■ سرّ اوقات نمازهای پنجگانه
علی محمد باقی
تهیه مرکز تخصصی نماز
وقت نماز، میقاتی است که خدای تعالی برای انسان قرار داده تا برای صحبت با حضرتش شایستگی یابد و به مقام عبودیت رسد. پس چون وقت نماز فرا رسید و ندای مؤذن آمد، در دل وحشت ندای روز قیامت را به یاد آورد، و باید که به ظاهر و باطن خویش در سرعت گرفتن و جواب دادن به این ندا کوشش کند؛ زیرا آنهایی که به اجابت اذان قیام می‌کنند، کسانی هستند که در روز بزرگ عرضه اعمال، به الطاف الهی مخاطب میگردند.
نشانة اهمیت این زمان حالات اولیای الهی در هنگام اذان و آمادگی برای نماز اول وقت است. چنانچه نقل شده:
پیامبر اکرمs وقت نماز را انتظار میکشیدند و شوق آن حضرت شدید بود و چون وقت فرا میرسید میفرمودند: "أرحنا یا بلال".[1]
حضرت امیر المؤمنینj وقت نماز که میرسید، مضطرب گشته و بدنشان به لرزه میافتاد. علت را که میپرسیدند؛ میفرمود: وقت امانت الهی فرا رسید؛ آن امانتی که آسمان و زمین تحمل آن را نداشتند. و منِ ضعیف، نمیدانم که این امانت را نیکو ادا میکنم یا نه[2]
حضرت سجادj چون برای وضو آماده می شدند، رنگ رخسارشان به زردی میگرایید و چون عرض میشد: چرا؟ میفرمودند: "مَا تَدْرُونَ بَيْنَ يَدَيْ مَنْ أَقُوم"[3]؛ چه میدانید که من نزد چه کسی میخواهم بایستم.
این حالات حکایت از رازهای این وقت عزیز دارد. امام حسن مجتبيj راز این زمان با عظمت را اینگونه تفسیر می‌کنند:
عده‌اي از يهود محضر حضرت رسولs رسيدند و داناترين سؤال كرد: چرا خداوند بر امت تو ا5 نماز را در این اوقات واجب کرد. حضرت در پاسخ فرمودند فرمودند:
راز وقت نماز ظهر: همانا خورشيد را به هنگام زوال حلقه‌اي است كه بدان داخل مي‌شود و در اين هنگام هرچه در ميان عرش آسمان و زمين است، به تسبيح و تحميد پروردگار جل جلاله زبان مي‌گشايند و چون داخل آن شد زوال خورشيد صورت مي‌گيرد و در اين هنگام هرچه تحت عرش است به تسبيح و تحمید پروردگار جل جلاله زبان مي‌گشايد و اين همان ساعتي است كه پروردگار متعال صلوات و رحمت و بركات خود را بر من نازل مي‌فرمايد و خداوند در اين موقع بر من و امت من نماز را واجب ساخت و فرموده است: "أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْل".[4] و اين ساعتي است كه در روز قيامت، جهنم را در صحراي محشر مي‌آورند، پس هيچ مؤمني نيست كه آن ساعت در سجده يا در ركوع باشد يا به نماز ايستاده باشد مگر آنكه خداوند بدنش را بر آتش حرام سازد.
(امام صادقj میفرمایند: "وقتي كه پيامبر اكرمs را به معراج بردند، اولين نمازي كه از جانب خداوند متعال بر ایشان واجب شد، نماز ظهر جمعه بود و خداوند عزّوجل فرشتگان را در آن نماز با وي شركت داد كه با آن جناب نماز را به جماعت بخوانند و فرشتگان هم به ایشان اقتدا كردند". [5]و[6]در رابطه با علت آغاز نمازهاي يوميّه از نماز ظهر رسول اکرمs مي‌فرمايند: "در هنگام ظهر هرچه در زير عرش الهي است، به تسبيح و ستايش پروردگار عزّوجّل زبان مي‌گشايند و اين همان ساعت است كه پروردگارم صلوات و رحمت و بركات خود را بر من نازل مي‌كند و در اين وقت نماز ظهر را كه اولين نماز است، بر من و امّتم واجب فرمود".[7]
امام خمینیw در این خصوص میفرمایند: مشهور بین فقها و اظهر آن است که "صلاة وسطي" همان نماز ظهر است. اينكه مزيد اختصاص در بين نمازها دارد به علت آن است كه اول نمازي است كه حق تعالي بر آدمj توسط جبريل فرو فرستاد.[8]
راز وقت نماز عصر: حضرت رسولs در ادامه به آن عده از یهودیان فرمودند: عصر همان ساعتي است كه حضرت آدمj در آن وقت از شجره ممنوعه تناول كرد و از بهشت رانده شد، پس خداوند متعال فرزندان و ذريه او را به نماز خواندن (نماز عصر) تا روز قيامت امر فرمود و آن را براي امت من نيز اختيار فرمود و اين نمار از محبوبترين نمازها نزد خداوند تبارك و تعالي است و مرا به محافظت آن از ميان نمازها امر و سفارش فرموده است.
راز وقت نماز مغرب: مغرب همان ساعتي است كه خداوند عزوجل گناه آدمj را بخشيد و توبه او را قبول كرد. سيصد سال بود و اين مدت از عصر تا شام بود و حضرت آدم سه ركعت نماز خواند، يك ركعت برای كفاره گناهِ خودش و رکعتی برای كفاره گناه حوا و ركعتي ديگر به شكرانۀ پذيرفته شدن توبهاش، پس خداوند اين سه ركعت نماز را بر امت من واجب كرد و اين ساعتي است كه دعا در آن مستجاب مي‌شود و پروردگارم به من وعده فرمود كه هر كس در اين موقع در پيشگاهش دعا كند و او را بخواند دعايش را مستجاب فرمايد و اين نمازيست كه پروردگارم مرا به انجام آن امر فرمود، آنجاكه فرمود: "فسبحان الله حين تمسون و حين تصبحون".[9]
راز وقت نماز عشا: همانا قبر را تاريكي و سياهي عظيمي است و روز قيامت را نيز تاريكي هولناكي است، پس پروردگار عزوجل به من و امت من امر فرموده كه اين نماز را بجاي آوریم تا روشني بخش قبرهايمان باشد. نيز براي اينكه به من و امتم نوري جهت گذشتن از صراط كرامت فرمايد. هيچ قدمي نيست كه راه رفتن به مساجد يا جماعت يا مطلقاً جهت نماز عشا برداشته شود، مگر اينكه خداوند متعال آن بدن را بر آتش حرام سازد، و اين نمازي است كه خداوند براي پيامبران مرسلb پيش از من اختيار فرموده است.
راز وقت نماز صبح: پس پروردگارم مرا امر فرمود كه قبل از طلوع خورشيد، نماز صبح را به جاي آورم و پيش از آنكه كافران آفتاب را سجده كنند، امت من خداوند عزوجل را سجده كنند و زود به جاي آوردن نماز صبح نزد خداوند متعال محبوبتر است. اين نمازي است كه فرشتگانِ مأمور شب و فرشتگان مأمور روز هر دو به جاي آوردن آن را مي‌بينند[10] و هر دو آن را در نامه عمل مي‌نگارند".[11]
مرحوم طهراني در این خصوص مینویسد: [نماز صبح دو ركعت است] يك ركعت به جهت عذر تقصير شب گذشته و يك ركعت به جهت توفيق بر طاعت در روز آينده، و چون بيدار شدن از خواب نمونۀ بر انگيخته شدن از قبر است و برخواستن از خواب اشاره به برخواستن از عالم برزخ است و طلوع صبح صادق اشاره به طلوع صبح قيامت است، پس دو ركعت نماز صبح اشاره به دو نفخۀ صور است.[12]
[1] . محجه البیضاء، ج 1، ص 377.
[2] . فَقَالَ جَاءَ وَقْتُ أَمَانَةٍ عَرَضَهَا اللَّهُ عَلَى السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ الْجِبالِ فَأَبَيْنَ أَنْ يَحْمِلْنَها وَ أَشْفَقْنَ مِنْها وَ حَمَلَهَا الْإِنْسانُ وَ أَنَا فِي ضَعْفِي فَلَا أَدْرِي أُحْسِنُ أَدَاءَ مَا حَمَلْتُ أَوْ لا. (بحار الأنوار، ج81، ص 256).
[3] . احمد بن محمد ابن فهد حلی، عدة الداعي و نجاح الساعي، ص 152.
[4]. اسراء: 77.
[5]. من لایحضره الفقیه، ج 1، ص 479.
[6]. اشكال مطرح در اینجا این است که قرآن كريم در قضيه معراج مي‌فرمايد: "أسري بعبده ليلاً". پس چگونه حضرت نماز را از ظهر روز جمعه شروع فرمودند؟ در پاسخ به این اشکال چهار جواب داده شده است:
الف. ممكن است در آن عالم (قاب قوسين)، روز بوده و حضرت طبق همان عالم نماز خواندند؛
ب. همان طور كه سفر معراج يك سفر معنوي و خارج از فكر ماست، نماز خواندن آن حضرت نيز در معراج يك امر معنوي بوده است؛
ج. ممكن است اين نماز تعليمي بوده باشد و چون روز جمعه بهترين روزهاست كه حتي سوره‌اي به اين نام وجود دارد، خداوند نماز اين روز را به حضرت محمدs تعليم داده است. [اين احتمال با اقتداء ملائكه به آن حضرتs ناسازگار است]؛
د. خدا در معراج طبق شب و روز زمين نماز را به آن جناب تعليم داده است.
[7]. من لایحضره الفقه،ج 1، ص317.
[8]. روح الله خمینیw چهل حدیث، ج 2، ص 153.
[9]. روم: 17.
[10]. قرآن كريم مي‌فرمايد: أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ قُرْآنَ الْفَجْرِ(نماز صبح) إِنَّ قُرْآنَ الْفَجْرِ كانَ مَشْهُودا؛ نماز را از زوال خورشيد (هنگام ظهر) تا نهايت تاريكى شب [نيمه شب] برپا دار و همچنين قرآن فجر [نماز صبح] را چرا كه قرآن فجر، مشهود (فرشتگان شب و روز) است! (اسرا: 77)
[11]. رُوِيَ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيِّ بْنِ أَبِي طَالِبٍjأَنَّهُ قَالَ- جَاءَ نَفَرٌ مِنَ الْيَهُودِ إِلَى النَّبِيِّ ص فَسَأَلَهُ أَعْلَمُهُمْ عَنْ مَسَائِلَ فَكَانَ مِمَّا سَأَلَهُ أَنَّهُ قَالَ أَخْبِرْنِي عَنِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ لِأَيِّ شَيْءٍ فَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الْخَمْسَ الصَّلَوَاتِ فِي خَمْسِ مَوَاقِيتَ عَلَى أُمَّتِكَ فِي سَاعَاتِ اللَّيْلِ وَ النَّهَارِ فَقَالَ النَّبِيُّ ص إِنَّ الشَّمْسَ عِنْدَ الزَّوَالِ لَهَا حَلْقَةٌ تَدْخُلُ فِيهَا فَإِذَا دَخَلَتْ فِيهَا زَالَتِ الشَّمْسُ فَيُسَبِّحُ كُلُّ شَيْءٍ دُونَ الْعَرْشِ بِحَمْدِ رَبِّي جَلَّ جَلَالُهُ وَ هِيَ السَّاعَةُ الَّتِي يُصَلِّي عَلَيَّ فِيهَا رَبِّي جَلَّ جَلَالُهُ فَفَرَضَ اللَّهُ عَلَيَّ وَ عَلَى أُمَّتِي فِيهَا الصَّلَاةَ وَ قَالَ أَقِمِ الصَّلاةَ لِدُلُوكِ الشَّمْسِ إِلى غَسَقِ اللَّيْلِ وَ هِيَ السَّاعَةُ الَّتِي يُؤْتَى فِيهَا- بِجَهَنَّمَ يَوْمَ الْقِيَامَةِ فَمَا مِنْ مُؤْمِنٍ يُوَافِقُ تِلْكَ السَّاعَةَ أَنْ يَكُونَ سَاجِداً أَوْ رَاكِعاً أَوْ قَائِماً إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ جَسَدَهُ عَلَى النَّارِ وَ أَمَّا صَلَاةُ الْعَصْرِ فَهِيَ السَّاعَةُ الَّتِي أَكَلَ آدَمُjفِيهَا مِنَ الشَّجَرَةِ فَأَخْرَجَهُ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ مِنَ الْجَنَّةِ فَأَمَرَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ ذُرِّيَّتَهُ بِهَذِهِ الصَّلَاةِ إِلَى يَوْمِ الْقِيَامَةِ وَ اخْتَارَهَا لِأُمَّتِي فَهِيَ مِنْ أَحَبِّ الصَّلَوَاتِ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ أَوْصَانِي أَنْ أَحْفَظَهَا مِنْ بَيْنِ الصَّلَوَاتِ وَ أَمَّا صَلَاةُ الْمَغْرِبِ فَهِيَ السَّاعَةُ الَّتِي تَابَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ فِيهَا عَلَى آدَمَjوَ كَانَ بَيْنَ مَا أَكَلَ مِنَ الشَّجَرَةِ وَ بَيْنَ مَا تَابَ اللَّهُ عَزَّوَجَلَّ عَلَيْهِ ثَلَاثُمِائَةِ سَنَةٍ مِنْ أَيَّامِ الدُّنْيَا وَ فِي أَيَّامِ الْآخِرَةِ يَوْمٌ كَأَلْفِ سَنَةٍ مَا بَيْنَ الْعَصْرِ إِلَى الْعِشَاءِ وَ صَلَّى آدَمُjثَلَاثَ رَكَعَاتٍ رَكْعَةً لِخَطِيئَتِهِ وَ رَكْعَةً لِخَطِيئَةِ حَوَّاءَ وَ رَكْعَةً لِتَوْبَتِهِ فَفَرَضَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ هَذِهِ الثَّلَاثَ رَكَعَاتٍ عَلَى أُمَّتِي وَ هِيَ السَّاعَةُ الَّتِي يُسْتَجَابُ فِيهَا الدُّعَاءُ فَوَعَدَنِي رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ يَسْتَجِيبَ لِمَنْ دَعَاهُ فِيهَا وَ هِيَ الصَّلَاةُ الَّتِي أَمَرَنِي رَبِّي بِهَا فِي قَوْلِهِ تَبَارَكَ وَ تَعَالَى- فَسُبْحانَ اللَّهِ حِينَ تُمْسُونَ وَ حِينَ تُصْبِحُونَ وَ أَمَّا صَلَاةُ الْعِشَاءِ الْآخِرَةِ فَإِنَّ لِلْقَبْرِ ظُلْمَةً وَ لِيَوْمِ الْقِيَامَةِ ظُلْمَةً أَمَرَنِي رَبِّي عَزَّوَجَلَّ وَ أُمَّتِي بِهَذِهِ الصَّلَاةِ لِتُنَوِّرَ الْقَبْرَ وَ لِيُعْطِيَنِي وَ أُمَّتِيَ النُّورَ عَلَى الصِّرَاطِ وَ مَا مِنْ قَدَمٍ مَشَتْ إِلَى صَلَاةِ الْعَتَمَةِ إِلَّا حَرَّمَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ جَسَدَهَا عَلَى النَّارِ وَ هِيَ الصَّلَاةُ الَّتِي اخْتَارَهَا اللَّهُ تَعَالَى وَ تَقَدَّسَ ذِكْرُهُ لِلْمُرْسَلِينَ قَبْلِي وَ أَمَّا صَلَاةُ الْفَجْرِ فَإِنَّ الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ تَطْلُعُ عَلَى قَرْنَيِ الشَّيْطَانِ فَأَمَرَنِي رَبِّي عَزَّ وَ جَلَّ أَنْ أُصَلِّيَ قَبْلَ طُلُوعِ الشَّمْسِ صَلَاةَ الْغَدَاةِ وَ قَبْلَ أَنْ يَسْجُدَ لَهَا الْكَافِرُ لِتَسْجُدَ أُمَّتِي لِلَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ سُرْعَتُهَا أَحَبُّ إِلَى اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ وَ هِيَ الصَّلَاةُ الَّتِي تَشْهَدُهَا مَلَائِكَةُ اللَّيْلِ وَ مَلَائِكَةُ النَّهَارِ. )من لا يحضره الفقيه، ج1، ص 213.
[12]. طهرانی، اسرار الصلاة،ص 288.
این مطلب را به اشتراک بگذارید :
