چكيده

تحقیقی که پیش روی شماست در رابطه با بررسی تاثیر نماز بر تربیت فرزندان است و نیز تربیت فرزندان یک مقوله بسیار مهم برای خانواده ها و اجتماع است و بنابر اسلامی بودن جامعه ما نقش نماز در جامعه ما از اهمیت خاصی برخوردار است لذا هدف محقق از این تحقیق: 1- شناخت، اهمیت و ضرورت تربیت اسلامی فرزندان 2- شناخت و اهمیت ترویج نماز در میان فرزندان3-شناخت آثار تربیتی نماز، و  پنج فرضیه تحقیق با توجه به ملاکهای تربیتی رفتاری،اخلاقی و اجتماعی، در تربیت صحیح فرزندان مشخص شده که از این قرار می باشد:1-نماز در انتخاب دوستان فرزندان تاثیر می گزارد2-نماز در حل مشکلات و رفع اضطراب فرزندان تاثیر دارد3-نماز بر همکاری و همیاری فرزندان تاثیر دارد4-نماز بر انظباط فرزندان تاثیر دارد5-نماز بر اجتماعی شدن فرزندان تاثیر دارد،و جامعه آماری والدین بخش بمپور از توابع شهرستان ایرانشهر بوده و شیوه نمونه گیری به صورت تصادفی ساده بوده و از جامعه فوق 40 سرپرست خانوار با تجربه دارای بالای سه فرزند، مورد بررسی قرار گرفته و روش آماری روش توصیفی پیمایشی و ابزار گردآوری اطلاعات پرسشنامه بوده برای تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که ضریب آلفای کرونباخ 96درصد بدست آمد که مقدار قابل قبولی است. نتایج کلی به دست آمده از این تحقیق به شرح ذیل می باشد:

1-نماز به عنوان یکی از بهترین عبادات بر تربیت فرزندان، آثار بسیار قابل توجهی داردتاثیر بر(اخلاق فرزندان،اجتماعی شدن فرزندان،در حل مشکلات و رفع اضطراب فرزندان،همکاری و اتحاد،رعایت حقوق اجتماعی،تمرین اعتماد به نفس،وقت شناسی و ...

2-در جامعه ما که اسلامی است،تربیت اسلامی فرزندان که منجربه نمازگزار شدن فرزندان می شود می تواند به عنوان بهترین نوع تربیت اعلام شود.

مقدمه

 این امر واضح و اظهر من الشمس است  که خداوند حضرت آدم (ع) را با دست قدرت خود به وجودآورده، و در بجا آوردن احکام و اوامر خود،جانشین قرار داده و در تمام کائنات،به تمامی فرشته های نورانی دستور داده تا ادب و احترام آدم (ع) را بجای آورند تا ثابت شود که در تمامی کائنات و همه مخلوقات مرتبه و مقام آدم (ع) که مطابق منشا ُ خداوندی، خلافت و نیابت عطا کرده شده، از آن ملائکه یعنی فرشته ها که ماُمور به امور تکوینی هستند افضل و برتر است.بر همین اساس، در هر زمان خداوند انبیاء (ع) را می فرستاد که آن اقوام و امت های را که از مخلوق و ماحول متاُثر شده و در شرک و کفر و فجور مبتلا شده اند آن ها را به وسیله دعوت الی الله به طرف ایمان و اعمال که وسیله کامیابی دنیا و آخرت است دعوت دهند، و در آخرحضرت محمد (ص) را بلا تفریق و بلا تقسیم به طرف تمام انسان ها و جن های روی زمین و نسل هایی که تا قیامت می آیند فرستاده اند و به خاطر ختم نبوت، امت آن حضرت (ص) را از بین تمام امت ها در عالم ارواح برای همین کار و هدف انتخاب فرموده نایب وخلیفه خود قرار داده وفرستادند. ..

“پدر تمام معلمان روی زمین”این لقبی است که من به پیامبر عظیم الشاُن اسلام می دهم که با الیقین چنین معلمی دارای شاگردانی ممتاز بوده اند که از آنها به عنوان ائمه، مفسران، بزرگان، فقها و …،دین یاد می شود این معلم بزرگ روش خاصی را برای تعلیم و تربیت چنین شاگردانی اعمال فرموده اند که لازم به بررسی وکنکاش فراوان است.این جاست که ما باید با اهمیت تعلیم وتربیت اسلامی آشنا شویم.

 در بیان اهمیت تعلیم وتربیت همین قدر کافی است که محقق شدن گوهر آدمی منوط به آن است،مراقبت و مواظبت هایی که تحت عنوان تعلیم و تربیت در مورد انسان اعمال می شود شرط رسیدن آدمی به مرحله کمال است، نوزاد آدمی هر چند فرزند آدم است،آدم نیست و بشر تنها با تعلیم و تربیت می تواند آدم شود اگر درست تربیت شود انسانی فرشته خوی می گردد و اگر از تربیت درست بی بهره ماند نه تنها استعداد های او را ازبین می رود بلکه احتمال زیاد به قهقرا می رود و به مرتبه حیوانات بلکه فروتر از آنها تنزل پیدا می کند.) (مولانا محمود سبحان، تربیت فرزندان در پرتو شریعت/ص1)تا این جا معلوم گردید که انسان نیاز به تربیت دارد و تربیت او باید از همان آغاز زندگی شروع شود و این مسولیت به عهده پدر ومادر است زیرا کودک زیر دست آنها پرورش می یابد و از آن جا که به قول مشهور ”فرزندان آینه رفتار پدر و مادر هستند”باید پدر ومادر خودشان را به موازین شرعی واخلاقی تطبیق دهند وبعد به فرزندان آن صفات خوب و موازین شرعی واخلاقی را توصیه نماین) (همان/ص2). در سیره تربیتی ائمه اطهار (علیهم السلام) از لحظه تولد نوزاد، فعالیت های تربیتی آغاز می گردد و با این که نوزاد توان بالفعل درک اشیاء و اعمال را ندارد اما در عین حال انجام برخی آداب و مراسم برای تربیت صحیح او درآینده موثر است، از این رو رسول خدا (ص) در ضمن حدیث چهارصدگانه خود به اصحابش، آنان را به انجام این آداب در هنگام ولادت فرزندانشان توصیه نموده اند :”.. . در روز هفتم برای فرزندانتان عقیقه نمایید و به مقدار وزن موهای سر فرزندتان نقره صدقه دهید.” محمد بن علی بن الحسین، صدوق، (الخصال/. ص 751)

 بنابراین اگر ما فرزندان را مطا بق دستورات شرعی تربیت کنیم بدون شک در آینده برای ما افتخار ومایه سرور خواهند بود نه تنها افتخار، بلکه نمونه ایی از بهشت به چشم  ما خواهد آمد و در آخرت نیز خداوند آنها را سبب  راحت و آرامش پدر و مادر در بهشت قرار خواهد داشت.هم چنین اسلام به موضوع آموزش اهتمام زیادی داده وبه بسیاری از کارها رنگ و بوی عبادی بخشیده است. آموزش نماز و روزه و حج و ذکر و قرائت قرآن هر یک در راستای تربیت معنوی، اخلاقی، اجتماعی، علمی و ایمانی مسلمانان تاُثیر گزارند. یکی از صاحب نظران یکی از مشخص ترین اشتغالات اوقات فراغت را که نقش تعیین کننده ایی در تربیت و تغییر رفتار فرزندان بازی می کند را عبادت معرفی می کند ودر این باره می گوید که یکی از اشتغالات بسیار مطلوب اوقات فراغت عبادت است عبادت باعث تزکیه و سلامت نفس شده و زمینه رضایت خاطر باطنی فرد را فراهم می سازد به علاوه وقتی عبادت برای تقرب به خدای یگانه انجام می گردد بهترین وسیله به منظور دگرگونی رفتار کردار و انسان محسوب می شود. (کرباسی، وکیلیان. مسائل جوانان و نوجوانان/ص49).  شهید مطهری (رح) می فرمایند:اسلام به عبادت شکل داده وبه شکل هم نهایت اهمیت را داده ودر آن شکل نیز یک سلسله برنامه های تربیتی را در لباس عبادت وارد کرده است مثلا از نظر اینکه قلب انسان می خواهد متوجه خدا باشد،این چه اثری دارد که بدن انسان پاک باشد یا نباشد ما با دل می خواهیم پیش خدا برویم دلمان باید پاک باشد،ولی اسلام وقتی عبادت را تشریح می کند چون می خواهد عبادت هم یک اثرخاصی ازنظرتربیتی داشته باشد،چیزی را که به عبادت ربط زیادی ندارد ولی درتعلیم وتربیت موثراست درلباس عبادت (اعم از واجب ومستحب) پیاده می کند ودر ضمن آن می گنجاند مثل مسئله غسل،مسئله وضو،دائم الوضو بودن،که یکی از سنتهای اسلامی است وبه هر حال (اسلام می گوید)که به نماز که می ایستید بدن و جا مه تان پاک باشد این خود یک برنامه نظافت است در ضمن عبادت و…

 با این وجودلازم دیدیم که در مورد یکی از عبادات که مهم ترین عبادات محسوب می شود یعنی نماز وچرایی آن؟ آثار تربیتی نماز و تاثیرات نماز را بر آموزش و پرورش دانش آموزان مورد بررسی قرار دهیم.برای حداقل سخنیکه لازم است گفته شود وبرای پرهیز ازطول وتفصیل،همه تلاش خویش را برای حذف مسائل غیر ضروری در بیان مطالب بکار گرفته ام و در آخر از خداوند متعال مسئلت دارم که این کار فرهنگی هرچند کوچک را اسباب اصلاح ما، پیشرفت تربیتی و اجتماعی ما و همه دانش دوستان بگرداند وبه بارگاه خودش قبول فرماید.

بیان مسئله

  با توجه به اینکه جامعه ما اسلامی است و ما مسلمان هستیم ودو متغییر انتخاب شده تحقیق (نمازوتربیت فرزندان) در میان مسلمانان از اهمیت خاصی برخوردار می باشند به طوری که از رسول اکرم(ص) در مورد اهمیت وضرورت وجود هر دو متغییر (نماز و تربیت فرزندان) احادیث و روایات زیادی نقل شده است از جمله احادیثی که نقل شده اینکه می فرمایند:که فاصله میان انسان وشرک وکفر، ترک نماز است.  یکی از بارزترین مصادیق تربیت دینی و بلکه مهم ترین نمود آن در حوزه احکام و عبادات، نماز است.  نماز بزرگترین فریضه الهی وپیش درآمد قبولی سایر اعمال و عبادات است.علی (ع) در طول عمر با برکتشان زیباترین جلوه ها را در نماز به نمایش گذاشتند،او درحالت جنگ و صلح، بیماری و سلامت، در خانه ومزرعه،برمسند حکومت و خانه نشینی 25 ساله و درهمه حالات و شرائط،نماز مهم ترین عمل او بود و فرزندان خود رابدان سفارش می نمود،.  در وصیتی به امام حسن (ع) و تمامی خانواده و فرزندانش آنهارابه نماز سفارش کرده می فرماید :”از خدا بترسید، درباره نماز زیرا که نماز بهترین کارها وستون دین شماست” رسولی محلاتی، (وصایاء الرسول و الائمه علیهم‏السلام/، ص184)او نه تنها خود و فرزندانش به نماز اهمیت می دادند که همه پیروان وشیعیان خود را به تعلیم نماز به فرزندان و سعی درتشویق آنان به مداومت بر آن، فرا خوانده اند.  آن حضرت فرمود :«علموا صیسانکم الصلوه و خذوهم بها اذا بلغوا الحلم”“درکودکی به فرزندانتان نماز راتعلیم دهید وهنگام بلوغ، آنان رابه نماز وا دارید» خوانساری، (شرح غررالحكم و دررالكلم/،. ج4ص353).  فریضه نماز درتربیت دینی چنان مهم است که حتی در پیش از بلوغ، تنبیه مختصر فرزند به خاطر ترک آن، روا دانسته شده است.  علی (ع) خطاب به یکی از اصحاب فرمود:”کودکان اهل خانه ات را با زبان به نماز و طهارت تادیب نما و وقتی به سن ده سالگی رسیدند، آنان را بر ترک آن، تنبیه بدنی نما ولی از سه بار بیش تر تجاوز نکند” محمدی ری شهری، (میزان الحكمة، ج1،ص75) نکته قابل توجهی که در این دو حدیث وجود دارد، توجه حضرت به مراحل تربیت و نیز روش آشنا نمودن فرزندان با نماز و اقامه آن است،زیرا در مورد نماز بین دوره کودکی و بلوغ فرق گذاشته اند،. پس لازم است با وجود این همه اهمیت، به بررسی آثار نماز بر تربیت فرزندان بپردازیم که نماز چه تاثیرات تربیتی بر کردار، رفتار، منش و اصلاح فرزندان دارد؟  

اهمیت و ضرورت مسئله              

 تربیت از حیاتی ترین ابعاد زندگی انسان است و در پرتو آن،انسان به سعادت مطلوب نائل می آید.  بزرگ مربی اسلام، علی (ع)در سخنان دربارخود بارها وبارها از این امر مهم پرده برداشته وآثار و نتائج مثبت تربیت فرزند و پیامدهای منفی بی توجهی به آن را بیان داشته اند.  اما پیش از بیان دیدگاههای حضرت دراین زمینه،مناسب است نوع نگرش و برداشت آن حضرت را از فرزند ارائه نمائیم.برخلاف برداشت ونگرش برخی افراد که از فرزند بیش تر به عنوان ابزاری برای پاسخگویی به نیاز عاطفی والدین ونیز عضوی برای تامین و خدمت به خانواده و مایه فخر و مباهات والدین نگریسته می شود، امام علی (ع) به فرزند بسی فراتر ازاین نگریسته و آن را عطیه ای الهی بر شمرده اند که در پرتو توجه و تربیت والدین به رشد کافی رسیده و در پی نیکوکاری و احسان به والدین بر می آید.  در نهج البلاغه آمده است که :”در حضور امام علی (ع) مردی به دیگری تولد پسرش را این چنین تبریک گفت :”گوارایت باد رزمجویی سوارکار !» آن حضرت از نوع تبریک گفتن او نهی نمود و تبریک گفتنی این چنین رابه او توصیه نمود :”امید که بخشنده اش را سپاسگزار باشی و این عطیه الهی مبارکت باد، او به رشد دلپذیر برسد و تونیز ازنیکی و خیرش بهره مند شوی”. عبدالمجید معادیخواه،(فرهنگ آفتاب/، ج 7،ص 3902)آن حضرت درسخنی کوتاه و در عین حال عمیق و ظریف، تربیت و ادب آموزی را میراثی بی مانند تلقی نموده اند.  معمولابا در گذشت انسان، نگهبان میزان و مقدار میراث به ارث گذاشته او معطوف است و چنآن چه فردی متمول و ثروتمند باشد، اقلامی ازمیراث همانند زمین، خانه و ماشین در نظر کوته نظران، بزرگ ومهم جلوه می نماید اما از دیدگاه امام مربیان، علی (ع)،میراثی به مانند ادب و تربیت وجود ندارد”لامیراث کالادب” محمدخوانساری، (شرح غررالحکم و دررالکلم آمدی/، ج 6، ص 353) علی (ع) ثمره و محصول تربیت صحیح را پرورش فرزند صالح وپیامد بی توجهی به امر خطیر تربیت را”رشد یافتن فرزند ناصالح” برشمرده و برای هریک از این دو، آثار و نتائج مثبت و منفی  زیادی بیان نموده اند.  و در کلامی دیگر از فرزند ناصالح به آلوده کننده پیشینیان خود و فاسد کننده اولاد و بازماندگان یاد می کنند”. (همان، ولد السوء یعر السلف و یفسد الخلف) (همان، ج 6،/ ص 224)

 امروزه بسیاری از حرکت های بی دینی و گروه های انحرافی صرفا به این دلیل بر خود می بالند که به نوعی توانسته اند با گرفتار ساختن چند نفر از فرزندان ما و از آنها به نفع نظریاتشان کار بگیرند و از بی خبریشان سوء استفاده کنند، دشمنان در سنگرهای فکری و فرهنگی چنان تلاش می کنند که لحظه ای آسایش ندارند آنها پی برده اند که از طریق جنگ با اسلحه و از بین بردن فیزیکی فرزندان مسلمان نه تنها نمی توانند همه آنها را از بین ببرند بلکه خشم و نفرتشان را علیه خود برمی انگیزند طوری که نسل های آینده طعم تلخ جنایاتشان را همیشه به یاد خواهند داشت این جاست که آنها به جای جنگ گرم، جبهه جنگ سرد را اختیار کرده و از اهرم های فریبنده زیر استفاده می کنند:1-ترویج غنا و موسیقی و ساز وآواز و ترانه های مبتذل و تحریک آمیز2-اشاعه فحشا و بی حجابی، بی نمازی و پخش کتابهای ضد اخلاقی و فیلم های سکسی ومدرنیسم و...3-بدبین ساختن فرزندان به علما و مساجد و مراکز اسلامی و بزرگ جلوه دادن نکات ضعف بزرگان اسلام و چندین اهرم فریبنده دیگر…دشمنان اسلام می دانند که با اجرای سیاستهای فوق در میان فرزندان ما آنها را به عناصری سست و بی حال و غیرمتعهد بی هدف و بی تفاوت تبدیل خواهند کرد و به جای اینکه رهسپار آموزشگاه ها و دانشگاه ها و مراکز علم و عبادت شوند و به عکس زینت بخش اماکن فساد شده و آواره و بی بندوبار خواهندشد با این وجود لازم است ما مسلمانان بر گردیم به گذشته خود و ببینیم که چه چیزی را جا گذاشته ایم که این چنین در دام فرهنگ فریبنده اغیار قرار گرفته و از اصل خویش بدوریم؟این میسر نیست مگر با بررسی گذشته و زندگی سلف صالح اسلام، این که چه چیزی باعث پیشرفت دنیا و آخرت آنان شده بود؟

آنان این چنین بودند وارثانشان نیز باید چنین باشند پس ما مسلمانان اگر خواهان پیروی دین و سربلندی امت و اتحاد همه جانبه ی مسلمانان هستیم باید به آنان تاسی جوییم و با پایبندی به شعائر اسلامی و انتقال آن به فرزندانمان که آینده سازان جامعه اسلامی هستند و با ترویج احکام اسلام به فرزندانمان می توانیم اسلام را دوباره زنده کنیم.

پیشینه تحقیق

پیشینه نظری: نماز ميراث تمامي انبيا است. هرپيامبري كه مبعوث به رسالت شد، انسان ها را به نماز دعوت كرد وبه آن سفارش نمود.قرآن كريم در سوره مريم آيه 31از دعوت به نماز حضرت عيسي(ع) ودر آيات بعد از دعوت به نماز حضرت اسماعيل (ع) ياد كرده است.در سوره طه خداوند به رسول اكرم حضرت محمد (ص) مي‌فرمايد: خانواده و پيروان خود را به نماز امر كن و در اين دعوت شكيبا باش. نماز تقديم حمد وسپاس به درگاه خالق منان و كامل ترين پاسخ به عالي‌ترين نياز انسان است. نماز فرصتي براي طراوت بخشيدن روح وپلي براي نيل به اوج كمال است. (دكتر افروز، 1389،صص12-13) يكي از مسائل مهمي كه فكر دينداران جوامع گوناگون بشري را به خود جلب كرده، اين مسأله است كه چگونه فرزندان جامعه را ديندار و نمازخوان كنند وآنها را از بهره‌هاي فراوان اين وديعه آسماني پر نصيب سازند. پرستش حقيقتي است كه در همه موجودات عالم وجود دارد و موجودي در عالم نيست كه پرستنده حق نباشد. اين حقيقت كه گوشه‌هايي از رموز آن در عالم كشف و شهود براي عالمان راستين پديدار گشته، در آيه شريفه 43 سوره بني‌اسرائيل اين گونه آمده است.«وَ اِنْ مِنْ شيءٍ اِلا يُسبٌَحُ بِحَمده ولكن لا تَفْقَهون تَسْبيحَهُمْ” (موجودي نيست كه تسبيح گوي خداوند سبحان نباشد،لكن تسبيح آن‌ها را متوجه نمي‌شويد) (مجيدي،1390،ص4(

برپايي نماز در مدارس و منازل وظيفه‌اي خطير و بسيار حساس است،زيرا  این دو مکان سواي وي‍ژگي هاي منحصر به فرد، محل تشويق، اضطراب، رقابت‌هاي نگران كننده توأم با شكست وپديده هاي ناخوشايند ديگري است كه هر كدام از آن ها به تنهايي قادر به تبديل محرك هاي خنثي به محرك هاي شرطي نيرومند فراخوان اضطراب و حالات ناخوشايند رواني مي‌باشند. بنابراين ايجاد اصلاحات بنيادي به منظور تغيير در نگرش فرزندان نسبت به مناسك جاري بوي‍ژه نماز مي تواند زمينه ساز تحولات اساسي در شخصيت فرزندان شود و نه تنها نگرش آنها را نسبت به صورت ظاهري عبادات بهبود بخشد بلكه در جهت‌گيري اصولي به سوي ارزش‌هاي انساني آنها را هدايت نمايد. هم چنين بسياري از مشكلات فردي و اجتماعي كاهش يافته و تهاجم فرهنگي بيگانه به نسل نو،چندان كاري از پيش نخواهد برد و در زمينه فكري و اخلاقي از انحراف معصون خواهد ماند. (دكتر محمديان،1388،صص31-27(در دين ما نماز به عنوان ستون دين تلقي شده،ملاك ارزش آدمي و قبول كليه اعمال و فرائض ديگر اوست و اگر درست اقامه گردد، به عنوان معراج مؤمن و در رأس دين شمرده مي شود، كه نياز به مداومت و محافظت دارد. بدون ترديد، همه فرزندان،بالفطره استعداد پذيرش و انجام تكاليف مذهبي را دارند اما آن چه مهم است،‌ چگونگي  آشنایی با آثارتربیتی آنها بر شخصیت فرزندان و روش ها وارائه شيوه‌هاي جذب آنها به سوي تكاليف مذهبي است. (سرلك،1389،صص19-18(بيش از 122 آيه در قرآن مجيد پيرامون نماز نازل شده است كه اين امر نشان دهنده اهميت ومنزلت نماز نزد خداوند است.

نماز و دعا و نيايش،طپش قلب وتنفس شخص را آرامش مي‌بخشد واين اعمال روحاني باعث پايين آمدن فشار خون،كندي امواج مغزي بدون استفاده از دارو و جراحي مي شود. نماز حقيقي واز خلوص دل به وجود آورنده‌ي شادي و نشاط  در انسان است. خواجه نصرالدين طوسي مي‌گويد:«كسي شاد است كه مي داند نبايد به چيزي دل ببند كه بيم از دست دادن آن را دارد ونمازگزار حقيقي به كسي جز خدا دل نمي‌بندد. فحشا و منكر را نماز،از ملّتي بيرون مي كند. نماز پاك كننده‌ي انسان از آلودگي ها و منكرات است. نماز آرامش دهنده روح و روان است. نماز سخن گفتن با خالق هستي است. سيدالشهدا(ع)در همان ظهر عاشورا كه جنگ بود وهمه در معرض خطر بودند،وقتي يكي از اصحاب گفت كه ظهر شده است فرمود كه ياد من آوريد نماز را وخدا تو را از نمازگزاران حساب كند و همآن جا متوقف شد و اداي فريضه كرد.

نماز از مهم ترين و ضروري‌ترين فرائض وتكاليف اسلامي است كه بر هر بالغ و عاقلي واجب است، حتي در جنگ نيز اين تكليف از مسلمانان ساقط نمي‌شود ارزش حياتي و اثرات معنوي نماز به حدٌي است كه پيشوايان گرامي دين، نماز را ستون دين ناميده‌اند واگر عمداً آن را ترك كند دين خود را ترك كرده است. (كريمي،1383،ص23) نماز به عنوان استمرار روح ملكوتي در انسان از جايگاه وي‍‍‍‍ژه‌اي بر خوردار است. اين ارتباط معنوي ميان خالق ومخلوق است كه خود را در برابر پرتگاههاي دنيوي تضمين مي كند. نماز،پالايش دروني فرد است از هرگونه آلودگي، وتذهيب نفساني انساني در برابر پليدي ها مي باشد. نماز علاوه بر بعد معنوي كه در فرد ايجاد كرده و زمينه ساز صعود انساني به مراحل والاي انسانيت مي‌گردد اثر نافذ ديگري هم دارد كه زندگي اجتماعي افراد را تحت‌الشعاع قرار مي‌دهد. پس به‌جا است كه در دنياي امروزي، كه هر روز با شبيخوني از سوي اهريمنيان روبه‌رو هستيم همگي با تمسك به آيين جامع و كامل اسلام سعادت خويش و اطرافيان خود را تضمين كنيم. در اين ميان علي‌الخصوص قشر نوجوان و جوان جامعه كه سازندگان ايران فردا هستند با آگاهي از مباني اعتقادي خويش فرداي سبزي براي اين مرز و بوم به تصوير كشند. (قائمي،1371،ص17(

پیشینه عملی: هميشه اِضطراب و نگراني،يكي از بزرگترين بلاهاي زندگي انسان ها بوده و هست كه عوارض ناشي آز آن در زندگي فردي و اجتماعي كاملاً محسوس است.هميشه آرامش، يكي از گمشده‌هاي مهم بشر بوده،به هر دري مي‌زند تا آنرا پيدا كند.تاريخ بشر پر است از صحنه‌هاي غم‌انگيزي كه انسان ها براي تحصيل آرامش به هر چيز دست انداخته و در هر وادي گام نهاده وبه انواع اعتيادها تن داده است قرآن با يك جمله كوتاه و پر مغز،مطمئن‌ترين و نزديكترين راه را نشان داده مي‌گويد:«اَلا بِذكْرِالله تَطْمَئِنٌَ القلوب» (رعد/28) بدون ترديد،در ميان عبادات و مسائل معنوي،نماز از ارزش واهميت خاصي برخوردار است وبه اندازه‌اي كه به نماز سفارش شده به چيزي سفارش نشده است. (مرادي،1389،ص27)

تحقیقات مشابه:در سايت راسخون آقاي علي حاجي‌بابايي مهم‌ترين راهكارهاي جذب دانش آموزان به نماز را با توجه به خلاصه اي از 90 تحقيق فرهنگيان منطقه اسفراين به شرح زير معرفي مي كند -تبيين اثرات نماز2- تكريم و شخصيت دادن به دانش‌آموزان 3-نشاط آفريني فرهنگي و اعتقادي و خود باوري در دانش‌آموزان4- ايجاد رابطه قوي ديني بين معلم و دانش‌آموزان5-داشتن نماز خانه جذاب و عالي و استفاده از رنگ‌هاي دلپذير6- بازگو نمودن اهميت و ضرورت نماز به اولياي دانش‌آموزان7- اجراي مسابقات مختلف در خصوص نماز و اهداي جوايز به دانش آموزان برتر8- شركت معلمين،مدير،معاون وساير كاركنان در كنار دانش‌آوزان در نماز جماعت9-برگزاري نمايشگاه در خصوص نماز از آثار دانش‌آموزان10- توزيع كتب ديني و اخلاقي ساده11-معرفي دانش‌آموزان نماز گزار و تشويق آنان در حضور ديگران12- برگزاري اردوهاي سياحتي و زيارتي13- استفاده از تمثيل و شعر و ادبيات در سخنراني در مورد نماز 14- ايجاد سرويس هاي بهداشتي مجهز در مدارس 15- داشتن كتابخانه غني وسودمند در مورد نماز.

آقاي داود راعي در كتاب پنجره‌اي رو به آفتاب2 در پژوهشي تحت عنوان (راه هاي علاقه‌مند كردن دانش‌آموزان به نماز)راههاي درمان آسيب‌هاي اجتماعي نماز گريزي دانش‌‌‌آموزان را به شرح زير معرفي مي‌كند:

1-   به كارگيري روش محبت 2- روش تذكر3- نقل يا نمايش قصه‌ها و خاطره‌هاي زيبا در ارتباط با اهميت و عظمت نماز4- احداث وزيبا سازي مساجد و نمازخانه‌ها 5- ويژگي‌هاي شخصيتي و رفتاري امام جماعت مساجد و مدارس

خانم عالمه سيدكاظمي از شهرستان گرمي در كتاب پنجره‌اي روبه آفتاب كه شامل تجربه‌ها وخاطره‌هاي آموزشي و تربيتي فرهنگيان مي‌باشد مي‌نويسد:انجام عبادت در كودكي موجب ملكه شدن اين رفتار در وجود آنها مي‌گردد واگر بخواهيم افراد با عبادت خو بگيرند،بايد دوره كودكي را مغتنم بشماريم. وي نقش الگو،تبليغ صحيح،تشويق، تذكر را در آوردن وجذب كودكان به نماز و عبادت موثر مي‌داند و مي‌نويسد:چون كودكان،بسياري از حركات و رفتارها را از طريق تقليد كردن از ديگران مي‌آموزند؛پس بايد براي آموزش نماز،الگوي مناسب در معرض ديد آنها قرار دهيم و به اين شعر سعدي استناد مي‌كند كه گفته:«بزرگي سراسر به گفتار نيست دو صد گفته چون نيم كردار نيست»وي حضور معلمان را به صورت عملي در انجام عبادات، جهت تأثير در الگو پذيري و تشويق دانش‌آموزان موُثر مي‌داند و معتقد است در انجام عبادات و نماز نبايد براي دانش‌آموزان سخت‌گيري كنيم زيرا نتيجه عكس خواهد داشت (سيد كاظمي،1388،ص2)

فلسفه نماز

چرا نماز می خوانیم؟فلسفه این همه نماز خواندن چیست؟ تا چه زمانی باید نماز خواند؟ بدون شک این چنین سؤالاتی از ناحیه شیطان به ذهن انسان بروز می کند وچون انسان درصدد جواب آن بر می آید،شیطان با وسوسه های گوناگون فکرش را منحرف نموده وفرصت فکر کردن را از او می گیرد. مسلمانان ماُمورعمل است،مسئول دانستن تمام حکم تهای مشروعه نیست،چون عقل قاصرتر از آن است که فلسفه تمام احکام را دقیقاًدرک کند زیرا فلاسفه معتقدند تا فلسفه هر حکمی از احکام شرع را ندانیم، بدان عمل نمی کنیم با وجودی که عقل ما فلسفه بسیاری از احکام شرع را نمی داند بنابراین اگر ما جهت انجام هر حکم الهی به دنبال فلسفه وحکمت ان باشیم،فلسفی خواهیم بود واسلام (هم چنانکه از ماده اش هویدا است) به معنای انقیاد و فرمانبرداری است ویا به عبارت دیگر هر حکم خدا را بدون دلیل قبول داشتن است. هم چنانکه حضرت ابراهیم (ع) حکم ذبح حضرت اسماعیل را در خواب می بیند بدون سوال حکمت و فلسفه آن برای اجرای آن اقدام می نماید و وقتی که این حکم را به طفل نه ساله اش (حضرت اسماعیل)می گوید:او نیز بدون اینکه جویای فلسفه و حکمت آن باشد بی محابا به پدر می گوید:« یا ابت افعل ما تومر”«ای پدر بدآن چه مامور گردیدی عمل کن” گرچه شریعت مطهر اسلام با دانستن فلسفه احکام شرع  مخالفتی ندارد ولی مبنای عمل به احکام شرع را منوط به دانستن فلسفه آنها صحیح نمی داند وروی همین اصل است که عقل انسان از دانستن فلسفه احکام شرع قا صر است. خداوند پیا مبران (ع) را فرستاد تا مردم را از این سردرگمی نجات داده و بدآن چه مورد نظر اسلام است رهنمون فرماید وجواب الزامی آن است که قرآن با متانت ز یادی می فرماید :اگر نعم تهای خدا را بشما رید نخواهید توانست (نحل،18) ودر حدیثی آمده است”من عرف نفسه فقد عرف ربه» «کسی که خود را شناخت پروردگارش را نیز شناخته است»(کشف الظمون،ج 2) از مجموعه این گونه آیات و احادیث چنین بر می آید: که ای انسان! تا زمانی که از نعمت چشم، گوش، عقل، زبان، دست، پا، بویایی، تفکر، خوردن، آشامیدن، نفس کشیدن، جوانی و استفاده از انواع نعمت ها و سلامتی از هزاران نوع بیماری و پیشرفت های مختلفی که به آنها دسترسی داری باید به شکرانه این همه نعمت ها نماز بخوانی؛ بلکه بالاتر از همه آنها آن است که خداوند در جاهای متعددی انسان را به عنوان خلیفه خود معرفی نموده است «انی جاعل فی الارض خلیفه» (بقره/30)

 به هر حال نماز گر چه یک لفظ کوچکی است اما بهترین وسیله برای اصلاح شخصیت انسان و وسیله سرگوشی و نجوی با خداوند است وموضوع تکراری نیست بلکه نردبان ترقی می باشد و خداوند آنرا برای پیشرفت همگانی و رسیدن به خود قرار داده است  این یک اتوبان همگانی است که تمام جهانیان از هر قشر و هر زبان می توانند از آن بهره گرفته و خود را به خدایش برسانند لذا عبادت خود را خالصانه به درگاه باریتعالی تقدیم نماییم و مبنای عمل کردن به احکام را منوط به فلسفه آنها نکنیم.(مولانا محمدطیب،چرانماز می خوانیم؟/ص6،7،8،5)

عقل و وجوب نماز

اگر ما هیچ دلیلی از قرآن و روایات مبنی بر وجوب نماز نداشته باشیم لیکن از نعمت گرانمایه عقل بهرمند باشیم، همان عقل سلیم حکم به وجوب نماز می کند.یک مثال برای فهم بهتر؛ عقل سلیم بر این حکم می کند که هرکس که به ما خدمت کرد  درخور همان خدمتش از او تشکر نماییم،مثلا فرض کنیم کسی که به فن شنا آشنا نیست اگر روزی خواست برای آبتنی به کنار دریا برود شروع به آبتنی نماید اتفاقا موجی بلند فرا رسد و او را در برگیرد و به عمق دریا برد در این لحظه متوجه می شود که مرگش حتمی وبی چون و چرا می باشد اگر در همان حال شخصی پیدا شود و دست او را گرفته از قعر دریا به بالا آورد و او را از مرگ حتمی برهاند و سلامتی را به او باز گرداند به راستی شخص نجات یافته در قبال این خدمت نجات دهند چه وظیفه ای دارد؟! عقل سلیم یا عقلای عالم در این گونه موارد چه حکم می کند؟ بدیهیست تمام عقلای عالم به اتفاق می گویند:که شخص نجات یافته زر خرید ناجی می شود و تا آخرین لحظه عمر مرهون این خدمت بزرگ اوست ولذا موظف است در هر حال و هر جا او را بستاید و از او قدردانی و تشکر نماید«هل جزاء الاحسان الا الاحسان»(الرحمن/60) با توجه به مثال بالا وقتی موظف باشیم نسبت به خدمت و احسانی که  از انسان های هم سنخ و هم ردیف خود می بینیم،حتی الامکان او را بستاییم و در خور خدمتش از او تقدیر و تشکر کنیم چه می گویید درباره خداوند عزوجل که همه موجودات عالم را از عدم محض به وجود آورده

آیا چنین آفریدگاری شایسته و لایق پرستش و ستودن نیست؟آیا چنین خالقی سزاوار رکوع و سجود، خضوع و خشوع نیست؟ (عطایی اصفهانی،چرا نماز؟ص18،19،20،) نتیجه اینکه هر کس از عقل سلیم برخوردار باشد اقرار و اعتراف می کند که باید از نعمت های بی کران حق تعالی قدردانی کرد و هر چه عقل درک و فهمش بیش تر باشد همچنان حمد وثنا،تقدیرو تشکرش افزون می گردد بنابراین نماز بالاترین و بهترین طریقه تشکر و قدردانی است.)(همان ص،21،22،23)

تربیت
 تربیت: پرورش، پروراندن، پروردن و آموختن معنی شده است، برای رسیدن به تعریف کامل تر تربیت بحث را با توجه و عنایت به معنای لغوی تربیت و کلمات و اصطلاحاتی که مترادف آن به کار می روند پی می گیریم و امیدواریم که این شیوه راه گشای بسیاری از مسائل موجود در راه تعریف تربیت باشد برای این منظور ابتدا به معنی کلمات تعلیم(آموزش)و تربیت (پرورش) به مثابه دو کلمه مستقل می پردازیم که اغلب به صورت مترادف هم به کار می روند.

1-تعلیم یا آموزش:این وازه در لغت به معنی آموختن، یادگرفتن، آگاهانیدن، کسی را چیزی آموختن و….آمده است

اموزش در حقیقت کوشش است که معلم برای انتقال دانش ارزش یا مهارتی خاص به شاگردان به کار می برد به عبارت روشنتر عمل تعلیم وآموزش فقط به امر انتقال معلومات نظری یا عملی از سوی معلم به شاگرد گفته می شود و با این انتقال هم، کارتمام می شود

2-تربیت یا پرورش: تربیت در لغت پرورانیدن، پروردن و آموختن معنی شده است دقت در معنی کلمه تربیت یا پرورش نشان می دهد که این کار مستلزم رو به کمال بردن و رشد دادن است از معانی هر دو کلمه معلوم می شود که تعلیم مستلزم”معلم»و«متعلم» وتربیت مستلزم وجود«مربی»و«متربی»است هردوکلمه هم درمورد انسان وهم در مورد حیوان به کار می روندو اما در مورد مفهوم تربیت اینکه تربیت در جریان زندگی انسان نقش مهم و اساسی دارد این مفهوم همیشه مورد توجه اکثر دانشمندان، فیلسوفان، روشنفکران، مصلحان اجتماعی و حتی شعرا و نویسندگان بوده است آغاز تربیت انسان از بدو تولد است، او را تربیت می کنند تا زندگی کند و تا وقتی که زنده است به تربیت نیاز دارد و اما زندگی انسان ابعاد و جوانب گوناگون دارد ازجمله بعد جسمی، روانی،اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و سرانجام فرهنگی توجه وبرخورداری انسان از هر یک از این جنبه ها چیزی است که از طریق تربیت حاصل می شود.

فراخنای مفهومی تربیت

تربیت  فقط به انسان اختصاص ندارد. درباره هر موجودی که قابلیت و ظرفیت‌های پویا و رشدیاب داشته باشد (اعم از گیاهان، جانداران، حیوان‌ها و انسان ها)، تربیت صادق است.دیگر اینکه تربیت هرگاه در مورد انسان به کار رود‌ ـ چنان که این پژوهش به قسمتی مهم از آن (رفتاری،اجتماعی،اخلاقی)هنگام کاربرد واژه تربیت درهمین قلمرو را در نظر دارد ـ، بارور ساختن و به فعلیت نشاندن تمامی امکان های بالقوه و نیروهای نهفته در تمام سویه‌ها و ابعاد وجودی وی را شامل می‌شود و عبارت است از:”کوشش و تلاش برای فعلیت بخشیدن کلیه قابلیت‌ها، موهبت‌های جسمانی و روانی ـ عقلی و عاطفی ـ انسان در بعد فردی و اجتماعی».

گونه‌های تربیت

تربیت آن گاه که نسبت به انسان لحاظ شود، به پیروی از ساحت‌های مختلف وجودی و نیروها و استعدادهای گوناگون انسان، به گونه‌های مختلفی همچون تربیت عقلانی، اخلاقی، دینی، عاطفی، روانی، اجتماعی، جسمانی و بدنی تقسیم می‌شود، و تربیت عملی (اخلاقی،رفتاری،اجتماعی) تنها یکی از زیر شاخه‌های تربیت است. از همین رو است که می‌توان و باید گفت هر تربیت عملی در خصوص ملاک های اخلاقی،رفتاری و اجتماعی نوعی تربیت است، لکن هر تربیتی، تربیت عملی نیست.

خلاصه ای از نظرییات تربیتی استاد مرتضی مطهری(رح)

به نظر استاد هر مکتب فکری که اهداف معین و مشخصی دارد از مقررات همه جانبه ای پیروی می کند و نظام حقوقی،اقتصادی،سیاسی، اجتماعی و مانند آن دارد ممکن نیست نظام آموزشی و تربیتی نداشته باشد.از این رو،در مکتب انسان ساز اسلام،که در آن هم اصالت فرد محفوظ است و هم اصالت جامعه،بدون شک باید برنامه ای برای ساختن افراد در دست داشته باشیم.وی معتقد است که تربیت با صنعت فرق دارد و تربیت را عبارت از پرورش دادن،یعنی به فعلیت درآوردن استعدادهای درونی،ذکر می کند که در مورد جانداران صادق است چون این پرورش دادنها به معنی شکوفا کردن استعدادهای درونی موجود است،تربیت باید تابع و پیرو فطرت باشد.به گفته ایشان انسان هم جسم و یک سلسله قوای جسمانی دارد و هم روح ویک سلسله قوای روحانی، پرورش جسم به معنی تقویت جسم است وتقویت قوای جسمانی نه تنها مذموم نیست بلکه ممدوح هم هست و فلسفه بسیاری از نظافت ها، غسل ها، بهداشت ها و سایردستورات بهداشتی که در اسلام وجود دارد به پرورش،تقویت و تطهیر تن بر می گردد،واما قوای روحانی، استاد با استفاده از یکی از جدیدترین نظریه های روانشناسی،روح بشر را دارای پنج استعداد ذکر می کند:1-استعداد عقلی(استعداد حقیقت جویی)2-استعداد اخلاقی(وجدان اخلاقی)

3-بعد دینی:که آن را حس تقدیس و حس پرستش تفسیر کرده اند4-بعد هنری یا ذوقی یا بعد زیبایی

5-استعداد خلاقیت.

به نظر وی ضرورت دارد که در پرورش و تربیت انسان،تعادلی میان همه استعدادهای طبیعی او وجود داشته باشد وآن طور نباشد که استعدادی پرورش یابد واستعداد دیگری به دست فراموشی سپرده شود.

تربیت اسلامی از منظر پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار (ع)

 حضرت علی (ع) می فرماید:”كودك هفت سال آزاد است و هفت سال مورد ادب و توجه و هفت سال دیگر مورد خدمت و یاور است» (بحار الانوار ج 23 ص 65) از روایات اسلامی استفاده می شود كه آغاز تعلیم مدرسه ای كودك در هفت سالگی است. امام صادق (ع) می فرماید:”كودك هفت سال بازی می كند و هفت سال خواندن و نوشتن می آموزد و هفت سال (مقررات زندگی) حلال و حرام را یاد می گیرد». (اصول كافی ج 6 ص 47 و 46) در هفت سال دوم كودك آمادگی لازم را برای فراگیری معلومات و آداب اسلامی پیدا می كند. نكته ای كه باید در همه مراحل در نظر گرفته شود، این است كه محتوای آموزشی و تعلیم باید با مسائل روز و مورد نیاز فراگیران و نیز شرایط محیطی و اجتماعی آنها مرتبط باشد. علی (ع) می فرماید:”فرزندان خود را به عادات و آداب خود مجبور نكنید؛ زیرا آنها برای زمانی غیر از زمان شما خلق شده اند.» (نهج البلاغه گفتار 240) تربیت و پرورش كودكان یكی از اموری است كه در سنت اسلامی بسیار مورد اهمیت واقع شده است. این در حالی است كه بیش تر والدین تنها به طور غریزی به تربیت كودكان خود می پردازند و هیچ آموزش یا مطالعه ای در این زمینه ندارند. برای رفع این كمبود، كارهای بسیار زیاد و عمیقی لازم است تا پاسخگوی مشكلات روزمره كودكان و نوجوانان باشد. آن چه در این نوشتار خواهد آمد، نگاهی بسیار كوتاه به دیدگاه های سنت اسلامی در زمینه تعلیم و تربیت است. امید است كه قدمی در نشان دادن خلا موجود و ایجاد انگیزه ای برای تحقیق در این زمینه برداشته باشیم.

فطرت كودكان

از جمله مهم ترین نكاتی كه درخصوص آموزش دینی كودكان در روایات آمده است، مساله فطری بودن توجه به دین و خداست. رسول اكرم (ص) فرمود:”هر نوزادی با فطرت خدایی به دنیا می آید و پرورش می یابد، مگر این كه پدر و مادر او را به سوی یهودی گری یا مسیحی گری بكشانند.» (بحارالانوار ج 3 ص 281) و نیز آمده است كه موسی به خدا عرض كرد:”پروردگارا! كدامیك از اعمال نزد تو برتر است؟ خطاب رسید: محبت به كودكان؛ چرا كه من فطرت آنها را بر پایه اعتماد به یگانگی خود قرار دادم.» (آیین تربیت ص 381) تمام این احادیث نشان می دهد كه باید پدر و مادر محیطی مناسب برای كودك فراهم آورند تا حقایقی یا عقایدی كه ریشه های آن در نهاد و فطرت كودك نهفته است، به منصه ظهور برسد. 

رغبت ها

انسان به طور كلی موجودی است اجتماعی و خواهان زیستن در اجتماع است؛ از این رو اگر بخواهد با آنها بجوشد و در پس آنها عرض وجود كند، باید تقلید كند. این زمینه ای مناسب برای آموزش جنبه های مذهبی است. كودك می خواهد رفتار افراد بزرگتر را تقلید كند؛ پس در حضور او نمازتان را بخوانید و یا او را همراه خود به مسجد ببرید. كودك رغبت دارد خود را در جای بزرگترها قالب بزند، پس زمینه ارتباط او را با بزرگتران فراهم كنید. تا آداب زندگی؛ معاشرتی، اخلاقی و در كل آداب و رسوم مذهبی را از این طریق بیاموزد.

ارائه الگوهای مثبت

در این روش از داستان انبیا و ائمه بخصوص دوران طفولیت امام حسن (ع) و امام حسین (ع) استفاده می شود.

حس غرور و خودپسندی

  امری است كه بدون شك در بین تمام انسان ها وجود دارد می توان از حس غرور مثبت كودك استفاده كرد مثلا به او گفت كه من مطمئنم كه تو می توانی نماز بخوانی.

مراحل پرورش مذهبی كودك

 رسول خدا (ص) فرموده اند:”فرزندان خود را به سه خصلت تربیت كنید: محبت پیامبرتان و محبت خاندان او و قرائت قرآن». شك نیست كه هر سنی مقتضایی برای خودش دارد و باید طبق آن برنامه ریزی كرد. در كتب روایتی دوره 21ساله تعیین شده است كه به 3دوره 7ساله تقسیم می شود و هر كدام به دوره جزیی تری قابل تقسیم است.

7سال اول : دوره تكوین است :پرورش مذهبی در حقیقت از همان روز تولد با گفتن اقامه و اذان در دو گوش كودك آغاز می شود و بتدریج این آموزش ها تا 3سالگی تكامل می یابد. مرحله رشد دیگری از 5سالگی آغاز می شود كه در این مرحله باید متوجه تفاوت كودكان در امر رشد و نمو باشیم. تحقیقات روان شناسی، تفاوت های كودكان را از نظر میزان و ظرفیت یادگیری و نیز رشد و نمو عقلی آنها، مدنظر قرار داده است. اصول تربیتی اسلام از همان ابتدا توجه و نظر خود را به وجود تفاوت های رشدی در 5سالگی با مطرح كردن سوال زیر جلب كرده است. الیهما یمینك من شمالك؟ راستت از چپت كدام است؟ اگر كودك بتواند به این سوال پاسخ بدهد، مرحله رشد قبلی خود را پشت سر گذاشته است. امام صادق (ع) سفارش كرده اند كه در 5سالگی، به كودك، سجده آموزش داده شود. هم چنین امام می فرمایند:”كودك خود را تا 6سالگی فرصت دهید، سپس او را در فراگیری كتاب به مدت شش سال تربیت كنید. (وسائل باب 82 حدیث 2) شارع اسلام در زمینه های دیگر تشریعی نیز به تفاوت بین كودكان توجه دارد مانند حدیثی كه درباره اقامه نماز میت برای كودك متوفای 5ساله وارد شده است. از حضرت صادق (ع) سوال شد؟”آیا اگر كودك 5ساله ای بمیرد، باید نماز میت بر او خواند؟ حضرت فرمود: اگر نماز را فهمید و درك می كرد، بر او نماز خوانده شود».(وسائل باب 13حدیث 4).

7 سال دوم، دوره پرورش دینی است : در این دوره است كه كودك از حكم وضعی به حكم تكلیفی باید عمل كند. علاوه بر آموزش اعمال واجب اعم از روزه و نماز در 7سالگی، امام صادق (ع) در زمینه تعلیم احادیث اسلامی می فرمایند:”احادیث اسلامی را به فرزندان خود هر چه زودتر بیاموزید، قبل از آن كه مخالفان بر شما سبقت گیرند». (فروع كافی ج 6 ص 76) ایمان واقعی به مذهب از حدود 12سالگی در كودك پیدا می شود و در این سن تا حدود قابل توجهی می توان معنای اصیل مذهب را به او منتقل كرد. ضمنا مبانی اخلاقی و تربیتی، به آداب معاشرت و رسوم و سنن در همین دوره باید به كودك آموزش داده شود. پایان این دوره همزمان با دوره نوجوانی است و كودك با تجاربی كه در زمینه های مختلف به دست آورده، بالنسبه به فردی مستقل و صاحب نظر می شود.  

7 سال سوم، دوره تمرین و عمل است :در این دوره نیز كه خود به 3مرحله پایانی نوجوانی، دوران بلوغ و دوره جوانی تقسیم می شود، بیش تر توجه والدین باید به دوران بلوغ باشد كه دوره رشد احساسات و نوعی تولد مجدد است و دوره ای است كه نیاز آنان به راهنمایی، به اوج خود می رسد. ایمان به مذهب از 16سالگی اوج می گیرد و در صورتی كه به الگوی كاذبی برخورد كردند، در جنبه مذهب، خطراتی برایشان وجود خواهد داشت. پایان بلوغ و از حدود 18سالگی، دوره استقلال تقریبی است. دقت و استدلال منطقی در او رشد می كند و می توان از این طریق به آموزش مذهبی و دینی او پرداخت.

آثار تربیتی نماز

نماز و اخلاق: نماز برای اصلاح نفس موفق ترین مجاهده است زیرا به وسیله آن اخلاق صحیح گردیده وبداخلاقی از بین می رود و راز آن این است که اساس بداخلاقی نفس بر انانیت،کبر وغرور است که از آن خیانت نفس بوجود می آید وبسا اوقات اساس بدخلقی وبدکرداری از آن پایه ریزی می شود،خصوصا اینکه بنیاد فساد بین یکدیگر بر همین بدخلقی است زیرا تکبر از بزرگ داشتن نفس به وجود می آید که ابتدا به شکل تفاخر عادت می کند وزمانی که انسان خودش را از همه برتر می داند غیر از زیاده خواهی و خودستایی چیزی را قبول ندارد و اثر لازمه این فخر و ریا، تحقیر و تنقیض دیگران است که این باعث تحریک و کدورت دل های دیگران نسبت به او می شود و در نتیجه این نفرت و کدورت تبدیل به اختلاف و جدال می شود سپس جدال افزایش پیدا می کند تا اینکه نوبت به جنگ فیزیکی و زد و خورد می رسد و روشن است که این نهایت فساد اعضای ظاهری انسان است اگر اندکی پا را فراتر از این بگزارد نوبت به اصلحه وآلات جنگ و... می رسد که نتیجه اش منجربه قتل وخونریزی و. .. می رسد.هدف اینکه دراین زمینه نتیجه کبر نفس خونریزی است که این خط قرمز فساد ذات البین می تواند باشد و اگر همین اخلاق در بین قومی به طور اجتماعی فراگیر شود یعنی تمام قوم متکبر شوند واقوام دیگر را تحقیر کنند نتیجه این جدال فراگیر وتمام کشور یا جهان به جهنمی مبدل خواهدشد.

از کبر نفس بدگویی، مفاخرت، ریاکاری، بداخلاقی، ضرب و شتم، غیبت، سخن چینی، مکاری، ایذا رسانی، آبروریزی و سرانجام خونریزی حاصل می شود.به خاطر همین اثرات سوء کبر نفس بود که فرشتگان از دادن خلافت برای نوع بشر بیم داشتند وبا کمال ادب به بارگاه الهی عرض نموده اند:”اتجعل فیها من یفسد فیها ویسفک الدماء»(بقره/30)«آیا در آن کسی می گماری که فساد انگیز و خونها بریزد».روشن است که ناامنی وخونریزی ریشه تمام مفاسد هستند خونریزی از حب جاه(کبر نفس) به وجود می آید وانتهای آن فحشا است که قوه باه انسان را تحریک می کند که بسیار عمل زشتی است که جاه را به هیجان در می آورد وتمام انواع معاصی در همین دو(جاه وباه)منتشر می گردد که ریشه آن کبر نفس وانانیت است نگاهی به ارکان نماز می زنیم که هر رکن آن ضربه مهلکی بر ریشه کبر است زیرا با ادای هررکن نماز،انسان به خود می قبولاند که در مقابل ذات احدیت کوچکترین عزت واحترامی ندارد ونخواهد داشت،ترفع وتکبر که به جای خود بلکه باید با خود تصور کند که من برای پست ترین وذلیل ترین کار پیدا شدم که حتی بینی وپیشانی خود را به خاک می مالم.بنابراین همچنان که آفتاب شبنم وتاریکی را زائل می کند نماز کبر نفس را اینگونه از بین می برد بنابراین واضح است که اگر تمام اهل دنیا نمازگزار شوند هیچ پناهگاهی برای فحشا ومنکرات،خلافکاری های جاه وباه وگناهان قولی وقلبی واخلاقی باقی نخواهد ماند وبدین ترتیب ناامنی واضطراب درجهان غریب خواهدشد

نماز واجتماعیت: انسان موجودی است مدنی الطبع و چند بُعدی. فطرتش او را به طیف‌گرایی می‌كشاند و او را از بُعد درون گرایی به برون گرایی گسیل می‌دارد. هجرت آدم از جنّت و سكونت در ارض، و یا به قول مادّیون، هبوط او از غار به دشت و سیر مراحل كوچ به روستا، شهرك، شهر و دست یابی به تمدّن و تشكیل انجمن،شورا ومجمع نظریه جمعگرایی راتأییدمی‌كنند.گر چه”نماز» ارتباط انسان با خداوند منّان است، عامل پیوند همبستگی انسان ها بایكدیگر نیز می‌باشد. در طول تاریخ یك قانون و یك سنّت حاكم بوده است وآن اینكه روابط اجتماعی آدم‌های یك مجموعه كه بر اساس مادیّات و جذب منافع، علی الظاهر استوار بوده است دوامی نیافته و چند صباح بعد، شیرازه ارتباط از هم گسیخته است. لیكن ارتباطات جمعی كه برپایه خداوخدامحوری استواربوده و مفاهیم:

1-و اعتصموا بحبلا لله جمیعاً و لا تفرقوا (آیه 103 سوره آل عمران)

2ـ یا ایهاالذین آمنوا اصبروا و صابروا و رابطوا و اتقوا الله لعلكم تفلحون (آیه 200 سوره آل عمران(

با این برنامه ریزی دقیق ومظاهره در پنج وقت به شکل جماعت آثاری که به طور فطری  بر نمازگزاران به جای می گزارد فقط ارتباط تنگاتنگ وهمدردی وهمکاری با یکدیگراست یعنی نا خوداگاه مردم به طرف حیات اجتماعی می آیند زیرا وقتی اسلام به وسیله ی عبادتی همچون نمازکه فطرتا انفراد وخلوت رانیزادا می نماید سپس درامری همچون معاشرت ومدنیت که فطرتا خلوت واجتماعیت را می طلبد انسان نمازگزارچگونه انفراد پسند می شود بنابراین خلاصه ونتیجه لازمی نمازاین است که برفرش مسجد درس اجتماعیت داده برتمام روی زمین خدا که مسجد عامه وفراگیربرای امت قرارگرفته است به طرف اجتماعیت عامه وفراگیردعوت می دهد وبا این خلافت صغری نمازدوازده خلافت کبری بازمی گرددچنآن چه یک نمازگزارکامل وقتی که حقایق نمازخود را با توجه وحضوردل ادا می کند وبا التزام حضور درمساجد تصویر حضوراجتماعی را درمسجد بیدارمی کند قطعا اوبراین مرحله زندگی اجتماعی خواهد رسید که درزندگی مسلمان مورد نظراسلام است واین همان است که اومی خواهد تا هرگوشه وشعبه زندگی مسلمان اعم ازتدبیرمنزل عبادت وسیاست مدنی وعادات همه را اجتماعی بسازد.

نماز و حل مشکلات و رفع اضطراب: در نماز با جسم ضعیف و نحیف خود و با خضوع وخشوع در برابر آفریدگار تمام هستی می ایستد، خدایی که برتمام ذرات هستی حاکم بوده ومدیر امور در آسمانها وزمین می باشد ایستادن خاضعانه وخاشعانه انسان در نماز در برابر خداوند به وی نیرویی معنی می بخشد که حسن صفای روحی وآرامش قلبی وامنیت روانی را در او بر می انگیزد به همین وضع وضو به عنوان پیش درآمد نماز،نه تنها موجب تطهیر جسم از آلودگی ها می شود بلکه تطهیر روح را نیز در بر می گیرد با گرفتن وضو فرد احساس می کند جسم و روحش از آلودگی گناهان و لغزش ها پاک شده است همین احساس پاکی و طهارت جسمی و روحی،انسان را برای ارتباط معنوی با خداوند و ورود به حالت آرامش جسمی و روحی در نماز آماده سازد.خواندن نماز آن هم پنج نوبت در روز خود بهترین ممارست برای ایجاد آرامش به شمار می رود،پیامبر اکرم (ص) به هنگام فرا رسیدن اوقات نماز می فرمودند:«ای بلال ما را با نماز به آرامش وادار» و در حدیث آمده است هرگاه امری بر رسول الله(ص) سخت می آمد به نماز می ایستاد،هم چنین انسان پس از نماز بلافاصله به ذکر و دعا و تسبیح می پردازد و این خود به تداوم آرامش روانی فرد برای مدتی پس از نماز کمک می کند اصولا انسان در دعا با خدای خود به مناجات می پردازد و از مسائل و مشکلات که او را در زندگی ناراحت و مضطرب ساخته به درگاه خداوند پناه می برد و با بازگو کردن رنج و اندوه خود از خدا می خواهد که در حل مشکلاتش و برآوردن نیازهایش او را کمک کند همین بازگو کردن مشکلات اضطراب انگیز در چنین حالتی از آرامش منجربه رهایی از اضطراب می گردد

وحدت و اتحاد در نماز:اسلام می گوید: که هنگام نماز همه رو به یک نقطه بایستید یا اینکه خود اسلام تصریح می کند که از نظر واقعیت عبادت رو به هر طرف بایستد فرق نمی کند«والله المشرق والمغرب فاینما تولوفثم وجه الله»(بقره/115) از نظر واقعت عبادت ما رو به مشرق یا مغرب،شمال و یا جنوب رو به هر طرف دیگر بایستیم با خدا مواجه نیستیم نص قرآن است ولی در عین حال اسلام به خاطر یک مصلحت تربیتی اجتماعی که با روح عبادت ارتباط ندارد یعنی روح عبادت متوقف به آن نیست چنین استفاده تربیتی در ایجا می کند می گوید:به جای اینکه نمازی که می خوانی به هر طرف که می خواهی باشد همه مردم رو به یک نقطه معین بایستید تا افراد بفهمند که باید یک جهت باشند،یعنی این درسی است برای وحدت واتحاد ویک جهت داشتن وروبه یک سوبودن. (شهید مطهری،تعلیم وتربیت در اسلام/ص188)

رعایت حقوق اجتماعی درنماز:اسلام می گوید:جایی که درآن نمازمی خوانی،آبی که باآن وضو می گیری، حتی آن محلی که درآن آب وضوی توریخته می شود،لباسی که باآن نماز می خوانی وتمام آن چه که با این عمل تو یعنی نماز، درارتباطند باید مباح باشند یعنی نباید حرام باشند، اگر یک نخ غصبی هم در لباس تو باشد این نماز پذیرفته نیست، این نیز پیاده کردن یک برنامه تربیتی مربوط به حقوق اجتماعی در پیکره نماز است. (همان/ص187،188)

تمرین ضبط نفس در نماز: نماز واقعا عبادت جامع و عجیبی است البته این خصوصیت در حج هم هست ولی به صورت دیگری، یعنی همان جا که انسان محرم می شود خود را  ضبط می کند و از برخی امور منع می نماید و تمرین ضبط نفس می کند روزه هم همین طور است البته به شکل دیگری،در تمام مدت نماز، خوردن- ولو یک ذره قند انسان بخواهد بخورد-نباید صورت گیرد،نماز بسیاری از اصول تربیت اسلامی را در خود گنجانده است خوردن و آشامیدن درآن ممنوع است،خندیدن آن را خراب می کند،گریستن برای غیر خدا وبرای هر موضوع دیگری خرابش می کند زیرا در حال نماز انسان باید بر تمایلات خود از قبیل خندیدن وگریستن مسلط باشد وخود را نگه دارد،هر موجب شدیدی برای خندیدن باشد نباید بخندد وهر موجب شدیدی برای گریستن باشد نباید بگرید،این یک حالت انضباط جسمی وروحی است انضباط جسمی مثل همین که در نماز به چپ وراست یا پشت سر نگاه نکنید از نظر روحی هم نباید اسیر احساسات بشوید مانند گریه کردن برای غیر وخندیدن برای هرچیز.خلاصه اینکه نماز بهترین عبادت است برای تمرین ضبط نفس. (همان/ص191)

تمرین وقت شناسی در نماز:مسئله دیگری که در باب نماز مورد توجه واقع شده است،دقت زیاد نسبت به مسئله وقت است بطوری که دقیقا روی دقیقه وثانیه آن حساب می شود بدون شک این امر در روح عبادت ورابطه انسان با خدا موثرنیست که مثلا اگر ما یک دقیقه قبل از زوال ظهر نمازرا شروع کنیم آن حالت تقرب وتوجه قلب به خدا پیدا نمی شود ولی همین قدرکه زوال ظهر انجام شد تقرب ایجاد می شود ولی اسلام این را شرط قرار داده ونخواسته هرج ومرجی از نظر وقت وزمان باشد نوعی وقت شناسی وتمرین احترام گذاردن به نظم زمانی و وقتی است. (همان/ص192،)

مسالمت طلبی درنماز:مسئله دیگر مسالمت طلبی و صلح جویی با مردم دیگر است که در متن تعلیمات نماز آمده است در سوره حمد که خواندنش در نماز واجب است بعد از حمد و ثنا،خدا را مخاطب قرار می دهیم«پروردگارا! ما منحصرا تو را پرستش می کنیم،پروردگارا!ما منحصرا از تو کمک می گیریم»(حمد/5،7)صحبت”ما» است نه«من» با اینکه از نظر روح عبادت هر چه غیر خدا در ذهن انسان نیاید بهتر است ولی اسلام به خاطر یک مصلحت اجتماعی بسیار مهم برای اینکه روح یک مسلمان را روح اجتماعی کرده باشد آن را با چاشنی عبادت به خورد مردم داده است و می گوید:«ایاک نعبد و ایاک نستعین!اهدنا الصراط المستقیم»«ما عموما،منحصرا!تو را پرستش می کنیم و منحصرا از تو یاری می جوییم،خدایا همه ما را به راه راست هدایت کن» در این جا همکاری و همدلی و همگامی کاملا مشهود است.و بالاتر،مسئله صلح و سلم طلبی است که در سلام نماز مطرح است.)(همان/ص192،193)

روش اجرای تحقیق

روش پژوهش: انتخاب روش تحقیق وانجام آن بستگی به هدفها، ماهیت موضوع پژوهش  امکانات اجرایی دارد. در این پژوهش که به بررسی تاثیر نماز بر تربیت فرزندان  شهر بمپور که در سال 93 اجرا شده است از روش توصیفی پیمایشی استفاده شده است.

جامعه آماری : جامعه آماری پژوهش شامل  کلیه والدین باتجربه دارای بالای سه فرزند شهر بمپور هستند

حجم نمونه : پژوهشگران معمولا به علت اینکه نمی توانند پژوهش رابر کل جامعه آماری انجام دهند پژوهش خود را به نمونه کوچکی از جامعه آماری محدود می کنند بهترین روش برای نمونه گیری روش تصادفی ساده است.  لذا از همین روش نمونه گیری استفاده کردیم.

روش وابزار جمع آوری اطلاعات

مطالعه کتابخانه ای : به منظور ایجاد پشتوانه علمی و منطقی، با استفاده مطالعه ی کتابخانه ای مبانی نظری در مورد موضوع تحقیق جمع آوری گردید.

روش پرسشنامه : در این پژوهش از یک پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است، توسط محققین و از طریق مشورت با استاد مربوطه و افراد متخصص و با توجه به فرضبه های تحقیق، اهداف تحقیق و عوامل موثر در تربیت فرزندان تنظیم گردیده است.پرسشنامه شامل25 سوال از نوع بسته و پنج گزینه ای کاملا مخالفم، مخالفم، موافقت نسبی،موافقم، و کاملا موافقم می باشد.  قسمت اول پرسشنامه شامل 5 سوال در مورد: تاثیر نمازبر انتخاب دوست فرزندان از دید والدین می باشد،قسمت دوم پرسشنامه شامل 5 سوال در مورد: تاثیر نماز در حل مشکلات و رفع اضطراب فرزندان از دید والدین می باشد،قسمت سوم پرسشنامه شامل 5 سوال در مورد: تاثیرنمازبرهمکاری و همیاری فرزندان، قسمت چهارم پرسشنامه شامل 5 سوال در مورد: تاثیرنمازبر انضباط فرزندان، قسمت پنجم پرسشنامه شامل 5 سوال در مورد: تاثیرنمازبر اجتماعی شدن فرزندان.

روایی پرسشنامه : برای تعیین روایی پرسشنامه پس از تکمیل سوالهای اولیه در اختیار استاد صاحبنظر قرار گرفت و با اصلاحاتی که در آن انجام گرفت به صورت اجرای در آمد

پایایی پرسشنامه : برای تعیین پایایی پرسشنامه از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد ضریب آلفای کرونباخ 96 درصد بدست آمد که مقدار قابل قبولی است.

روش تجزیه و تحلیل داده ها : در این تحقیق به منظور تجزیه وتحلیل داده ها و اطلاعات گرد آوری شده از خی دو وبا استفاده از نرم افزارspssاستفاده شده است

تحلیل داده ها

در هر پژوهش تحليل داده­ها از گام هاي اساسي و مهم است. جمع آوري داده­ها دراين پژوهش از طريق پرسشنامه صورت گرفته است. اين داده­ها به منظور تجزيه و تحليل و نتيجه­گيري مي­بايست در قالب آزمون­هاي آماري، به اطلاعات ارزشمند تبديل گردند تا بتوان با استفاده از تعبير و تفسير آن ها به نتايج مورد نظر رسيد. در اين قسمت به تجزيه و تحليل داده­هاي به دست آمده، پرداخته شده است. در سطح آمار استنباطي به منظور بررسی سوالات تحقيق از آزمون خي دو استفاده گرديد. لازم به ذكر است كه تمامي محاسبات آماري با نرم افزار SPSS، نسخه 18 انجام پذيرفت.

جدول(1) تناظر هدف ها و سوالات پرسشنامه

آمار استنباطي

 فرضیه اول: نماز درانتخاب دوستان فرزندان تاثیر دارد.

جدول (2-1)فرواني گزينه ها

جدول (2-2)امار توصيفي

از نتایج جداول بالا مشخص می­گردد چون خي دو محاسبه شده (18.933) با درجه آزادي 4 در سطح98درصد سطح معنا­دار مي­باشد.

 بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر انتخاب دوستان فرزندان تاثير دارد..

فرضیه دوم: نماز در حل مشکلات و رفع اضطراب فرزندان تاثیر دارد.

جدول(3-1)فراوانی گزینه ها

جدول (3-2)امار توصيفي

از نتایج جداول بالا مشخص می­گردد چون خي دو محاسبه شده (11.734) با درجه آزادي 4 در سطح 20درصد سطح معنا­دار مي­باشد.

 بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر حل مشکلات و رفع اضطراب فرزندان تاثير دارد..

فرضیه سوم: نماز بر همکاری و همیاری فرزندان تاثیر دارد.

جدول(4-1)فراوانی گزینه ها

جدول(4-2)امار توصيفي

از نتایج جداول بالا مشخص می­گردد چون خي دو محاسبه شده (34.273) با درجه آزادي 4 در سطح 99درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر همکاری و همیاری فرزندان تاثير دارد..

فرضیه چهارم: نماز بر انضباط فرزندان تاثیر دارد.

جدول(5-1)فراوانی گزينه ها

جدول(5-2)امار توصيفي

از نتایج جداول بالا مشخص می­گردد چون خي دو محاسبه شده (58.096) با درجه آزادي 4 در سطح 99درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر انضباط فرزندان تاثير دارد

فرضیه پنجم: نماز بر اجتماعی شدن فرزندان تاثیر دارد.

جدول (6-1) فرواني گزينه ها

جدول (6-2)امار توصيفي

از نتایج جداول بالا مشخص می­گردد چون خي دو محاسبه شده (12.910) با درجه آزادي 4 در سطح 11درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر اجتماعی شدن فرزندان تاثير دارد.

نتیجه گیری وپیشنهادات

پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر نماز بر تربیت فرزندان شهر بمپور انجام گرفته است. در این تحقیق 5  فرضیه مطرح شد که برای تجزیه و تحلیل داده ها از فراوانی، درصد، خی دو استفاده شده است در این قسمت به ارائه نتایج عمده و تفسیر نتایج ارائه شده در قسمت تحلیل داده ها اختصاص دارد و سپس محدودیت ها و پیشنهادات ارائه شده است. 

در این تحقیق با عنوان «بررسی تاثیر نماز بر تربیت فرزندان شهر بمپور نتایج زیر به دست آمده است:

فرضیه اول پژوهش: قسمت اول پژوهش شامل 5 سوال در مورد: تاثیر نمازبر انتخاب دوستان فرزندان از دید والدین می باشد و براساس نتایج بدست آمده با توجه به (جدول2-3) چون خي دو محاسبه شده (18.933) با درجه آزادي 4 در سطح 98درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر انتخاب دوستان فرزندان تاثير دارد..

 فرضیه دوم پژوهش: قسمت دوم پژوهش شامل 5 سوال در مورد: تاثیر نماز در حل مشکلات و رفع اضطراب فرزندان از دید والدین می باشد، براساس نتایج بدست آمده با توجه به (جدول3-3) چون خي دو محاسبه شده (11.734) با درجه آزادي 4 در سطح 20درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز در حل مشکلات و رفع اضطراب تاثير دارد.

 فرضیه سوم پژوهش:قسمت سوم پژوهش شامل 5 سوال در مورد: تاثیرنمازبرهمکاری و همیاری براساس نتایج بدست آمده با توجه به (جدول4-3) چون خي دو محاسبه شده (34.273) با درجه آزادي 4 در سطح 99درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر همکاری وهمیاری فرزندان تاثير دارد

فرضیه چهارم پژوهش:  قسمت چهارم پژوهش شامل 5 سوال در مورد: تاثیرنمازبرانضباط فرزندان، براساس نتایج بدست آمده با توجه به (جدول5-3) چون خي دو محاسبه شده (58.096) با درجه آزادي 4 در سطح 99درصد سطح معنا­دار مي­باشد.  بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر انضباط فرزندان تاثير دارد..

فرضیه پنجم پژوهش: قسمت پنجم پژوهش شامل 5 سوال در مورد: تاثیرنمازبراجتماعی شدن فرزندان. براساس نتایج بدست آمده با توجه به (جدول 6-3)چون خي دو محاسبه شده (12.910) با درجه آزادي 4 در سطح 20درصد سطح معنا­دار مي­باشد.

 بنابراين مي توان نتيجه گرفت نماز بر انضباط فرزندان تاثير دارد..

محدودیت های تحقیق:

- عدم دسترسی به منابع اطلاعاتی و منابع کتابخانه ای کافی برای تحقیق.

- عدم دسترسی به ,والدین بیش تر به علت زمان  کم اجرای تحقیق و حجم کم نمونه

- دخالت اغراض شخصی درپاسخ به سوالات مطرح شده درپرسشنامه و عدم اطمینان ازصداقت در پاسخگویی.

-کمبود دسترسی به پژوهشهای انجام گرفته در این زمینه و عدم پیشینه پژوهشی علمی کافی

پیشنهادات :

1-به مسئولین بالای جامعه در جهت فراهم کردن نماز خانه و مسجد در کلیه اماکن از جمله در مسیر راهها و جاده های بین شهری

2-به مسئولین مدارس وافرادی که در تعلیم و تربیت فرزندان دست دارند :پیشنهاد  می شود که به نماز دانش آموزان و فرزندان اهمیت فوق العاده ای داشته باشند و نیز تاثیر آن در انظباط دانش آموزان در مدارس، یکی دیگر از پیشنهادات به آنان می باشد.

3-به خانواده ها پیشنهاد می شود که به تربیت فرزندان به خصوص تربیت اسلامی آنان توجه داشته باشند.

4-به خانواده ها پیشنهاد می شود که در انتخاب دوست برای فرزندانشان آنان را راهنمایی ومعیارهای انتخاب دوست خوب و سالم را برایشان بازگو کنند.

5-برگزاری هر چه بیش تر همایش ها و سمینارهایی در رابطه با اهمیت و ترویج فرهنگ نماز در اجتماع

منابع

قرآن کریم،ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، چاپ دوم1380،انتشارات نسیم حیات

نهج البلاغه،ترجمه محمد دشتی،چاپ اول 1379،انتشارات مومنین

صحیح بخاری،ابو عبدالله محمدبن اسماعیل،ترجمه فارسی احراری، چاپ دوم 1389نشرشیخ احمدجام

اصول کافی،ثقه الاسلام کلینی

بحارالانوار،علامه مجلسی،انتشارات دارالکتاب اسلامیه تهران

الخصال،محمد بن علی بن الحسین،شیخ صدوق

وصایاء الرسول و الائمه علیهم السلام،1386رسول محلاتی،انتشارات فرهنگ اسلامی

شرح محقق خوانساری بر غررالحکم ودرالکلم،جمال الدین محقق خوانساری

میزان الحکمه،محمدی ری شهری،ترجمه حمیدرضا شیخی1378

تعلیم وتربیت در اسلام،شهید مطهری1385

آثار شگفت انگیز نماز در پیشگیری و درمان بیماری ها،حسن کریمی1384قم انتشارات سنابل

چرا نماز؟عطایی اصفهانی1387

چرا نماز می خوانیم؟مولانا محمد طیب1385انتشارات شیخ احمد جام

تربیت فرزندان در پرتو شریعت،مولانا سبحان محمود1380انتشارات شیخ احمد جام

مسائل جوانان و نوجوانان،منیژه کرباسیو منوچهر وکیلیان1389انتشارات پیام نور

هدایت نوجوانان به سوی نماز،علی قائمی1371تهران انتشارات سکه

فرهنگ آفتاب،عبدالمجید معادیخواه1374

پنجره ایی رو به آفتاب دو،عالمه سیدکاظمی1388تهران انتشارات علم ودانش

پنجره ایی رو به آفتاب دو،افروز غلامعلی1388تهران انتشارات علم و دانش

ماهنامه پرورش تربیت،امیر مرادی1389شماره 240

ماهنامه تربیت و وزارت آموزش و پرورش،ناهید سرلک1389شماره241

ماهنامه رشد مدیریت مدرسه،بهرام محمدیان1390شماره 78

ماهنامه آموزشی تربیتی پیوند،مهران مجیدی1390شماره380

سایتwww.resekhoon.net 

این مطلب را به اشتراک بگذارید :