با توجه به اهمیت موضوع تاثیر تربیت دینی بر فرزندان این مقوله باید در نظام خانواده ها بیشتر مورد تاکید قرار گیرد. تربیت دینی از جمله مسائلی است که قبل از وجود یافتن هر انسانی بر روی خلقیات ، رفتار، آینده و در کل زندگی او موثر است پس می تواند جنبه ژنتیکی نیز داشته باشد. از این رو توان والدین را از نخستین و مهم ترین عوامل تربیت فرزندان به شمار آورد . بر این اساس دین کامل ما، اسلام بحث تربیت اخلاقی و دینی را از تامین حوانج مادی و تغزیه مادی نیز برتر می داند و از آن با عنوان یک تکلیف شرعی یاد می کند.[1] این پژوهش با هدف بررسی رابطه بین والدین کودک، بررسی بین اصول و شیوه های تربیت دینی فرزندان، بررسی بین روشهای تربیتی، بررسی محیط مذهبی خانواده و اقامه نماز والدین و بررسی بین عوامل موثر بر تربیت دینی فرزندان گردآوری شده است .جامعه و نمونه آماری: کل والدین کودکان مقطع دبستان ساکن در محدوده استان بوشهر و نمونه 100 نفر از والدین کودکان می باشند که در این تحقیق آزمودنی ها به صورت تصادفی انتخاب شدند. نوع پرسشنامه موضوع« تأثیر تربیت دینی بر تربیت فرزندان» پرسشنامه ای است بیست وچهار سوالی که هر سوال دارای 5گزینه با عنوان : « خیلی کم ، کم ، متوسط ، زیاد وخیلی زیاد می باشد.»روش تحقیق در این پژوهش پیمایشی و توصیفی از پرسشنامه استفاده شد که اعتبار آنها به روش آلفای کرونباخ محاسبه شد. در تجزیه و تحلیل آن از آمار توصیفی ، جداول فراوانی مطلق و نسبی ، درصدو ... استفاده گردیده و برای رد یا اثبات فرضیه ها از آزمون ضریب همبستگی پیرسون و اسپرفن و تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است. در این پژوهش همچنین از نظریات رفتار گرایی، شناختی ژان پیاژه ، لورنس کولبرگ ، هامز و... استفاده شده است .

نتایج بدست آمده از تجزیه و تحلیل داده های آماری نشان داد که بین اقامه نماز والدین و تربیت دینی فرزندان و محیط مذهبی خانواده رابطه وجود دارد.

کلید واژه: تربیت فرزندان، خانواده، محیط مذهبی، اقامه نماز

مقدمه ( تبیین موضوع - چارچوب نظری)

با توجه به اینکه زندگی انسان پستی و بلندی بسیار دارد طبیعتا نیاز به برنامه تربیتی کامل و جامعی دارد تا بتواند به حل مشکلات و برطرف کردن موانع پیش رو بپردازد و این مهم جز در سایه آموزه های دینی و قرآن کریم و روایات معصومان (ع) به شکوفایی نمی رسد . طبق مطالعات  روان شناختی و علوم دینی ، عوامل مختلف وراثتی و ژنتیکی و حتی محیطی  از آغاز شکل گیری نقطه بر انسان تاثیر گذار است پس کوشش انسان باید بر این باشد در انتخاب همسر دقت کافی داشته باشد. [2] عليرغم برخي اظهارنظرهاي غيركارشناسانه در مورد افول گرايش هاي ديني جوانان كه برخي از سر دلسوزي و نگراني اما با ساده انگاري و تعميم نابجا و شماري نيز با نوعي ذوق زدگي و طعن مطرح مي كنند، نتايج جديدترين پژوهش هاي علمي حكايت از گرايشات عميق ديني جوانان دارد. نكته اي كه رهبر معظم انقلاب نيز در بيانات اخيرشان اينگونه به آن اشاره كردند كه «موج اقبال جوانان به سوي دين يك واقعيت است» . آنچه ساده انگاران و معاندان از آن غفلت دارند اين است كه دينداري جوانان تحت تأثير مقتضيات زمان و مكان اشكال متنوع و متكثري به خود گرفته است، چرا كه اينان فرزندان زمان خويشتن هستند و نبايد انتظار داشت چونان نسل گذشته گرايشات خود را بروز دهند.اما برخي فقط خود و رفتارهاي خود را شاخص و متر و معيار دينداري مي دانند و نمي توانند بپذيرند كه درست يا غلط طبق آنچه بررسي واقعيت موجود نشان مي دهد، سبك هاي زندگي ديني بويژه در ميان جوانان عميق و پايدار و در عين حال متنوع و متكثر شده است. نتايج اوليه تحقيقات انجمن جامعه شناسي ايران در زمينه دينداري جوانان مؤيد اين موضوع است. هر کدام از علما و دانشمندان و مکاتب مختلف نسبت به مقوله تاثیر تربیت دینی دارند که به شرح مختصر برخی دیدگاه ها پرداخته می شود. تربيت سالم و صحيح كودكان و نوجوانان هدف‌ نهايي والدين و اولياي مدرسه و مربّيان و دست‌اندركاران تربيتي است. اين هدف زماني تأمين مي‌شود كه عناصر و واحدهاي فرهنگي و عقيدتي لازم به آن هدف بتوانند كاركردهاي خود را به طور صحيح انجام بدهند. در جامعه‌ اسلامي، انجام فرايض ديني از جمله نماز در فرآيند اجتماعي شدن كودكان و نوجوانان نقش عمده‌اي دارد. نماز نه تنها در تكوين شخصيت بلكه در رابطه‌ي اعضاي خانواده، نیز اهميت زيادي دارد. همچنین، نماز به لحاظ نقشي كه درخانواده ايفا مي‌كند مي‌تواند علم و اخلاق را به هم پيوند دهد و از كجرويهاي رفتاري جلوگيري كند

غزالی : معتقد است کودک امانتی در دست پدر و مادر است و آنها باید لوح سفید و بی آلایش دل کودک را سرشار از معنویات و یاد خدا کنند.[3]

دیدگاه روان تحلیل گیری : فروید 5 سال اول زندگی را بهترین و سرنوشت سازترین دوران زندگی می داند این دوره را دوره تشکیل و رشد شخصیت می شمارد پس بهتر است انسانها از همان کودکی آموزه های دینی را فرا بگیرند.

دیدگاه شناختی: به عقیده نظریه پردازان شناختی ، کودکان فعالانه از تجربه های خود سر در می آورند وقتی یک تخلف اخلاقی رخ می دهد کودکان به صورت  هیجانی واکنش نشان می دهند.

تعریف واژه تربیت: ما باید تربیت را از واژه تعلیم در موقوله جدا از هم بدانیم . تربیت برای نبات ، حیوان و انسان به کار می رود تعلیم شامل انسان و حیوان می شود. تربیت در معنای واقعی فراهم نمودن زمینه ها و عوامل برای به فعلیت رساندن و شکوفا نمودن استعدادهای انسان در جهت مطلوب است [4]

آموزشهای دینی : برخی چنین پنداشتند که حکومتها کاری و وظیفه ای بیش از رسیدگی به حاجات اولیه مردم ندارد و نباید داشته باشند . خواه حکومت دینی و خواه حکومت غیر دینی ، آنچه را که در درجه اول باید قرار بدهند این است که که حاجات اولیه یعنی مسکن ، غذا، پوشاک، بهداشت و ... را فراهم کنند . در مقابل فلسفه حکومت در اسلام ، در حقیقت چیزی جز اجرای اسلام و تحقق معارف اسلامی در همه عرصه های زندگی بشر نیست. امام علی (ع) یکی از حقوق مردم بر امام و حاکم اسلامی را حق تعلیم و تربیت دینی آنان دانسته و می فرماید: « مردم، مرا بر شما حقی است و شما را بر من حقی. بر من است که خیر خواهی از شما دریغ ندارم و حقی را که از بیت المال دارید بگذارم شما را تعلیم دهم تا نادان نمانید و آداب آموزم تا بدانید.[5]

اهميت تحقيق

تشويق به انسان نيرو و انرژي مي‌دهد.فردي كه تشويق مي‌شود از كار خود احساس رضايت مي‌كند وهمين احساس رضايت مانع خستگي و بي‌ميلي می‌شود. البته بعضي از افراد آنقدر به هدف‌هاي خود مومن هستند كه خود، مشوق خويش هستند اما همه اينگونه نيستند بخصوص كودكان و نوجوانان براي رسيدن به هدف هاي خود نياز به تشويق دارند.

با توجه به اهميت و تأثير نماز در بهداشت رواني، فردي،اجتماعي و همچنین تأثير تشويق در برانگيختن افراد به فضايل اخلاقي بخصوص اقامه نماز در خانواده، لازم است تا تحقيقي در زمينه تشويق و ترغيب كودكان و نوجوانان به نماز انجام شود ونتايج اين تحقيق مورد استفاده مسولین قرار گيرد. 

فرضیات این پژوهش:

1. بین اقامه نماز والدین و آموزه های دینی فرزندان رابطه وجود دارد.
2. بین تربیت دینی فرزند و ارتباط آن با خدا وجود دارد.
3. بین اقامه نماز والدین و پرورش قوه عقل فرزندان رابطه وجود دارد.
4. بین اقامه نماز والدین و پرورش حس حقیقت جویی در فرزندان رابطه وجود دارد.
5. بین اقامه نماز خانواده و تربیت دینی فرزند رابطه وجود دارد.
6. بین تربیت دینی فرزند و کمال جویی رابطه وجود دارد.
7. بین تربیت دینی فرزند و برقراری ارتباط با دیگران رابطه وجود دارد.

 اهمیت و ضرورت: اگر بخواهیم جامعه ای انسانی و سالم داشته باشیم بایستی ابتدا از فرد آغاز کنیم و بدانیم که اساس ساختن افراد در کودکی و به دست پدران و مادران است . زیرا بهترین زمان برای تربیت ، دوران کودکی است . تربیت کودک در واقع به معنای انسان سازی است و این امر به خودی امری بسیار مهم است تا جایی که هدف از ارسال رسل و بعثت انبیاء الهی چیزی جز تربیت صحیص و انسان سازی نیست . بدلیل اینکه تربیت کار ساده ای نیست ، بلکه فن بسیار ظریف و حساسی است که به کاردانی اطلاعات تجربه و بردباری نیاز دارد کودکان همگی با فطرت الهی و همراه با روحیات پاک و زمینه های آراسته زاده می شود و حس مذهبی به طور طبیعی در آنها پدید آمد پس رشد یا افت می یابد مکتب حیات بخش اسلام بهترین نوآوری را در شیوه ها و روش های تربیتی برای پیروان خود ارائه داده است که کشف و استفاده آنها توشه ی بزرگی برای پیروان این مکتب به شمار می آید و از نظر الگویی چنین شیوه ها و روش هایی را می توان در قرآن کریم و نیز در زندگی عملی و رفتار و گفتار پیشوایان دینی و مربیان بزرگ بشریت جستجو کرد چون روش معصومان (ع) برگرفته از مکتب توحید و آموزه های دینی است و پیروی از کاملترین رهنمودهای تربیتی را به همراه دارد.[6]

سوالات :

تربیت دینی فرزند از چه زمانی باید آغاز شود؟

عوامل موثر در تربیت دینی فرزند کدامند؟

الگوهای معرفی شده از دیدگاه اسلام چه الگوهایی می باشد؟

مسیر تربیت فرزند چه مسیری است و چه مراحلی در آن باید طی شود ؟

اصول تربیت و شیوه های تربیت فرزندان کدامند؟

روش شناسی پژوهش : نمونه و روش نمونه گیری

قلمرو موضوعی مطالعه حاضر 100 نفر از والدین کودکان می باشند و همچنین قلمرو مکانی مطالعه محدوده مکانی استان بوشهر است در این تحقیق آزمودنی ها به صورت تصادفی انتخاب شدند این پژوهش توصیفی از نوع پیمایشی است .به این دلیل که تعداد افراد زیاد است این کار از طریق توضیع پرسشنامه در میان افراد و یا شفاها از طریق مصاحبه انجام شده است سپس با استفاده از نرم افزار spss به تجزیه و تحلیل اطلاعات پرداخته شده است.

یافته های تحقیق: در این بخش داده ها را در دو بخش مورد تجزیه و تحلیل قرار داده ایم.

1 با استفاده از تکنیک های آمار توصیفی و ویژگی های جمعیت مورد مطالعه بررسی می شود.

2 با استفاده از تکنیکهای آماری رابطه هر یک از متغیرهای مستقل یا وابسته مورد بررسی قرار می گیرد.

یافته های توصیفی:

برای شناخت بیشتر جامعه مورد مطالعه به توصیف هر یک از متغیر های مستقل در ارتباط با متغیرهای وابسته از تکنیکهای آمار توصیفی مانند جدول توافقی و توزیع فراوانی و درصد به صورت زیر می پردازیم.

میانگین - خطای استاندارد - انحراف استاندارد - واریانس - دامنه مینیم - ماکزیم

یافته های تحلیلی: در این بخش به تجزیه و تحلیل داده های بدست آمده پرداخته و با استفاده از تکنیکهای آمار استنباطی مانند ضریب همبستگی  پیرسون و اسپیرفن و... فرضیه های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است.

فرضیه اول:

NovA

برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و آموزه های دینی از تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است. با توجه به سطح معنی داری آزمون asymp.sig=.021 که از 05/ کمتر است فرضیه ho رد می شود . می توان نتیجه گرفت که فرضیه h₁ تایید می شود یعنی بین دو میانگین  ( متغیر ) بین اقامه نماز والدین و آموزهای دینی فرزند رابطه وجود دارد.

فرضیه دوم:

ANovA

برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و ارتباط با خدا از تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است مقدار approx.. sig = 0.030 نشان دهنده وجود رابطه بین دو متغیر تربیت دینی فرزند و ارتباط با خداست . پس می توان نتیجه گرفت فرضیه h₁ پذیرفته می شود یعنی بین تربیت دینی فرزند و ارتباط آنها با خدا رابطه وجود دارد.

فرضیه سوم :

 برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و پرورش قوه عقل از ضریب همبستگی پیرسون  استفاده شد اگر مقدار گزینه مورد نظر از 05/ کمتر باشدرابطه بین دو متغیر معنا دار است. چون عدد مورد نظر از 05/ کمتر است رابطه معنادار است پس فرضیه h1 تایید می شود یعنی بین اقامه نماز والدین و پرورش قوه عقل فرزندانشان رابطه معنادار وجود دارد .

فرضیه چهارم :

برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و پرورش حس حقیقت جویی از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. با توجه به مقدار به دست آمده از آزمون فوق که کمتر  از مقدار اطمینان (05/) می باشد می توان رای به تایید این فرضیه دار یعنی فرضیه h1 پذیرفته می شود یعنی بین اقامه نماز والدین و پرورش حس حقیقت جویی در فرزندان رابطه معنا داری وجود دارد.

فرضیه پنجم:

برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و اقامه نماز والدین از ضریب همبستگی اسپیرفن استفاده شده است با توجه به اطلاعات به دست آمده ( مقدار sig=034) که کمتر از مقدار اطمینان می باشد می توان نتیجه گیری کرد که فرضیه h1 پذیرفته می شود . یعنی بین اقامه نماز خانواده و تربیت دینی فرزند رابطه معنادار وجود دارد.

فرضیه ششم:

برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و کمال جویی از ضریب همبستگی اسپیرفن استفاده شده است. با توجه به اطلاعات بدست آمده ( sig= .007) که کمتر از مقدار اطمینان می باشد می توان نتیجه گیری کرد که فرضیه h1 پذیرفته می شود یعنی بین تربیت دینی فرزند و کمال جویی رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه هفتم:

برای بررسی رابطه بین فرزند و ارتباط بادیگران از ضریب همبستگی اسپیرفن استفاده شده است . با توجه به اطلاعات به دست آمده (sig=.309) که بیشتر از مقدار اطمینان است نتیجه گرفت که فرضیه h₁پذیرفته می شود یعنی بین تربیت دینی فرزند و ارتباط با دیگران رابطه معنادار وجود ندارد .[7]

نتیجه گیری:

1- برای بررسی رابطه بین اقامه نماز والدین وآموزنده های دینی از تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است.

با توجه به سطح معنی دار آزمون sig=oq1    asymp که از 5% کمتر باشد. یعنی فرضیه ho رد می شود. می توان نتیجه گیری کرد که فرضیه h₁ تأیید می شود. یعنی بین دو میانگین ( متغیر ) تربیت دینی فرزند وآموزنده های دینی رابطه وجود دارد.

2- برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند وارتباط با خدا از تحلیل واریانس یک طرفه استفاده شده است.

مقدارapprok.sig=0/030 نشان دهنده وجود رابطه بین دومتغیر تربیت دینی فرزند و ارتباط با خداست. پس می توان نتیجه گرفت فرضیه h₁ پذیرفته می شود، یعنی تربیت دینی فرزند وارتباط با خدا رابطه وجود دارد.

3- برای بررسی بین اقامه نماز والدین وپرورش قوه عقل فرزندان از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. اگر مقدار گزینه مورد نظر از 5/0 کمتر باشد رابطه بین دومتغیر معنادار است چون عدد مورد نظر از 5/0 کمتر است رابطه معنادار است. پس فرضیه h₁ تأیید می شود.

یعنی بین تربیت دینی فرزند وپرورش قوه عقل رابطه معناداری وجود دارد.

4- برای بررسی رابطه بین اقامه نماز والدین وپرورش حس حقیقت جویی فرزندانشان، از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. با توجه به مقدار بدست آمده از آزمون فوق که کمتر از مقدار اطمینان (05/) می باشد می توان رای به تأیید این فرضیه داد. یعنی فرضیه h₁ پذیرفته می شود. یعنی بین تربیت دینی فرزند وپرورش حس حقیقت جویی رابطه معناداری وجد دارد.

5- برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند اقامه نماز والدین از ضربیب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. با توجه به اطلاعات بدست آمده می توان نتیجه گیری کرد که فرضیه h₁ پذیرفته می شود. یعنی بین تربیت دینی فرزند ومحیط مذهبی خانواده رابطه معناداری وجود دارد.

6- برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند وکمال جویی از ضریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. با توجه به اطلاعات بدست آمده می توان نتیجه گیری کرد که فرضیه h₁ پذیرفته می شود. یعنی تربیت دینی فرزند وکمال جویی رابطه معناداری وجود دارد.

1. برای بررسی رابطه بین تربیت دینی فرزند و ارتباط فرزند با دیگران از ظریب همبستگی اسپیرمن استفاده شده است. با توجه به اطلاعات بدست آمده می توان نتیجه گیری کرد که فرضیه ₁h  پذیرفته می شود یعنی بین تربیت دینی فرزند و ارتباط فرزند با دیگران رابطه معناداری وجود ندارد.

       سبک زندگی والدین در خانواده  نیز  در ایجاد انگیزه های مثبت در شیوه تفکرشان نسبت به نماز کودکان تاثیر زیادی دارند. بر اساس مطالعات انجام شده در این زمینه با توجه به اهمیت خانواده در تربیت فرزندان ، خانواده باید تلاش کند که آموخته های مذهبی کودکان با تجارب و احساسات خوشایندی شکل بگیرد. سعه صدر، ابراز احساس خرسندی و روحیه رضایتمندی،گرایش به این احساسات مذهبی را برای کودکان گوارا میسازد. مشاهده رفتار اطرافیان (به خصوص والدین) انگیزه ای قوی و غنی برای یادگیری و آموزش فرزندان است. وقتی که کودک نسبت به رفتار و نحوه حرکات و حرف زدن والدین و اطرافیان کنجکاو میشود باید توجه داشت که کنجکاوی بی هدف و بی نتیجه نیست بلکه متضمن الگوگیری و مشارکت فعالانه او به صورت تجربه ای جدید در فرازهای حساس زندگی است. مهیا کردن چنین فضایی به خصوص اگر همراه با مشارکت فعال کودکان و نوجوانان و همسالان آنان باشد برایشان بسیار دلنشین و دلپذیر است و همین امر به تدریج گرایش به امور مذهبی و روحیه اجتماعی را در آنان تقویت میکند. بدیهی است هر قدر الگو محبوبتر باشد یادسپاری رفتار آسان تر میگردد. پدر و مادر و اعضای خانواده اگر توجه داشته باشند که در خانه، سفر،در میهمانی و یا در حین انجام کار و به طور کلی در هر موقعیتی به اصول و احکام دینی پایبند باشند و به آن اهمیت دهند، در تلقی و نگرش فرزندان نسبت به فرایض دینی تأثیر مضاعف خواهد داشت. بجاست که خانواده ها با الهام از فرهنگ غنی اسلام و احکام و تعالیم آن به تربیت صحیح فرزندان بپردازند و این جز از طریق عمل صالح و تادب به آداب شریعت و پرهیز از عوامل غفلت زا میسر نخواهد شد. 

پیشنهادات

برخی راهكارهای تربيت دينی فرزندان که به پدران و مادران توصيه شده است  كه رفتار خود را اصلاح كنند و از اتهام و سركوبی شخصيت بچه‌ها بپرهيزند، چگونه گفتن را تمرين كنند، در تعامل با نوجوان بر زيبايی‌ها و برجستگی‌های او تكيه كنند، فهم نوجوان را گسترش دهند، اصل عينيت و ارائه بينش به جای كلی‌گويی و مبهم‌گويی را مورد توجه قرار دهند، پيام‌های تربيتی و به ويژه آموزه‌های دينی را به صورت تحميلی ارائه نكنند، الگوی عملی در زمينه آموزش مفاهيم ارزشی به فرزندان ارائه كنند

•  
• - پیشنهاد می شود در زمینه دیگر عوامل موثر بر تربیت دینی فرزندان تحقیقاتی صورت گیرد .
• - پیشنهاد می شود در زمینه تاثیر عوامل محیطی( نظیر جامعه ، رسانه ها ، مدرسه ) موثر بر تربیت دینی فرزندان تحقیق صورت بگیرد .
•  حمایت از طرحهای تحقیقاتی و تألیف کتب در زمینه عوامل موثر بر اقامه نماز والدین و فرزندان و تاثیر آن بر تربیت ، آینده و نگرش آنها صورت گیرد.

4-  تقويت بعد شناختي و احساسي ‌فرزندان نسبت به فلسفه نماز و توأم نمودن آن با حكايت‌هاي خوشايند و چكيده‌اي از اسرارنماز از ديدگاه صاحب نظران تنظيم شود تا مورد استفاده والدین قرار گيرد.

5- ابزار جمع‌آوري اطلاعات در اين پژوهش فقط پرسشنامه بود پيشنهاد مي‌شود در پژوهش‌هاي مشابه از ساير ابزار هاي جمع‌آوري اطلاعات نظير مصاحبه و مشاهده نيز استفاده شود.

منابع و مواخذ:

1-   قرآن کریم،ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، چاپ دوم(1380)،انتشارات نسیم حیات

2-   نهج البلاغه،ترجمه محمد دشتی،چاپ اول (1379)،انتشارات مومنین

3-   افروز،غلامعلی (1388)پنجره اي رو به آفتاب دو،تهران ،انتشارات علم ودانش

4-   سرلک،ناهید(1389)،ماهنامه تربیت وزارت آموزش وپرورش،شماره241

5-   سیدکاظمی،عالمه(1388)،پنجره‌ای روبه آفتاب2،تهران،انتشارات علم ودانش

6-    عمید،حسن(1389)،فرهنگ فارسی عمید،تهران،انتشارات سکّه

7-   قائمی،علی(1371)،هدایت نوجوان به سوی نماز،تهران،ناشرطرح اقامه نماز

8-    کریمی،حسن(1384)،آثار شگفت انگیز نماز در پیشگیری و درمان بیماریها،قم، انتشارات سنابل

9-   مجیدی،مهران(1390)،ماهنامه آموزشی- تربیتی پیوند، شماره380

10- محمدیان،بهرام (1390)، ماهنامه رشد مدیریت مدرسه، شماره 78

11- مرادی، امیر ( 1389 )، ماهنامه پرورشی تربیت، شماره 240

12 - کریمی نیا ، جواد ( 1377) «الگوهای تربیت اجتماعی » انتشارات پیام مهدی ، قم

13- کلینی ، محمد بن یعقوب ( 1367). «فروع کافی ، دارالکتاب الاسلامی » چاپ سوم ، ج 6

14- شعاری نژاد ، علی اکبر ( 1367). روان شناسی رشد تهران، اطلاعات

15- با هنر ، ناصر ( 1368) .«آموزش مفاهیم دینی همگام با روان شناسی رشد » تهران ، سازمان تبلیغات

16- فلسفی محمد تقی ( 1352 ). گفتار فلسفی کودک » هیئت نشریه معارف اسلامی ، تهران

17- عبدالکریم ، سروش ( 1379) . « حکومت دینی ، اندیشه دینی » روزنامه ایران

18- نهج البلاغه ، نامه 45 ، ص 35و36

19- - سایت  www.resekhoon.net

این مطلب را به اشتراک بگذارید :