كند، به پيكر آنان آرامش مى بخشد، به ديدگان آنان فروتنى مى دهد، نفس آنان را رام مى سازد، دلهاى آنان را افتادگى مى آموزد، و خود پسندى را از آنان دور مى كند.
در كشور اسلامى ما همه آحاد مردم بويژه بلند پايگاه علمى و اجتماعى و مالى ، به اين خصوصيات نياز مندند. بلاى طغيان و تجاوز، و زورگويى ، و زياده طلبى ، و تحقير ديگران ، و ناديده گرفتن حق صاحبان حق ، امروز بزرگترين آفت جوامع بشرى و جامعه جهانى است . و علاج اين همه ، در اين بيان والاى علوى (عليه السلام ) است .
توجه به اين واقعيتها، نقش برجسته نماز و نيايش را در چشم اهل بصيرت و انصاف آشكار مى سازد و اهتمام به ترويج و تعريف اين فريضه پر راز و رمز را، بر دو آگاهان جامعه مى نهد.
اهميت و فضيلت نماز
نماز برترين عمل
قال على (عليه السلام )
او صيكم باالصلوة و حفظها فانها خير العمل و هى عمود دينكم .
شما را به نماز و مراقبت از آن سفارش مى كنم ، زيرا نماز برترين عمل و ستون و اساس دين شما است .
نماز سيماى دين
قال على (عليه السلام ):
لكل شى ء وجه دينكم الصلوة .
(هر چيزى سيمائى دارد و سيماى دين شما نماز است .)
نماز ستون دين
قال على (عليه السلام ):
الله اءلله فى الصلوة فانها عمود دينكم
خدا را، خدا را كه نماز را از ياد نبريد، زيرا آن ستون دين شما است .
نماز پايه دين
قال على (عليه السلام ):
سست من قواعد الدين ... و اقامة الصلوة .
(شش چيز از اصول و پايه هاى دين است ... از جمله برپا داشتن نماز.)
وجوب نماز
قال على (عليه السلام )
تعاهدوا اءمر الصواة و حافظوا عليها و استكثروا منها و تقربوابها فانها كانت على المؤ منين كتابا موقوتا
امر نماز را مرا مراعات كنيد و بر حفظ آن بكوشيد و زياد بجا آوريد و به وسيله آن به خدا تقرب جوئيد. زيرا نماز فرضيه اى است كه در وقت معين بر اهل ايمان واجب شده است .
محبوب ترين اعمال
قال على (عليه السلام )
اءحب الاعمال الى الله الصلوة
محبوب ترين كارها نزد خداوند نماز است .
زائر پروردگار
قال على (عليه السلام )
اءلمنتظر وقت الصلوة بعد العصر زائر الله و حق على الله - عزوجل - ان يكرم زائره و يعطيه ما ساءل .
هر مسلمانى كه منتظر وقت نماز بعد از عصر است ، زائر پروردگار مى باشد و بر عهده خداوند عزيز و جليل است كه زائر خود را گرامى بدارد و به هر چه را كه خواهد عطا فرمايد.
فرياد ابليس از نماز گزار
قال على (عليه السلام ):
ان العبد اذا سجد نادى ابليس : يا ويله اءصاع و عصيت و سجد و اءبيت .
وقتى كه بنده اى سجده كرد، ابليس فرياد مى زند: واى بر من ! او اطاعت كرد ولى من معصيت كردم ، او سجده كرد و من از اين عمل سرباز زدم .
قوام اسلام
قال على (عليه السلام )
اوصيكم بالصلوة التى هى عمود الدين و قو ام الاسلام فلا تغلوا عنها
سفارش مى كنم شما را به نمازى كه ستون دين و قوام اسلام است ، پس از نماز غافل نشويد.
اقامه نماز نشانه مليت اسلامى
قال على (عليه السلام ):
و اقام الصلوة فانها الملة .
بر پا داشتن نماز نشانه اصلى مليت در دين اسلام است .
حفظ نماز
قال على (عليه السلام ):
لا يخرج فى سفر يخاف فيه على دينه و صلوته
نبايد انسان عزم سفرى را نمايد كه خطرى براى دين و نماز او دارد.
نماز و توبه
قال على (عليه السلام ):
ما اءهمنى ذنب اءمهلت بعده حتى اءصلى ركعتين و اءسال الله العافية
گناهى كه پس از آن مهلت يافتم تا دو ركعت نماز گزارم و از خدا اصلاح آن گناه را بخواهم ، مرا اندوهگين نكرد.
نماز برترين وسيله نزديكى به خدا
قال على (عليه السلام ):
نماز از بين دو وسيله نزديكى به خدا برترين است .
نماز فرق ميان مؤ من و كافر
قال على (عليه السلام ):
الفرق بين المومن و الكافر الصلوة. فمن تركها و ادعى الايمان كذبه فعله وكان عليه شاهد من نفسه .
فرق ميان مؤ من و كافر نماز است و هر كه آن را ترك كند و ادعاى ايمان نمايد، كار و عمل او ادعايش را تكذيب مى كند و شاهد و گواهى از وجود خودش بر او خواهد بود.
تاكيد پيامبر (صلى الله عليه وآله ) به نماز
قال على (عليه السلام ):
كان رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ياءتينا كل غداه فيقول : اءلصلوة رحمكم الله اءلصلوة . انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اءهل البيت و يطهر كم تطهيرا.
پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) هر صبح به خانه ما مى آمد و مى فرمود: وقت نماز است خدايتان شما را رحمت كند (بشتابيد به سوى ) نماز (زيرا خداوند اراده كرده است كه پليدى را از شما خاندان وحى و رسالت دور كند و شما را از گناهان ، پاك و پاكيزه فرمايد.)
نماز ملاك پذيرش ساير اعمال
قال على (عليه السلام ):
الصلوة عمود الدين وهى اول ما ينظر الله فيه من عمل ابن آدم ، فان صحت نظر فى باقى عمله و ان لم تصح لم ينظر له فى عمل و لا حظ فى الاسلام لمن ترك الصلوة .
نماز ستون دين است و آن اولين عمل آدميزاده است كه خدا بدان نظر مى كند، اگر صحيح و درست بود، به ساير اعمالش نيز نظر فرمايد و اگر صحيح نبود در هيچ عمل ديگرش نمى نگرد. و كسى كه تارك نماز باشد بهره اى از اسلام ندارد.
اقامه نماز در همه شرايط
قال على (عليه السلام ):
قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ): اذا لم يستطع الرجل يصلى قائما فليصل جالسا فان لم يستطع ان يصلى جالسا فليصل مستلقيا ناصبا رجليه حيال القبلة يومى ايماء.
رسول اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرموده است : اگر آدمى نتواند ايستاده نماز به جاى آورد، آن را نشسته بخواند. و اگر آن گونه نيز نتواند، به پشت بخوابد و پاهايش را به جانب قبله دراز كند و با ايماء و اشاره نماز بخواند.
پرسش از نمازگزاران در روز حساب
قال على (عليه السلام ):
عن كميل عن اميرالمؤ منين (عليه السلام ) فيما اءوصاه به قال : يا كميل ! لا تغتر باقوام يصلون فيطيلون و يصومون فيداومون ، و يتصدقون فيحسنون فانهم موقوفون .
كميل گويد: اميرالمؤ منين (عليه السلام ) در وصيت خود فرمود: اى كميل ! به كارهاى مردمى كه نماز را طولانى مى كنند و مداومت در روزه گيرى دارند و در صدقه دادن ، احسان مى كنند، فريفته مباش ؛ زيرا آنان را (هم ) در موقف حساب براى پرسش نگاه مى دارند.
نماز امام على عليه السلام
اولين نماز گزار
قال على (عليه السلام )
اللهم انى اءول من اناب وسمع و اجاب . لم يسبقنى الا رسول الله (صلى الله عليه وآله ) بالصلوة
بار خدايا ! من نخستين كسى هستم كه به حق رسيدم و آن را شنيدم و پذيرفتم . هيچ كسى در نماز بر من پيشى نگرفت ، مگر رسول خدا (صلى الله عليه وآله ).
عبادت على عليه السلام
قال على (عليه السلام ):
الهى ! هذه صلوتى صليتها لا لحابة منك اليها، و لارغبة منك فيها الا تعظيما و طاعة و اجابة لك الى ما امرتنى به . الهى ! ان كان فيها خلل او نقص من ركوعها اوسجودها، فلا تؤ اخذنى و تفضل على بالقبول و الغفران .
بار خدايا ! اين نماز را كه در پيشگاه تو به جاى آوردم ، نه به جهت نيازى است كه تو به آن دارى و نه به خاطر ميل و رغبتى است كه در آن دارى ، بلكه براى بزرگداشت و پذيرش فرمان تو است كه مرا به انجام آن فرمان داده اى . خدايا ! اگر در نماز من عيبى است و يا ركوع و سجود آن ناقص است ، مرا بازخواست مكن و با پذيرش و آمرزش خود، بر من تفضل و عنايت فرما (كه من در همه حال به تو محتاجم ).
برپائى نماز به وجود على عليه السلام
قال على (عليه السلام ):
فى الحديث : بعلى قامت الصلوة
به (وجود مبارك على (عليه السلام ) نماز برپاشد.
زكات در حال ركوع
ابوذر غفارى گويد: روزى از روزها با رسول خدا ( (صلى الله عليه وآله ) در مسجد، نماز مى خوانديم كه سائلى وارد مسجد شد و از مردم تقاضاى كمك نمود، ولى كسى چيزى به او نداد، لذا دست خود را به آسمان بلند كرد و گفت : خدايا تو شاهد باش كه من در مسجد رسول تو، تقاضاى كمك كردم ، ولى احدى جواب مساعد به من نداد. در اين بين على (عليه السلام ) كه در حال ركوع بود، با انگشت كوچك دست راست خود اشاره كرد، سائل نزديك آمد و انگشتر را از دست آن حضرت بيرون آورد. پيامبر اكرم (صلى الله عليه وآله ) كه در حال نماز بود. اين جريان را مشاهده كرد. هنگامى كه از نماز فارغ شد سر به سوى آسمان بلند كرد و چنين گفت : خداوندا ! برادرم موسى از تو تقاضا كرد كه سينه او را وسيع گردانى و كارها را بر او آسان سازى و گره از زبانش بگشايى تا مردم گفتارش را درك كنند، و نيز موسى درخواست كرد هارون را كه برادرش بود وزير و ياورش قرار دهى و به وسيله او نيرويش را زياد كنى و در كارهايش شريك سازى .
خداوندا ! من محمد پيامبر و برگزيده تو هستم ، سينه مرا گشاده كن و كارها را بر من آسان ساز، از خاندانم على را وزير من گردان تا به وسيله او پشتم قوى و محكم گر نهج البلاغه . ابوذر گويد: هنوز دعاى پيامبر (صلى الله عليه وآله ) پايان نيافته بود كه جبرئيل فرمود آمد و آيه ولايت را نازل كرد
انما وليكم الله و رسوله و الذين آمنوا الذين يقيمون الصلوة و يؤ تون الزكوة و هم راكعون (4)
ولى امر و ياور شما تنها خدا و رسول و آن مؤ منانى هستند كه نماز را بپا داشته و به فقيران در حال ركوع زكات مى دهند. (5)
نماز پاى درختان خرما
امام باقر (عليه السلام ) مى فرمايد: پدرم على بن الحسين (عليه السلام ) در هر شبانه روز هزار ركعت نماز مى خواند، همان كارى كه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) انجام مى داد. على (عليه السلام ) پانصد درخت خرما داشت كه پاى هر يك از آن نخل ها دو ركعت نماز مى خواند. (و با سرشك ديدگانش ريشه آنها را آبيارى مى كرد.)
هزار ركعت نماز
قال الصادق (عليه السلام ):
ان عليا فى اخر عمره يصلى فى كل يوم و ليلة الف ركعة .
على (عليه السلام ) در آخر عمر خويش ، شبانه روز هزار ركعت نماز مى گزارد.
نمازخانه حضرت على عليه السلام
قال الصادق (عليه السلام ):
كان العلى (عليه السلام ) بيت ليس فيه شى ء الافراش و سيف و مصحف و كان يصلى فيه .
على (عليه السلام ) اتاقى داشت كه در آن ، غير از فرش و شمشير و قرآن چيز ديگرى نبود، وى در آن اتاق نماز مى خواند.
حالت امام در نماز
و كان على (عليه السلام ) اذا حضر وقت الصلوة يتململ و يترلزل . فيقال له : ما لك يا اميرالمؤ منين ؟ فيقول : جاء وقت امانة عرضها الله على السموات و الارض و الجبال فابين ان يحملنها و اشفقن منها.
چون وقت نماز فرا مى رسيد، على (عليه السلام ) به خود مى پيچيد و مى لرزيد. به او مى گفتند: يا اميرالمؤ منين ! تو را چه شده است ؟ مى فرمود: وقت اداى امانتى رسيده است كه خداوند آن را بر آسمانها و زمين و كوهها عرضه كرد و آنها از قبول آن ابا كردند و از آن بيمناك شدند.
بيرون آوردن تير از پاى على عليه السلام درحال نماز
ينسب الى مولانا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) آنه وقع رجله نصل ، فلم يكن من اخراجه . فقالت فاطمة (عليه السلام ) اخر جوه فى حال صلوته ، فانه لا يحس بما يجرى عليه حينئذ. فاخرج و هو (عليه السلام ) صلوته .
در مورد حضرت على (عليه السلام ) آمده است كه در يكى از جنگ ها تيرى به پاى آن حضرت فرو رفته بود و بيرون آوردن آن ممكن نمى شد. فاطمه (عليه السلام ) فرمود: آن را در حال نماز از پايش بيرون آوريد؛ زيرا در آن حال ، آنچه را بر او مى گذرد، احساس نمى كند. بر اساس سفارش فاطمه (عليه السلام ) هنگامى كه امام مشغول نماز بود، تير را از پايش ب 2 يرون كشيدند.
ملاى جامى اين ماجرا را به نظم در آورده و مى گويد:
استعانت از نماز
قال على (عليه السلام ):
اءلا انكم ملاقوا العدو غدا ان شاء الله . فاطيلوا اليلة القيام و اكثروا تلاوة القران و اسئلو الله الصبر و النصر.
(در نبرد معروف صفين و پيش از آغاز جنگ ، اميرالمؤ منين (عليه السلام ) به دلير مردان همراه خود خطاب كرد و فرمود:) شما - ان شاء الله - فردا با دشمن درگير خواهيد شد. پس امشب را بيشتر به نماز مشغول باشيد و قرآن را بسيار تلاوت كنيد و از خداوند صبر و نصرت (استقامت و پيروزى ) بخواهيد.
نماز شب در شب عمليات
قال على (عليه السلام )
ما تركت صلوة الليل منذ سمعت قول النبى (صلى الله عليه وآله ): صلوة اليل نور فقال ابن الكواء: و ليلة الهرير؟ قال : و ليلة الهرير.
از روزى كه رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) فرمود: (نماز شب نور است )، نماز شب را ترك نكردم . ابن كواء از حضرت پرسيد: حتى در ليلة الهرير. امام فرمود: حتى در آن شب .
نماز اول وقت حتى در جنگ
كان على يوما فى حرب صفين مشتغلا بالحرب و القتال ، و هو مع ذلك بين الصفين مراقب الشمس . فقال له ابن عباس : يا اميرالمؤ منين ما هذا لفعل ؟ قال : انظر الى الزوال حتى نصلى : فقال له ابن عباس و هل هذا وقت صلوة ؟ ان عندنا لشغلا بالقتال عن الصلوة . فقال : على ما نقاتلهم ؟ انما نقاتلهم على الصلوة . قال و لم يترك صلوة الليل قط حاتى ليلة الهرير. (6)
:روزى در جنگ صفين حضرت على (عليه السلام ) در حالى كه مشغول جنگ بود مرتب به خورشيد نگاه مى كرد. ابن عباس عرض كرد: يا اميرالمؤ منين ! اين چه كارى است كه شما انجام مى دهيد؟ حضرت فرمود نگاه مى كنم تا وقع فرا رسيدن ظهر، نماز را (در اول وقت ) بخوانم . ابن عباس گفت : آيا حالا وقت نماز است ؟ ما مشغول جنگ هستيم . حضرت فرمود: مگر ما براى چه چيزى مى جنگيم ؟ به درستى كه ما براى نماز، مى جنگيم . ابن عباس گفت : هيچ گاه نماز شب على (عليه السلام ) ترك نشد حتى در ليلة الهرير.
طولانى كردن ركوع
عن ابى عبدالله (عليه السلام ):
كان على يركع فيسيل عرقه حتى يطافى عرقه من طول قيامه .
اميرالمؤ منين (عليه السلام ) ركوع نماز را آن قدر طولانى مى كرد كه عرق از ساق پاى وى جارى و زير قدم هاى مباركش مى شد.
هديه پيامبر (صلى الله عليه وآله )
اهدى الى رسول الله (صلى الله عليه وآله ) ناقتال عظيمتان ، فجعل احداهما لمن يصلى ركعتين لا يهم بشى ء من امر الدنيا. ولم يجبه احد سوى على (عليه السلام ) فاعطاه كلتيهما.
به پيامبر (صلى الله عليه وآله ) دو شتر بزرگ هديه دادند. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) يكى از دو شتر را به عنوان هديه قرار داد براى كسى كه دو ركعت نماز به جاى آورد و چيزى از امور دنيا را به خاطر نياورد و به فكر چيزى از دنيا نيفتد. كسى به فكر دنيا و مافيها نيفتد، نخواند) به جز حضرت على (عليه السلام ) كه پاسخ مثبت داد. پيامبر (صلى الله عليه وآله ) هر دو شتر را به على (عليه السلام ) مرحمت فرمود.
پناه بردن به نماز
عن ابى عبدالله (عليه السلام ) قال :
كان على (عليه السلام ) اذا هاله شى ء فزع الى الصلوة ثم تلى هذه الاية و استعينوا بالصبر الصلوة
هنگامى كه براى اميرالمؤ منين (عليه السلام ) مشكلى پيش مى آمد، به نماز پناه مى برد (و ناراحتى خويش را از طريق نماز جبران مى كرد) و آيه (از صبر و نماز يارى جوييد) را تلاوت مى كرد.
ارزش نماز جمعه
عن وهب بن جعفر قال :
ان عليا (عليه السلام ) كان يقول : لان ادع شهود حضور الاضحى عشر مرات احب الى من ان ادع شهود حضور الجمعة مرة و احدة من غير علة .
وهب بن جعفر گويد: على (عليه السلام ) مى فرمود: اگر ده سال حضور در نماز عيد قربان را ترك نمايم ، بهتر است از اين كه يك بار بدون علت در نماز جمعه حاضر نشوم .
حضور قلب
انه كان اذا دخل الصلوة كان كاءنه بنا ثابت او عمود قائم لا يتحرك و كان ربما ركع او سجد فيقع الطير عليه ولم يطق احد ان يحكى صلوة رسول الله (صلى الله عليه وآله ) الا على بن ابيطالب و على بن الحسين (عليهما صلوة المصلين ).
:همانا اميرالمؤ منين (عليه السلام ) هنگامى نماز، همچون بنائى ثابت و ستونى استوار بود كه هيچگونه تحركى نداشت . و بسا ركوع و سجودش طولانى مى شد و بدن مباركش آنقدر بى حركت بود كه گاهى مرغى بر پشت مبارك آن حضرت مى نشست و احدى جز على بن ابيطالب (عليه السلام ) و على بن الحسين (عليه السلام ) طاقت نداشت كه مانند رسول خدا (صلى الله عليه وآله ) نماز بخواند.
حافظ دين و نماز
قال رسول الله (صلى الله عليه وآله ):
و الله يا معشر قريش لتقيمن الصلوة و لتؤ تن الزكاة اءو لا بعثن عليكم رجلا فيضرب اعناقكم على الدين اءنا اءو خاصف النعل
نبى اكرم (صلى الله عليه وآله ) فرموده است : به خدا قسم اى گروه قريش ! بايد نماز بپاى داريد و زكات بدهيد، يا مبعوث كنم بر شما مردى را كه گردن هاى ما را به خاطر دين بزند كه آن شخص ، خودم هستم يا كسى كه كفش خود را وصله مى زند (يعنى اميرالمؤ منين (عليه السلام )
تغيير رنگ چهره امام در نماز
قال الصادق (عليه السلام ):
و كان على (عليه السلام ) اذا قام الى الصلوة فقال : وجهت و جهى للذى فطر السموات و الارض (7) تغير لونه حتى يعرف ذلك فى وجهه .
هنگامى كه على (عليه السلام ) به نماز مى ايستاد، اين آيه شريفه را مى خواند: (رو مى آورم با تمام وجودم به كى كه آسمانها و زمين را آفريد)و رنگ مبارك حضرتش تغيير مى كرد، به طورى كه تغيير حالت و دگرگونى از صورت مباركش به خوبى مشاهده مى شد.
آثار و اسرار نماز
نماز وسيله تقرب به خدا
قال على (عليه السلام ):
(اءلصلوة قربان كل تقى .)
نماز وسيله تقرب و نزديك شدن انسان پرهيزگار به خداست .
نماز و حسادت ابليس
قال على (عليه السلام ):
اذا قام الرجل الى الصلوة اءقبل اليه ابليس ينظر اليه حسدا لما يرى من رحمة الله التى تغشاه
هنگامى كه شخصى به نماز مى ايستد، شيطان مى آيد و با حسادت به او نگاه مى كند؛ زيرا مى بيند كه رحمت خدا او را فرا گرفته است .
بركات نماز
قال على (عليه السلام ):
ان الانسان اذا كان فى الصلوة فان جسده و ثيابه و كل شى ء حوله يسبح .
هنگامى كه انسان در حال نماز است ، اندام و لباسش و هر چه پيرامون اوست ، خدا را تسبيح مى گويند.
نماز دژ محكم در مقابل شيطان
قال على (عليه السلام ):
الصلوة حصن من سطوات الشيطان .
نماز قلعه و دژ محكمى است كه نمازگزار را از حملات شيطان نگاه مى دارد.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
