چکیده

از آن جا که نماز، نخستین واجب الهی و سفارش معصومین (علیهم السلام) و بزرگان دین است، همواره دغدغة والدین،  به ویژه والدین مذهبی، این بوده که چه عواملی می تواند در گرایش فرزندانشان به این فریضة مقدس الهی، مؤثر باشد، تا بتوانند با شناخت و آگاهی از آنها، در جلب و جذب فرزندان به نماز کمک گیرند. خانواده در انتقال باورهای مذهبـی به کودکان، نقش تعیین کننـده و تأثیر گذاری دارد.  بنابراین یکی از رسالتهای ظریف و لطیف والدین در تربیت دینی فرزندان، بیدار سازی نیازهای فطری آنها از همان دوران کودکی می باشد، تا آن ها انجام تکالیف مذهبی از جمله نماز را به عنوان یکی از نیازهای روانی و معنوی خود احساس کنند. باورهای مذهبی و گرایش عمیق تر به آموزه ها و تکالیف دینی، زمانی برای کودک معنی دار می شوند که با نیازهای واقعی و رویدادهای زندگی روزمرة او پیوند طبیعی و عمیق داشته باشند.  و این وظیفة والدین است که با روش های فعال، در پیوند میان نیازها و تکالیف دینی، فرصت های مناسب و رخدادهای سازنده را شناسایی کرده و در سنین مناسب، بکار گیرند. والدین اگر می خواهند فرزندانی نمونه، پر نشاط، معنوی و عاری از گناه داشته باشند، باید شوق به اقامه نماز را در فرزندانشـان نهادینه نمایند. هم چنین به راهکارها و روش های صحیـح و اصولی تشویق فرزندان به نماز، که برگرفته از آیات قرآن و روایات معصومین(علیهم السلام) و سیرة ایشان و بزرگان و علمای بزرگ است پرداخته و آنها را سرلوحة خویش قرار دهند.

مقـدمه

تربیت زمینه ساز شکوفایی و تقویت رفتارها و اخلاق و آداب صحیح برای زندگی بهتر است. یکی از مهم ترین ابعاد تربیت دینی در دوره کودکی، و نوجوانی تربیت عبادی است. این نوع تربیت که شامل پرورش بعد معنوی و ایجاد زمینه ارتباط با خداوند است، بسیار مورد تأکید پیشوایان دینی (ع) می باشد.  تربیت عبادی، مکمل تربیت اعتقادی است و تربیت اعتقادی بدون آن بار ارزشی ندارد.  براساس سنت و رهنمودهای معصومان (ع)، آموزش دینی و عبادی از هنگام تولد شروع می شود. فطرت کمال جوى انسان به همراه پيامبر درونى، عقل که خدا در نهاد بشر قرار داده است، به دنبال مبدأ و سرچشمه قدرت مطلق و هستى بخش زندگى است. انسان خاکى از عظمت و شوکت و جلال خداوند انگشت حيرت بر دهان گرفته و خاضعانه در برابر قدرت بى بديلش سرخاکسارى بر درگاه پرعظمتش گذاشته و درمانده از يافتن جملاتى بوده است، تا با مبدأ هستى ارتباط برقرار کند.  ذات اقدس ربوبى اين مشكل انسان را نيز حل کرده و براى سعادت و  نيكبختــى و هدايت و راهنمــايى و دور  از پليــدى هــا  و  زشتی ها،  نماز، اين هديه بسيار گرانبها را به بشر ارزانى داشته است.  نماز در حقیقت، پشتوانه استوار و ذخیره تمام نشدنی است که آدمی را در مبارزه با شیطان نفس که همواره او را به پستی و زبونی می کشاند و شیطان های قدرت که با زر و زور و تزویر او را وادار به ذلت و تسلیم می کند، یاری می رساند و محکم ترین و کارسازترین وسیله ای است که انسان ها در آغاز راه رابطه خود را با خدا با آن استوار می کنند. بدین ترتیب لازم است، ما انسان ها برای روبه رو شدن با سردرگمی های زندگی و پیش گیری از انحراف های اخلاقی و رفتاری خود و افراد خانواده به ویژه  فرزندان، از این سرچشمه رحمت الهی جام برداریم.  فرزندان، امانتی الهی هستند که به پدر و مادر سپرده شده اند.  قلب آنها در کودکی و نوجوانی پاك، ساده و بی پیرایه است.  بدون شک  تربیت در دوره کودکی  ونوجوانی،  پایه و اساس رشد و بالندگی معنوی در دوره های بعدی خواهد بود.  در ایـن مقاله سـعـى شـده بـه اخـتـصـار مطالبى درباره اهمیت نماز، تاثیر خانواده در گرایش کودکان ونوجوانان به نماز ورسیدن به سعادت  به خوشبختی واقعی با کمک گرفتن از نماز  بپردازیم.   

معنا و مفهوم نماز

نـمـاز در لـغت به معناى پرستش، نياز، سجود،  بندگى و اطاعت، خم شـدن بـراى اظـهـار بـندگى و  اطا عت و يكى از فرايض دين و عبـادت مـخصوصى است كه مسلمانان پنـج بار در شبـانه روز  به جا می آورند.  نـماز يعنى خدمت و بندگى  فرمان بردارى, سر فرود آوردن و تعظيم كردن به نشانه احترام. نماز، داروى نسيان و وسيله ذكر خداوند است. نـمـاز، رابـطه معنوى مخلوق با خالق است.  نماز  يعنى دل كندن از مـاديـات و پـرواز دادن روح،  يـعـنى پا را فراتر از ديدنى ها و شنيدنى ها نهادن.

چرا  نماز  می خوانیم؟

خداى بزرگ، نه از نماز خواندن ما سود مى برد و نه بى نمازى ما به او زیان  مى رساند.  اگر بخوانيم خودمان  به پاکى  جان و صفاى روح و دورى از پليدى ها مى رسيم.  اگر به نماز بى اعتنا باشيم، محروم شدن از برکات و آثار معنوى و اجتماعى آن، دامنگير خودمان خواهد شد و در آخرت هم به خاطر ناسپاسى و دورى از خدا و آلوده شدن به فسادها کيفر خواهيم ديد. پس نماز، همان عبوديت و پرستش و راز و نياز به درگاه آفريدگار است، و توجّه به او و نعمت هاى اوست که روزى چند مرتبه انجام مى گيرد . اين عبادت، ما را همواره به ياد خدا مى اندازد، و ياد خدا ما را از پستى و ستم و گناه و فساد، باز مى دارد آنكه بنده خدا باشد، ديگر اسير شيطان و برده هوا  و هوس نمى شود. آنكه با انجام نماز، فرمان خدا را گردن مى نهد و تسليم مى شود، ديگر در برابر طاغوت ها و قدرت هاى شيطانى تسليم نخواهد شد. نماز مى خوانيم، تا ياد خدا در طول شبانه روز و در همه عمر، در دل ما زنده باشد و توجّه به خدا، ما را به ياد او بیندازد.  قرآن کريم دستور مى دهد: “ وَ اَقِمِ الصَّلاة  لِذِکرى “به يادِ من، نماز برپا بدار. در آيه ديگر مى خوانيم” اِنَّ الصَّلاة تَنهى عَنِ الفَحشاءِ و المُنكَر ِ” نماز، از کارهاى زشت و ناپسند، باز مى دارد.  

 اسرار نماز

در نماز فلسفه و اسراری نهفته است که در سخنان پیامبر و امامان آورده شده است. در این جا به برخی از آنها اشاره می شود :

زنده کردن ارزشها و پیوستن به ذات زیبای خدای مهربان است.

بزرگترین درس نظم و تربیت است.

موجب رسیدن به سلامتی و آرامش جسمی و روانی است.

کامل ترین پاسخ به عالی ترین نیاز انسان است.

نور معرفت، شناخت و رضایت پروردگار است.

اظهار فروتنی و دعوت به سوی حق است.

موجب قبولی دعا و برکت و گشایش در امور زندگی است.

اتحاد و همبستگی بین همه روح های پرستنده، به ویژه مسلمان است.

تسلیم و تعظیم محض در برابر قدرت لایزال خداوند است.

آثار و فواید نماز

از آن جا که انسان پرتوی از سرشت الهی دارد ذکر خدا و اقامه نماز موجب افزایش قابلیت های معنوی انسان و ترک نماز و غافل شدن از یاد خدا موجب احساس بی هویتی و افتادن در ورطه گمراهی می شود. قرآن کریم برای گریز از این گرداب ها و نجات یافتن از این امواج پر تلاطم و نا آرام ذکر خدا و یاد خدا را توصیه می کند. اثر وضعی نماز چیره شدن بر شیطان و زدودن زنگارهای گناه از دل نماز گزار و به منزله کفاره گناهان است.  امام رضا(ع) می فرماید: نماز و ذکر خدا در شب و روز موجب می شود که انسان خالق و مولای خود را فراموش نکند و روح سرکش و طغیان بر او چیره نشود. درباره  نماز صدها آیه و حدیث از  ائمه اطهار علیهم السلام  -  به دست ما رسیده است.  که تعدادی از آن فوائد  ذکر خواهد شد.  البته این همه فایده  وقتی بوسیله  نماز حاصل می شود که انسان  نماز را  با حضور قلب بخواند.

1) چراغ و روشنی دل مؤمن:

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:

«...لکل شی ء سراج و سراج قلب المؤمن الصلوة الخمس...»

«برای هر چیزی چراغی است و چراغ قلب مومن نمازهای پنجگانه است.»  “جامع الاخبار، ص 72 – از سبزواری. زبدة العلوم: ج 2، ص 231»

2) زینت اسلام:

هم چنین آن حضرت صلی الله علیه و آله وسلم فرمود: ة 

« ان لکل شی ء زینه و زینه الاسلام الصلوة الخمس...»

براستی برای هر چیزی زینتی است و زینت اسلام نماز های پنجگانه می باشد. 

3) ستون مؤمن:

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

«...لکل شیی ء رکن و رکن المؤمن الصلاة...»

برای هر چیزی یایه و ستونی است و ستون مؤمن نماز است.  

4) پشتوانه عظیم در حل مشکلات:

خداوند سبحان در برابر مشکلاتی که دشمنان اسلام و مشکرین از راه های مختلف برای رسول اکرم صلی الله و علیه و آله وسلم بخاطر ابلاغ رسالت ایجاد می کردند به مؤمنان می فرماید:”یا ایها الذین آمنوا استعینوا بالصبر والصلوة ان الله مع الصابرین». ای کسانیکه ایمان آورده اید. (در برابر مشکلات و حوادث) از صبر (روزه) و نماز کمک بگیرید زیرا خداوند سبحان با صابران است. “بقره، 153»

از این آیه شریفه و روایات دیگر استفاده می شود که: استقامت و نماز انسان را در حل مشکلات پیروز و در برابر حوادث مقاوم می کند، زیرا نماز ارتباط انسان با قدرت مطلق و خالق هستی برقرار می کند، و کسی هم با چنین قدرتی ارتباط داشته باشد دیگر ترس، ناامیدی و خستگی برایش معنا ندارد.

امام صادق علیه السلام فرمود:”کان علی اذا اهاله امر فزع قام الی الصلاة ثم تلاهذه الآیة (واستعینوا بالصبر والصلوة.»

هنگامی که مشکل مهمی برای علی علیه السلام پیش می آمد به نماز برمی خاست، سپس این این آیه را تلاوت می فرمود:”واستعینوا بالصبر والصلوة”.  “تفسیر نمونه: ج 1، ص 219»

5) جلسه عاشق با معشوق:

حضرت علی علیه السلام فرمود:”ذاکر الله سبحانه مجالسه»یادکننده خداوند سبحان همنشین خدا است.”غررالحکم: ص 404»

و هم چنین آن حضرت علیه السلام می فرماید:”الذکر مجالسه المحبوب» یاد خدا و (نماز) با دوست (خداوند) همنشین بودن است.”غررالحکم: ص 15»

6) وسیله تقویت روح:

حضرت علی علیه السلام فرمود:”مداومه الذکر قوت الارواح و مفتاح الصلوة” همواره به یاد خداوند بودن غذای جان ها و کلید پارسایی و شایستگی است.  “غررالحکم: ص 764»

7) سبب زدودن غفلت:

«اننی انا الله لا اله الا انا فاعبدنی و اقم الصلوة لذکری.» من الله هستم، معبودی جز من نیست مرا پرستش کن، و نماز را برای من به پادار. “سوره مبارکه طه: آیه 14»

تمام مشکلاتی که بشر در سطح جهان در گذشته و امروز برای خود ایجاد کرده است، به خاطر فریب خوردن از زرق و برق دنیا، و پیروی از خواسته های نفسانی می باشد، که این پیروی از هوای نفس باعث شده که دنیای خود و دیگران را به جهنم سوزانی تبدیل کند، بطوری که هم خود و هم دیگران را می سوزاند.  چنانکه یکدیگر را قلع و قمع می کنند و می سوزانند که هیچ درنده ای در عالم با همنوع خود و با درنده ای دیگر چنین نمی کند. پرده غفلت جلوی عقل و چشم و گوشش را به گونه ای گرفته است که گویا نه حسابی و نه کتابی و نه مردنی در کار است، و تا زمانی که بشر درصدد کنار زدن این پرده غفلت نباشد روز به روز بر آتش دنیای خود می افزاید به طوری که آخرت خود را هم برتر از دنیایش خراب می کند. تنها چیزی که این درد مهلک انسان را درمان می نماید و او را از خواب غفلت بیدار می کند، ذکر و یاد خداوند است. زیرا این دنیا محدود و خواسته های بشر نامحدود است و دنیای محدود نمی تواند خواسته های نامحدود انسان را برآورده نماید.  تنها چیزی که خواسته های بشر را فراهم می سازد ذکر و یاد خداست، زیرا خداوند و نعمت و قدرتش و ... نامحدود است و حضرت حق می تواند هرچه به صلاح و سعادت انسان باشد برایش فراهم سازد. و اگر بشر امروز در دنیای مادی و مفاسد غرق شده است و در پایان دست به خودکشی و ... می زند، برای این است که گم شده خود را که خداوند سبحان است پیدا نکرده است. بر همین اساس، خداوند سبحان در قرآن کریمش می فرماید:”ولقد ذرانا لجهنم کثیرا من الجن والانس لهم قلوب لایفقهون بها و لهم اعین لایبصرون بها و لهم اذان لایسمعون بها, اولئک کالانعام بل هم اضل اولئک هم الغافلون.»

به طور مسلم گروه بسیاری از جن و انس را برای دوزخ آفریدیم، و آنها قلبهایی دارند که با آن درک و اندیشه نمی کنند, چشم های روشن و حقیقت بین دارند, اما با آنها چهره حقایق را نمی نگرند و هم چون (نابینایان از کنار آنها می گذرند). و با داشتن گوش سالم، سخنان حق را نمی شنوند, آنها همچون چهارپایان بلکه گمراه تر، اینان همان غافلان و بی خبرانند. “سوره مبارکه اعراف: آیه 179» امام صادق علیه السلام فرمود:”ففرض علیهم الصلوة یذکرونه کل یوم خمس مرات، ینادون باسمه و یعبدونه بالصلاة و ذکرالله لکیلا یغفلوا عنه فینسوه فیدرس ذکره.»

خداوند سبحان نماز را بر آنان واجب نموده تا در هر روز پنج مرتبه به یاد او باشند، و حق تعالی را به اسمش بخوانند، و بوسیله نماز و ذکر خدا او را عبادت کنند، تا اینکه از پروردگار غافل نشوند و او را فراموش نکنند، و نام و یاد او کهنه و از بین نرود.”وسائل الشیعة: ج 3, ص 5, علل الشرایع: ج 2, ص 10, باب 2»

حضرت علی علیه السلام فرمود:”الغفله تکسب الاغترار و تدنی من البوار.» غفلت و بی خبری از یاد خداوند سبحان، انسلان را مغرور و به نابودی نزدیک می سازد.”غررالحکم: ص 99»

8) سدی در برابر گناهان:

خداوند بزرگ می فرماید:”اتل ما اوحی الیک من الکتاب و اقم الصلوة, ان الصلوة تنهی عن الفحشاء والمنکر و لذکر الله اکبر, والله یعلم ماتصنعون.» آن چه را از کتاب آسمانی (قرآن) به تو وحی شده تلاوت کن و نماز را به پادار،  که نماز (انسان را) از زشتی ها و منکرات باز می دارد. و ذکر خدا از آن (نهی از فحشا و منکر) هم بالاتر است.  و خداوند      می داند شما چه کارهایی انجام می دهید.”سوره مبارکه عنکبوت: آیه 45»

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود: ”لایزال الشیطان ذعرا من المؤمن ما حافظ علی الصلوات الخمس لوقتهن فاذا ضیعهن تجرا علیه فادخله فی العظائم.» انسان مومن تا هنگامیکه نمازهای پنجگانه اش را سر وقت می خواند شیطان از او می ترسد، (و نمی تواند او را وسوسه کند) اما زمانیکه نمازش را ضایع نمود، (و اول وقت نخواند) بر او جرات پیدا می کند و او را در گناهان بزرگ وارد می کند.” وسائل الشیعة : ج2, ص 18 – بحارالانوار: ج 79, ص 227»

رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:” من لم تنهه صلاة عن الفحشاء و المنکر لم یزد من الله الا بعدا.»

کسی که نمازش او را از فحشاء و کارهای زشت منع نکند، جز دوری از خداوند سبحان چیزی دیگری نصیبش نمی شود.”میزان الحکمه: ج5, ص 370»

امام رضا علیه السلام فرمود:”... و صار ذلک علیه فی کل یوم و لیله لئلا ینسی العبد مدبره و خالقه فیبطر و یطغی و لیکون فی طاعه خالقه, والقیام بین یدی ربه زاجرا له عن المعاصی و حاجزا و مانعا عن انواع الفساد.»

نماز در هر شبانه روز واجب شد تا اینکه انسان (عبد) مدیر و خالقش را فراموش نکند (تا در اثر فراموش) سرگردان شود و بعد ظغیان و ظلم کند. و نیز نماز واجب شد تا بشر مطیع خداوند باشد. و ایستادن در برابر حق تعالی باعث جلوگیری از گناهان می شود و سپر و مانع انواع فساد می گردد.”عیون اخبار الرضا علیه السلام : ج 2, ص 104, علل الشرایع: ج2، ص11، باب2، با کمی تفاوت.»

9) باعث پاک کردن آلودگی ها:

قرآن کریم می فرماید:”و اقم الصلوة طرفی النهار و زلفا من اللیل، ان الحسنات یذهبن السیئات، ذلک ذکری للذاکرین».

نماز را در دو طرف روز و اوائل شب به پادار، چرا که حسنات سیئات را از میان می برند و این تذکر و یادآوری است برای آنها که توجه دارند. “سوره هود: آیه114، مثل این آیه مبارکه، سوره عنکبوت: آیه7، سوره مائده: آیه12، و سوره انفال: آیات 3و4»

چنان که حضرت علی علیه السلام فرمود: از حبیب خودم رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم شنیدم که فرمود: امیدبخش ترین آیه قرآن این آیه است:”و اقم الصلوة طرفی و زلفا من اللیل، ان الحسنات یذهبن السیئات، ذلک ذکری للذاکرین».  “تفسیر نمونه: ج9, ص27»

رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:”انما مثل هذه الصلوة الخمس مثل نهر جار بین یدی باب احدکم، یغتسل منه فی الیوم خمس اغتسالات فکما ینقی بدنه من الدرن بتواتر الغسل هکذا ینقی من الذنوب مع مداومه الصلاة، فلایبقی من ذنوبه شیی ء.»

مثل نمازهای پنجگانه مثل جوی آبی است که جلوی منزی یکی از شما جاری است، که شما بدن خود را بوسیله آن در هر روز پنج نوبت می شوئید. همان طوری که در اثر پنج نوبت شستن بدن شما از آلودگی پاک می شود، هم چنین نمازهای پنجگانه در صورتی که همیشه (با حضور قلب) خوانده شود آلودگی های روح را که همان گناهان باشد می شوید و دیگر گناهی باقی نمی گذارد. “مسترک الوسائل: ج3، ص15؛ وسائل الشیعه: ج3، ص7، 20»

10) وسیله ای برای زدودن غرور:

حضرت فاطمه سلام الله علیها فرمود:”فجعل الله الایمان تطهیرا لکم من الشرک والصلوة تنزیها لکم عن الکبر.» خدای بزرگ ایمان را برای پاک شدن شما از شرک و نماز را برای زدودن کبر و غرور از شما قرار داده است.«احتجاج طبرسی: ص99»

امام صادق علیه السلام فرمود:”قال الله تبارک و تعالی: انما اقبل الصلاة لمن تواضع لعظمتی.» خداوند تبارک و تعالی فرمود: براستی که من نماز را از کسی که در برابر عظمتم فروتنی کند قبول می کنم.”بحارالانوار: ج88، ص 242»

حضرت علی علیه السلام درباره یکی از خواص نماز و زکات می فرماید:”... و اذهابا للخیلاء عنهم.» نماز کبر و غرور را از بین می برد. “نهج البلاغه خ 234 فراز 34»

کسی که خداوند بزرگ که قدرت و هستی و خالق مطلق است شناخت. و در برابر چنین خدائی به خاک افتاد, دیگر جز او چیزی نمی بیند تا منشا کبر و غرور شود, بلکه هرچه دارد اعم از فرزند و مال و زیبایی و قدرت و تمام هستی خود را از او می داند.

11) قلعه ای محکم در برابر حملات شیطان:

حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه شریف فرمود:”فما ارغم انف الشیطان شیی ء افضل من الصلوة فصلها وارغم الشیطان انفه.»

هیچ چیز بهتر از نماز واقعی، دماغ شیطان را به خاک مذلت نمی مالد. پس نماز را بخوان و دماغ شیطان را به خاک بمال.  “احتجاج طبرسی ص 479- من لایحفر الفقیه ج 1 ص 315»

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:”الصلوة...کراهه الشیطان...» نماز واقعی، باعث ناراحتی شیطان است. “خصال ابواب 29 گانه- بحارالانوار ج79 ص 232- مستدرک الوسایل ج1 ص 180 چاپ قدیم»

حضرت علی علیه السلام فرمود:”الصلوة حصن من سطوات الشیطان» نماز سد (محکمی) در برابر حملات شیطان می باشد.”غررالحکم: ص 107»

12) باعث از بین رفتن غم و غصه:

امام صادق علیه السلام فرمود:”مایمنع احدکم اذا دخل علیه غم من غموم الدنیا ان یتوضا، ثم یدخل المسجد فیرکع الرکعتین یدعو الله فیها اما سمعت الله تعالی یقول: (واستعینوا بالصبر والصلوة).» قتی غمی از غمهای دنیا بر یکی از شما وارد شد وضو بگیرید، سپس داخل مسجد شودو دو رکعت نماز بخواند, مگر جزی این است که خداوند بزرگ می فرماید: به کمک صبر (روزه) و نماز از خداوند سبحان یاری بجوئید.«مجمع البیان ج1 ص101»

13) سلامتی بدن در نماز:

حضرت علی علیه السلام می فرماید:”قیام اللیل مصحهَ للبدن» نماز شب بدن را سالم می کند.”مجمع البیان ج1 ص101»

«ذکر الله طارد الادواء والبؤس.» یاد خداوند و (نماز) دور کننده دردها و گرفتاری ها است. “غررالحکم: ص405»

امام سجاد علیه السلام می فرماید:” و فی مناجاتک روحی و راحتی و عندک دواء علتی و شفاء غلتی.» (خدایا) شادی و راحتی من در مناجات با توست، دوای  بیماری ام  و شفای  قلب سوزانم  نزد  توست.«مفاتیح الجنان، مناجات المریدین»

روح و جسم ارتباط تنگاتنگی با هم دارند. بطوریکه شادابی روح در طراوت و سلامت جسم و خستگی روح در پژمرده و بیماری جسم اثر میگذارد.

فردی که با نماز و مناجات با خداوند بزرگ اضطراب و دلهره و پریشانی و غصه هایش را از روان خود می زداید، به مراتب بدنش سالمتر از فردی است که در اثر ترک نماز و عشق به دنیا حرص و ولع و غم و غصه تمام وجودش را فراگرفته است. لذا با یک نگاه در جامعه می بینیم افرادی که از اعتقاد ضعیف برخوردارند و اهل دعا و نماز و راز و نیاز واقعی نیستند، به خاطر رسیدن به ظواهر دنیا و تجملات و خودنمائی که از ارمغان فرهنگ غرب است در یک اضطراب عجیبی به سر می برند که این پریشانی و دلهره باعث شده،  سراسر وجودشان را غم فراگیرد، به طوری که برای هر موضوع کوچک دنیوی در محل کار و منزل نسبت به یکدیگر حمله ور می شوند و برای تسکین اعصاب و روان، روانه دکتر اعصاب و روانشناس می شوند. در حالی که دکتر اصلی خداوند بزرگ است و نسخه شفابخش او برای درمان، نماز می باشد. اگرچه اینگونه افراد از ظاهر فریبنده ای و غرور کاذبی برخوردارند ولی حق این است که اینها در اثر عمل نکردن به نسخه شفابخش، هم روح و هم جسمشان مریض است.   برهمین اساس حضرت علی علیه السلام فرمود:”الهم یذیب الجسد»

آتش اندوه و غم، بدن انسان را مانند فلز مذاب، آب می کند.”غررالحکم: ص 35» اثر غم وغصه انسان نیرومند  را ناتوان می کند و  در جوانی اورا نیمه پیر می  سازد. “کودک  از نظر وراثت ج 2 ص 494 و 493”

«افضل من صحه البدن تقوی القلب» سلامتی روح و قلب (که به وسیله دوری از گناه و توجه به معنویت و عبادت حاصل می شود) بالاتر از سلامتی بدن است.”بحارالانوار ج72، ص 53 و ج78 ص 40 و ج81 ص175,173»

14) باعث آرامش روح و روان:

قرآن کریم می فرماید:”الذین آمنوا و تطمئن قلوبهم بذکر الله الا بذکر الله تطمئن القلوب.» (آنانکه بسوی خداوند بازگشته اند) کسانی هستند که ایمان آورده اند و دلهایشان به ذکر خداوند بزرگ مطمئن و آرام است آگاه باشید با یاد خدا دل ها آرامش می یابد.”سوره مبارکه رعد: آیه28»

رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلم فرمود:”الصلاة. .. راحه للبدن...» نماز باعث آرامش بدن می شود. “خصال ابواب 29 گانه و مستدرک الوسائل: ج 1 , ص 180, چاپ قدیم»

حضرت علی علیه السلام فرمود:”الذکر نور العقل و حیاة  النفوس و جلاء الصدور.» یاد خداوند سبب هدایت فکر و زنده شدن روان و پاکی دل می گردد.”غررالحکم: ص 87»

انسان موجودی است که خواسته هایش نامحدود است و هیچ یک از امور این عالم او را اشباع نمی کنند، و به هریک از اینها که می رسد بالاتر و بهترش را طلب می کند تا اینکه خود و عالم را به فساد بکشد و از بین ببرد.

هنگامی بشر احساس بی نیازی می کند که ارتباطش را به وسیله دعا و نماز و خواندن قرآن، با غنی و قدرت مطلق برقرار کند. اگر خالق هستی را شناخت, آن وقت می فهمد که هرچه هست نزد اوست و چیزی جز او در عالم وجود ندارد. این موقع است که حالت حرص و طمع و قوه شهوتش در ابعاد مختلف فرو می کشد و مهار نفس اماره اش را خود به دست می گیرد، چون که خداوند بزرگ را که منبع تمام فیوضات است به چشم دل دیده و خود را در محضر معشوق و یار حقیقی می بیند , دیگر به معشوق  های مجازی و اعتباری دنیوی مانند مقام و ثروت و شهوات توجهی ندارد، بلکه آنها را در مسیری قرار  می دهد که به محبوب اصلی که خداوند بزرگ است برسد. در این جا است که آرامش بر وجودش حاکم می شود و دلهره و اضطرابی که در بسیاری از افراد جهان هست از وجود او رخت برمی بندد.

«لئوبوسکالیا» یکی از روان شناسان معاصر می گوید: (شاید برایتان عجیب باشد که بدانید اگر کسی را داشتید که برای ده دقیقه برای او درد دل می کردید و او شما را دعوا نمی کرد هرگز دچار عارضه روحی و روانی نمی شدید. اولین محرم رازهای شما خداست.)

اهمیت نماز و عبادت در کودکی ونوجوانی  

برخی افراد عبادت و نماز کودکان را برای آنان به منزله سرگرمی می دانند و آن را فاقد ثواب و اجر الهی می دانند در حالی که چنین نیست و قطعا عبادت در کودکی حسناتی را به دنبال دارد. پس خوب است که بدانیم عبادت و نماز خواندن کودکان ونوجوانان  آنان را به پیشگاه خداوند نزدیک می گرداند و رغبت بیش تری برای انجام عبادت  به وجود  می آورد.  و از طریقی دیگر انجام عبادت ها در کودک ونوجوان موجب ملکه شدن در  آنها می گردد و باعث می شود که در دوران بزرگسالی عبادت را به آسانی و به خوبی انجام دهند اما آنان که قبل از بلوغ نماز نخوانده اند و عبادتی نکرده اند بعد از بلوغ انجام این کار برای آنها بسیار دشوار خواهد بود پس اگر بخواهیم فرزندانمان افرادی مفید،  مومن و نماز خوان باشند باید از دوران کودکی با عبادت و نماز خو بگیرند و این دوره برای آموزش و ترغیب آنان بهترین دوران است.

توصیه های عملی برای نماز خوان کردن کودکان و نوجوانان

کودکان و نوجوانان با نگریستن به گفتار و رفتار و جاذبه و دافعه والدین رشد می کنند و شکل می گیرند. اگر پدر و مادر اهل اقامه نماز و درستکاری باشند مورد تاسی فرزندان قرار می گیرند البته در عصر ارتباطات جامعه، مدرسه، رسانه ها و همسالان در تکوین شخصیت به نسل نو نقش دارند و نباید از آنها غفلت کرد لکن به صورت کاربردی عنایت به موارد ذیل اهمیت دارد و پدران و مادران این کارها را انجام دهند:

1- در کودکی انگیزه و اندیشه اقامه نماز را در فرزندان پرورش دهند.

2- آنان را همراه خود به مسجد ببرند.

3- در خانه نماز جماعت اقامه کنند.

4- از کودکان و نوجوانان نمازگزار تشویق به عمل آورند.

5- با زبان ساده فلسفه اقامه نماز را به آنان تعلیم دهند.

6- با زبان ساده خضوع و خشوع دربرابر خدا را به بچه ها بیاموزند.

7- آنان را با بچه های اهل اقامه نماز مرتبط سازند.

8-با مدرسه درباره اقامه نماز فرزندان خود به صورت سازنده تعامل داشته باشند.

9- کتاب در باب اقامه نماز در دسترس فرزندان قرار دهند گاهی اوقات اشعار و داستانها ی نماز را با هم بخوانند.

10 – اعتقاد به مبدا معاد را در فرزندان تقویت کنند و به صورت عقلانی اصول دین را آموزش دهند.

11 – با شنیدن صدای اذان از جا بلند شوند و در اجرای " وامراهلک بالصلوه " اعضای خانواده را به اقامه نماز فرا خوانند.

12 – از صفت نیک نماز خوانی فرزندان خردسال در جمع دوستان و نزدیکان تمجید کنند.

13- در مواقع ضروری علت کاهلی نمازی بچه ها را بپرسندو با توضیح و تذکر انگیزه اقامه نماز را بازآفرینی کنند.

14 – با حضور کودکان و نوجوانان در مسجد با عالم دین گفت و گو کنند و رابطه فرزندان با علما را استحکام بخشند.

15 – به سوالات فقهی کودکان و نوجوانان در باب نماز با حوصله جواب بدهند و اگر نداشتند از رساله عملیه استفاده کنند و یاتلفنی و حضوری از اهل ذکر بپرسند.

16 – مراقب برنامه خواب و بیداری بچه ها باشند و از شب نشینی های فرساینده و مشاهده فیلم های مخرب اجتناب کنند.

17- برای کودکان جشن تکلیف و جشن عبادت بگیرند و به آنان هدیه بدهند.

18 – مراقب نماز صبح کودکان و نماز در حال سفر اهل خانه باشند.

19 – اگر کودکان به آنها اقتداء کردند نماز را طولانی اقامه نکنند.

20- وقتی کودکان در خانه جشن تولد می گیرند و دوستان خود را دعوت می کنند در برنامه آنها اقامه نماز آن هم به پیشنهاد فرزندان میزبان گنجانده شود.

21 – از کودکان در خانه و مدرسه هنگام اقامه نماز عکس بگیرند و خاطره اقامه نماز را ماندگار سازند.

۲2 – مراقب ذهن فرزندان از آلوده شدن به توهم و خرافات باشند.

۲3 – از همان کودکی بچه را با قرآن و سنت و عترت رسول خدا(ص) آشنا کنند.

۲4 – دین را خسته کننده و اندوهناک و سطحی معرفی نکنند.

۲5 – ضرورت تقلید از مجتهد و مرجع دینی را به بچه ها بیاموزند.

نتیجه گیری

نماز خواندن در دین اسلام از اهمیت بسیاری برخوردار است. نماز ستون دین است و کودکانی که نماز می خوانند خداوند به آنان حسناتی می دهد و آنها را بیش تر دوست دارد. نماز انسان را از بدی ها و زشتی ها دور می کند و بسوی اعمال نیک و خوبی ها و خوشی ها هدایت می کند. نماز رمز دست یافتن به رستگاری است و اگر انسان ها نماز بخوانند و به خدای یگانه ایمان بیاورند خدا درهای رحمت و برکت را از آسمانها و زمین بر آنها گشوده می سازد. نماز رمز همه این گشایش ها و برکت هاست و مددکار انسان در شرایط سخت محسوب می شود. پس اگر نماز را یاوری قدرتمند بدانیم،  نتیجه آن را دراین دنیا و در جهان آخرت خواهیم دید.

منابع  ماخذ

قرآن کریم

آشنایی با نماز – قرائتی، محسن

بازگشت به اصل – فرج زاده،صدیقه

هدایت نوجوانان به نماز – قائمی،علی

سایت ستاد اقامه نماز

مرکز پاسخگویی به سوالات دینی

 وبلاگ نماز  مشعل  راه سعادت

پایگاه اطلاع رسانی حوزه

وبلاگ عطر نماز 

این مطلب را به اشتراک بگذارید :